Τι είναι πραγματικότητα; Μία εύκολη απάντηση λέει ότι είναι «αυτό που προσλαμβάνουμε με τις πέντε αισθήσεις». Άλλοι θα πουν ότι πραγματικότητα είναι κάτι που, αν πάψεις να το πιστεύεις, δεν εξαφανίζεται. Πραγματικότητα, θα πει κάποιος άλλος, είναι οι αριθμοί και τα στατιστικά που περιγράφουν για παράδειγμα τον ισολογισμό μιας εταιρείας, την πορεία μιας μετοχής, την εξέλιξη των επιδόσεων μιας ομάδας και ούτω καθεξής.

Όταν όμως η πραγματικότητα διαφέρει από την αντίληψη που έχουμε για αυτή, τότε, ειδικά σε θέματα οικονομίας, προκαλείται απαισιοδοξία που δεν πηγάζει από τα στατιστικά αλλά από την καθημερινότητα των πολιτών.

Τα πιο πρόσφατα στοιχεία από την Ελληνική Στατιστική Αρχή δείχνουν αύξηση του ΑΕΠ το α’ τρίμηνο του 2024 στο 2,1%, ενώ η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου κατέγραψε μηδενικό ρυθμό ανάπτυξης τον Απρίλιο, όπως ανακοινώθηκε σήμερα από τη στατιστική αρχή της χώρας.

Από το 2019, ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας έχει αυξηθεί σωρευτικά πάνω από 7 μονάδες, ποσοστό υπερδιπλάσιο του μέσου όρου της ΕΕ. Μάλιστα, το 2023, η Ελλάδα είχε την υψηλότερη ανάπτυξη στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ από κάθε χώρα της ΕΕ.

Άλλο οι αριθμοί και άλλο η πραγματικότητα

Η πραγματικότητα, όμως, που βιώνουμε όλοι καθημερινά, όταν πάμε για ψώνια στο σουπερμάρκετ, ή όταν παίρνουμε καφέ στο χέρι για τη δουλειά είναι πιο… πικρή. Ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας ανεβαίνει, ο πληθωρισμός αρχίζει σταδιακά να υποχωρεί – στο 2,4% τον Μάιο από 3,1% τον Απρίλιο-, αλλά οι τιμές σε είδη πρώτης ανάγκης δεν λένε να υποχωρήσουν.

Οι καταναλωτές παγκοσμίως δηλώνουν εξαντλημένοι από τις υψηλότερες τιμές και ως εκ τούτου κάνουν περικοπές, αλλά τα ποσοστά των λιανικών πωλήσεων έχουν ως επί το πλείστον παραμείνει σταθερά.

Παρά την καλή πορεία της οικονομίας, περίπου οι μισοί ενήλικες έχουν άγχος για τα προσωπικά τους οικονομικά, όπως δείχνει έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε ΗΠΑ, Μεξικό, Αυστραλία, Σιγκαπούρη, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Γαλλία, Ελβετία και Γερμανία.

Το κόστος ζωής αποτελεί την κύρια ανησυχία της Gen Z (των γεννημένων μεταξύ 1997-2012) και των millennials. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Delloitte, οι Gen Zs κατά 40% αλλά και οι millennials κατά 48% κατατάσσουν το κόστος διαβίωσης στην πρώτη θέση των ανησυχιών τους.

Πέρασε το recession (ύφεση) ήρθε το vibecession

Ο όρος vibecession είναι ένας νεολογισμός, που αναφέρεται στην αποσύνδεση μεταξύ της οικονομίας μιας χώρας και της αντίληψης του κόσμου για αυτήν, η οποία είναι κυρίως απαισιόδοξη. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 2022 από τη συγγραφέα και συνεργάτιδα του Bloomberg, Kyla Scanlon, για να περιγράψει την άποψη των Αμερικανών για την οικονομία της χώρας και πλέον επεκτείνεται σε όλον τον κόσμο, «πνίγοντας» τους πολίτες, παρά την καλή πορεία των οικονομικών των χωρών τους.

Όταν το συναίσθημα συγκρούεται με τη λογική, όχι στα αισθηματικά αλλά στα οικονομικά, η αποσύνδεση καταγράφεται μεταξύ των «σκληρών» στατιστικών (hard data) –όπως οι αριθμοί οικονομικής ανάπτυξης και οτιδήποτε μετράται με πραγματικούς αριθμούς– και των «μαλακών» πιο ποιοτικών δεδομένων (soft data), όπως η καταναλωτική εμπιστοσύνη ή η διάθεση για επενδύσεις.

Οι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι οι καταναλωτές θα πρέπει να δίνουν ίδια βαρύτητα σε όλα τα δεδομένα για να έχουν μια πιο ρεαλιστική εικόνα και να μην εστιάζουν μόνο στην τιμή της βενζίνης ή στο πόσο λιγότερα προϊόντα παίρνουν με τα ίδια λεφτά που θα δαπανούσαν πέρυσι.

«Τα “συναισθηματικά” δεν συσχετίζονται με τα θεμελιώδη μεγέθη και … καθοδηγούνται από παράγοντες που είναι πιο εύκολο να ερμηνεύσει ο καταναλωτής», εξηγούν ερευνητές – οικονομολόγοι. «Αν πάτε στον φούρνο και δείτε την τιμή της φρατζόλας αυξημένη κατά 50 λεπτά, βιώνετε άμεσα την αλλαγή. Αν δείτε τους αριθμούς, όπως προκύπτουν από την έκθεση για τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή, δεν θα καταγραφεί η ίδια συναισθηματική αντίδραση».

Αντίστοιχα υπάρχουν και άλλοι ορατοί συναισθηματικοί και συμπεριφορικοί παράγοντες που μας επηρεάζουν. Όπως το αρνητικό αίσθημα όταν μία σοκολάτα συρρικνώνεται σε μέγεθος αλλά όχι σε τιμή ή αντίστοιχα η ποσότητα στα απορρυπαντικά και τα καθαριστικά που μειώνεται, ενώ παραμένει στην ίδια τιμή.

Συμπέρασμα. Ο καταναλωτής, σε όποιο μέρος του πλανήτη και να ζει, δεν θέλει απλά να ακούει ότι η οικονομία της χώρας του βελτιώνεται. Θέλει να το ζει και να το βιώνει στην καθημερινότητά του.