Ράπανος: Η κρίση οξύνθηκε από το ξεπερασμένο ή αδύναμο θεσμικό πλαίσιο

Με το μήνυμα που αποτελεί και πιστεύω του, ότι «με την πείρα που έχουμε από την περιπέτεια της Ελλάδας και τη γνώση που μπορούμε να αποκομίσουμε από τις εμπειρίες άλλων χωρών θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε στη διαμόρφωση αξιόπιστων θεσμών που θα μας προφυλάξουν από την επανάληψη των λαθών του παρελθόντος», έκλεισε την ομιλία του με θέμα: «Η ποιότητα διακυβέρνησης και οι επιδόσεις του Δημόσιου Τομέα», ο ακαδημαϊκός, ομότιμος καθηγητής Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών Βασίλης Ράπανος, στην πρόσφατη δημόσια συνεδρία της Ακαδημίας Αθηνών για την υποδοχή του στην Ακαδημία Αθηνών.

Ο Βασίλης Ράπανος, με πλούσιο και σημαντικό ερευνητικό έργο με έμφαση στον ρόλο των δημοσιονομικών θεσμών – έργο που πηγάζει τόσο από την ακαδημαϊκή του πορεία όσο και από την μακρά του εμπειρία από θέσεις ευθύνης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό σε κρίσιμες και καθοριστικές χρονικές περιόδους για την πορεία του τόπου μας – τόνισε ότι «οι υγιείς και αξιόπιστοι θεσμοί θα βοηθήσουν να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών στην κυβέρνηση και τους πολιτικούς μας θεσμούς, που είναι πυλώνες της δημοκρατίας».

Στην μακροσκελή και επιστημονικά τεκμηριωμένη ομιλία του ο καθηγητής Βασίλης Ράπανος, που σήμερα κατέχει την θέση του προέδρου της Alpha Bank, παρουσίασε την σχέση που συνδέει την δημόσια διακυβέρνηση, τις επιδόσεις του δημόσιου τομέα με την πορεία της οικονομίας και το μερίδιο των ευθυνών της στην οικονομική κρίση της χώρα μας.

«Ο καλύτερος τρόπος να κατανοήσεις το πώς λειτουργεί και αναπτύσσεται μια οικονομία είναι να μελετήσεις τον τρόπο που λειτουργεί ο κρατικός της μηχανισμός», είπε ο Βασίλης Ράπανος, αποδίδοντας την προτροπή αυτή προς τον ίδιο στον αείμνηστο καθηγητή Σάκη Καράγιωργα, που όπως είπε, μέσα από τις πολλές συζητήσεις που είχαν οι δύο τους, τον έπεισε στην αρχή της πορείας του να αλλάξει την κατεύθυνση σπουδών του και αντί να συνεχίσει στη Διοίκηση Επιχειρήσεων να στραφεί στη Δημόσια Οικονομική. «Έτσι, ξεκίνησα τη μεγάλη πορεία των ακαδημαϊκών μου αναζητήσεων. Οι πρώτες εργασίες μου ήταν στο χώρο της φορολογίας και ιδιαίτερα στο πεδίο των περιβαλλοντικών φόρων και τις επιδράσεις που μπορεί να έχουν στην οικονομική δραστηριότητα και τη διανομή του εισοδήματος. Αργότερα, όταν άρχισα να ασχολούμαι με τα γενικότερα προβλήματα της δημοσιονομικής πολιτικής, διαπίστωσα ότι πολλές πολιτικές, που σε άλλες χώρες είχαν αποδώσει θετικά αποτελέσματα, στην Ελλάδα δεν τελεσφορούσαν. Από το σημείο αυτό ξεκίνησε το ενδιαφέρον μου για συγκριτική ανάλυση, με άλλες χώρες, των αιτίων που κάποιες πολιτικές αποδίδουν σε μια χώρα και δεν αποδίδουν σε άλλη. Το θέμα αυτό έγινε ιδιαίτερα επίκαιρο στη χώρα μας την περίοδο της πρόσφατης οικονομικής κρίσης», ανέφερε ο κ. Ράπανος.

