Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει διαπιστώσει το έλλειμμα στην κύρωση συλλογικών συμβάσεων, και αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους που επιχειρεί να φέρει την υποχρεωτικότητα τους τουλάχιστον σε ποσοστό 80% των εργαζομένων, κάτι που αναμένεται να αλλάξει τον χάρτη το επόμενο έτος. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα υπεγράφησαν το 2023 μόλις 19 Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας (ΣΣΕ) κλαδικού ή ομοιοεπαγγελματικού, εθνικού ή τοπικού χαρακτήρα, οι οποίες και κυρώθηκαν από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης.
Αυτό προκύπτει από τα στοιχεία που επεξεργάστηκε το ΙΝΕ ΓΣΕΕ στο πλαίσιο της ετήσιας έκθεσης 2024 για την πορεία της ελληνικής οικονομίας. Από αυτές, οι 12 είναι εθνικές κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ και οι 7 είναι τοπικές κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ. Επίσης, μέσα στο περασμένο χρόνο υπογράφηκαν 209 επιχειρησιακές ΣΣΕ.
Επιπλέον, για το επάγγελμα των ναυτικών, για τους οποίους ισχύουν ειδικές διατάξεις, κατά το έτος 2023 υπογράφηκαν 4 ομοιοεπαγγελματικές συμβάσεις υποχρεωτικού χαρακτήρα, οι οποίες καλύπτουν το σύνολο των εργαζομένων στο επάγγελμα. Σημειώνεται ότι οι συμβάσεις αυτές κατατίθενται και επικυρώνονται από τον Υπουργό Εμπορικής Ναυτιλίας.
Ως προς την κάλυψη των εργαζομένων από ΣΣΕ σε επιχειρησιακό επίπεδο, με βάση τις μηνιαίες εκθέσεις του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ του έτους 2023, οι 209 νέες επιχειρησιακές ΣΣΕ καλύπτουν 137.171 μισθωτούς. Στο 70% των επιχειρησιακών ΣΣΕ δεν προβλέπονται αυξήσεις
Το πλέον εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι η συντριπτική πλειονότητα αυτών, δηλαδή οι 150 επιχειρησιακές συμβάσεις (71%), οι οποίες καλύπτουν 78.051 μισθωτούς εργαζομένους, διατηρούν αμετάβλητες τις αποδοχές, δηλαδή δεν περιλαμβάνουν την παραμικρή αύξηση στους μισθούς των εργαζομένων που καλύπτουν. Μόλις οι 59 επιχειρησιακές συμβάσεις (29%) προβλέπουν μισθολογικές αυξήσεις και αφορούν 59.120 εργαζομένους.
Σε κλαδικό και ομοιοεπαγγελματικό επίπεδο, κατά τη διάρκεια του 2023, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ήταν σε ισχύ συνολικά 43 ΣΣΕ (μη συμπεριλαμβανομένης της ΕΓΣΣΕ). Δηλαδή, εκτός από τις 23 νέες κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ που υπογράφηκαν το 2023, βρίσκονταν σε ισχύ επιπλέον 20 συλλογικές συμβάσεις παρελθόντων ετών (λόγω της δυνατότητας υπογραφής ΣΣΕ έως και τριετούς διάρκειας), οι οποίες είχαν συναφθεί τα έτη 2020, 2021 και 2022 και εξακολουθούν να ισχύουν.
Οι 43 κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ που βρίσκονται σε ισχύ εκτιμάται ότι καλύπτουν δυνητικά και θεωρητικά (σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα) περίπου 808.000 άτομα, αριθμός ο οποίος αντιστοιχεί περίπου στο 31,6% του συνόλου των μισθωτών εργαζομένων (2.555.090).
Ωστόσο, είναι κρίσιμο να επισημανθεί ότι το πραγματικό ποσοστό κάλυψης των εργαζομένων από κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ μειώνεται ακόμα περισσότερο, εάν ληφθεί υπόψη ότι από το σύνολο των 43 ΣΣΕ, μόνο 9 έχουν κηρυχθεί γενικά υποχρεωτικές, δηλαδή υποχρεωτικά εφαρμοστέες σε όλους τους εργαζομένους από το σύνολο των επιχειρήσεων του κλάδου ή του επαγγέλματος. Οι ΣΣΕ αυτές αφορούν ξενοδοχεία, τουριστικά και επισιτιστικά καταστήματα, αισθητικούς, ιδιωτική ασφάλιση και ναυτικά επαγγέλματα.
Οι υπόλοιπες συλλογικές συμβάσεις είναι υποχρεωτικές μόνο για τα μέλη των συμβαλλόμενων μερών (εργοδοτών και εργαζομένων), κάτι το οποίο, ωστόσο, δεν μπορεί να ελεγχθεί, αν ληφθεί υπόψη ότι είναι συνήθης η πρακτική πολλών επιχειρήσεων να δηλώνουν ότι δεν είναι μέλη των εργοδοτικών οργανώσεων, με σκοπό να αποφύγουν την εφαρμογή των συλλογικών συμβάσεων.
Τέλος, όσον αφορά τους μισθολογικούς όρους των κλαδικών και ομοιοεπαγγελματικών συλλογικών συμβάσεων που υπογράφηκαν το 2023, με βάση την ανάλυση του περιεχομένου τους, προκύπτει ότι στο μεγαλύτερο ποσοστό τους, δηλαδή οι 17 από τις 23, προβλέπουν αυξήσεις αποδοχών σε σχέση με τις συμβάσεις των προηγούμενων ετών.
Συμπερασματικά, σύμφωνα με την έκθεση του ΙΝΕ ΓΣΕΕ που παρατηρεί την ετήσια διαχρονική εξέλιξη των ΣΣΕ από το 2010 και μετά, όπου η κάλυψη των εργαζομένων από ΣΣΕ πριν από την κρίση προσέγγιζε το 100% σύμφωνα και με τον ΟΟΣΑ, διαπιστώνεται ότι για περισσότερο από μία δεκαετία ο θεσμός των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων παραμένει αποδυναμωμένος με μικρό αριθμό ΣΣΕ.