Η κρίση οξύνθηκε από το ξεπερασμένο ή αδύναμο θεσμικό πλαίσιο

«Επιδίωξη μου είναι να θέσω έναν προβληματισμό για τον ρόλο των θεσμών για να κατανοήσουμε ότι η κρίση στη χώρα μας δεν ήταν μόνο κρίση που προήλθε από ανεύθυνες οικονομικές ή κοινωνικές πολιτικές, αλλά και κρίση που οξύνθηκε από το ξεπερασμένο ή αδύναμο θεσμικό πλαίσιο. Την αδυναμία αυτή δεν φαίνεται να είχαν αντιληφθεί ή κατανοήσει οι πιστωτές της χώρας, με αποτέλεσμα πολλά από τα μέτρα που επέβαλαν να μην έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα», πρόσθεσε ο κ.Ράπανος, στην ομιλία του.

Απαντώντας σε ένα βασικό ερώτημα, που έθεσε και ο ίδιος, πώς θα μπορέσει να βελτιωθεί το θεσμικό μας πλαίσιο, ξεκαθάρισε ότι «η απάντηση δεν είναι εύκολη». «Ούτε πρέπει να επιδιώξουμε την αντιγραφή επιτυχημένων σε άλλες χώρες θεσμών. Για να έχουν επιτυχία οι μεταρρυθμίσεις σε θεσμικό πλαίσιο είναι απαραίτητο οι πρωτοβουλίες να ληφθούν από το εγχώριο πολιτικό σύστημα και να έχουν την ευρύτερη δυνατή συναίνεση πολιτικών δυνάμεων και κοινωνικών εταίρων. Η αντιγραφή θεσμικών ρυθμίσεων που αγνοούν τη δομή της διακυβέρνησης, την κουλτούρα, τις παραδόσεις και τις αξίες μιας κοινωνίας δεν έχουν πολλές ελπίδες ευδοκίμησης», επισήμανε ο κ. Ράπανος, κάνοντας αναφορά στον Θανάση Βαλτινό: «Καμιά επιστημονική ή άλλη κατάκτηση δεν θα παραγκωνίσει ποτέ τον Αγαμέμνονα, π.χ. του Αισχύλου, ή τον Βαρλάμη του δημοτικού τραγουδιού ή τον απολειπόμενο Αντώνιο του πανούργου γέροντα της Αλεξάνδρειας.»

Ο κ. Ράπανος, επισήμανε ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει προσπάθειες για τη βελτίωση του θεσμικού πλαισίου με τη δημιουργία κυρίως ανεξάρτητων αρχών, μερικές από τις οποίες είναι και συνταγματικά κατοχυρωμένες, κάνοντας εκτενή αναφορά σε συγκεκριμένα παραδείγματα.

Ο κ. Ράπανος, με πλούσιο ερευνητικό έργο σε θέματα φορολογίας όπως οι επιπτώσεις των φόρων στις τιμές και στη διανομή του εισοδήματος, αλλά και σε θέματα φοροδιαφυγής, επισήμανε ότι οι αδυναμίες του φορολογικού μας συστήματος εξακολουθούν να είναι σημαντικές. «Η φορολογική μας νομοθεσία συνεχίζει να είναι πολύπλοκη και ασαφής, με αποτέλεσμα να δημιουργείται σύγχυση και να αναγκάζονται οι πολίτες και επιχειρήσεις να καταφεύγουν στα δικαστήρια. Ίσως είναι αναγκαίο να συσταθεί και στη χώρα μας, κατά το πρότυπο άλλων χωρών, μια Διαρκής Επιτροπή Απλοποίησης της φορολογικής νομοθεσίας, που θα έχει την ευθύνη της κωδικοποίησης της και ταυτόχρονα της υποβολής προτάσεων για απλοποίηση της. Ένα άλλο θέμα είναι η εξωδικαστική επίλυση φορολογικών διαφορών. Παρά την ύπαρξη της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών της ΑΑΔΕ, η επίλυση φορολογικών διαφορών εξακολουθεί να μην είναι αποτελεσματική».

Ο σεβασμός στους συνανθρώπους και η αξία που έχει η σκληρή δουλειά

Σε κάθε σημαντική ομιλία της ζωής τους, οι προσωπικές αναφορές των ανθρώπων που τιμούνται και ειδικότερα η αναγνώριση που αποδίδουν σε πρόσωπα που είχαν καθοριστικό ρόλο στη ζωή τους έχουν πάντα την σημασία τους και συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον. Δείχνουν την πορεία προς την κορυφή, τις βασικές αξιακές αρχές με τις οποίες πορεύτηκαν και πορεύονται στην ζωή τους και «διδάσκουν» τους νεότερους.

«Νιώθω την ανάγκη να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στους γονείς μου, που μέσα σε αντίξοες συνθήκες φτώχειας και στέρησης, μου έδωσαν τη δυνατότητα να τελειώσω το Γυμνάσιο και Λύκειο της Κω και να συνεχίσω την Πανεπιστημιακή μου εκπαίδευση. Πέρα όμως από την υλική στήριξη, τους ευγνωμονώ διότι μου δίδαξαν το σεβασμό στους συνανθρώπους μου και την αξία που έχει η σκληρή δουλειά στην επιδίωξη του στόχου για μια καλύτερη ζωή. Με άλλα λόγια μου δίδαξαν ότι η επιτυχία θα έρθει μέσα από αυτό που εύστοχα είπε ο αείμνηστος συνάδελφος ‘Αγγελος Δεληβορριάς, «επιμονή, αντοχή και ρωμαίικο πείσμα», ανέφερε ο κ. Ράπανος, κάνοντας επίσης αναφορά στα αδέλφια του και στην σύζυγο και τα δύο παιδιά τους.

«Θα ήταν παράλειψη μου να μην ευχαριστήσω τους πολλούς συντρόφους μου στις φυλακές της δικτατορίας, οι οποίοι στήριξαν, εμένα τον νεαρό φοιτητή, με κάθε τρόπο και με βοήθησαν όχι μόνο να αντιμετωπίσω τις δυσκολίες της φυλάκισης, αλλά και να στηρίξω σε γερά θεμέλια τη σταδιοδρομία μου» πρόσθεσε, ενώ ιδιαίτερη αναφορά έκανε και στον πρώην πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών και πρώην πρωθυπουργό Λουκά Παπαδήμο, ο οποίος παρουσίασε το επιστημονικό του έργο. Το νέο μέλος Β. Ράπανο προσφώνησε και ο πρόεδρος της Ακαδημίας Αντώνιος Κουνάδης.

Το βιογραφικό του Β.Ράπανου

Γεννήθηκε στην Κώ. Σπούδασε Διοίκηση Επιχειρήσεων στην Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών (ΑΣΟΕΕ). Στη συνέχεια απόκτησε τον τίτλο Master of Arts από το Πανεπιστήμιο Lakehead του Καναδά (1977) και τον τίτλο του διδάκτορα (Ph.D) από το Πανεπιστήμιο Queen’s του Καναδά (1982). Εργάστηκε στο Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) αρχικά ως βοηθός ερευνών (1975-1976) και αργότερα ως ερευνητής (1991-1995). Το 1991 εξελέγη Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών και στη συνέχεια προήχθη σε Αναπληρωτή Καθηγητή (1996) και Καθηγητή (2006). Από το 2014 είναι Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Την περίδο 2006-2009) εργάστηκε ως ερευνητικός εταίρος στο Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ).

Σύμβουλος στο Υπουργείο Οικονομικών (1981-1983), στη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπία στην Ευρωπαϊκή Ένωση (1983-1984) και στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας (1984-1986), αναπληρωτής Μόνιμος Αντιπρόσωπος στη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στον ΟΟΣΑ(1986-2000). Πρόεδρος του Συβουλίου Εμπειρογνωμόνων στο Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, μέλος της Οικονομικής και Δημοσιονομικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (σημερινή ονομασία Eurogroup Working Group) και Αντιπρόεδρος της Επιτροπής για τη φορολογική μεταρρύθμιση με Πρόεδρο της Επιτροπής τον αείμνηστο καθηγητή Θεόδωρο Γεωργακόπουλο (2000-2004).

Υποδιοικητής και Διοικητής της Εθνικής Κτηματικής Τράπεζας (1995-1998), Πρόεδρος του Διοιητικού Συμβουλίου της Εθνικής Τράπεζας, ως και Πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών (2009-2012), Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Alpha Bank (2014-). Τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 2016.