Το πρόσφατο περιστατικό που σημειώθηκε στην Πάρνηθα, όταν ένας λύκος επιτέθηκε και τελικά σκότωσε σκύλο, ο οποίος συνοδευόταν μάλιστα από τον ιδιοκτήτη και την κόρη του, έριξε φως σε ένα πρόβλημα που υπάρχει εδώ και μια εξαετία αλλά έχει υποτιμηθεί.

«Υπάρχει προεδρικό διάταγμα ήδη από το 1985 όπου απαγορεύει την είσοδο των κατοικίδιων σε εθνικούς δρυμούς αλλά αφού δεν υπάρχει ενημέρωση πώς να το γνωρίζει το κοινό;» αναρωτιέται ο Γιώργος Θεοδωρίδης, επιστημονικός υπεύθυνος στην περιβαλλοντική οργάνωση «Καλλιστώ», που είχε προειδοποιήσει έγκαιρα για τους κινδύνους που ελλοχεύουν με την επανεμφάνιση των λύκων και η οποία, εξέδωσε ανακοίνωση, με την οποία προτείνει άμεσες ενέργειες αντιμετώπισης και πρόληψης τέτοιου είδους φαινομένων.

Όπως συνεχίζει να εξηγεί ο κος Θεοδωρίδης: «χωρίς ταμπέλες και σήμανση, χωρίς ενημέρωση από τους δασάρχες, δεν είναι φυσικό να πιστεύει ο κόσμος ότι μπορεί να βγάλει βόλτα το κατοικίδιο του σε ένα τέτοιο μέρος; Στη πραγματικότητα, δεν θέλουμε τα κατοικίδια να μπαίνουν σε έναν δρυμό και για τη δική τους προστασία αλλά και για την προστασία της χλωρίδας. Εμείς ενημερώναμε τακτικά το ΥΠΕΝ για την κατάσταση στην Πάρνηθα και μάλιστα στις 10 Δεκεμβρίου του 2021 είχαμε ενημερώσει και το δασαρχείο Αττικής, αλλά και τον φορέα διαχείρισης της Πάρνηθας μαζί με τον ΟΦΥΠΕΚΑ (Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικης Αλλαγής) ο οποίος γνωρίζαμε ότι θα αντικαταστούσε τον φορέα. Δύο εβδομάδες μετά την επιστολή μας, ο φορέας διαχείρισης της Πάρνηθας καταργήθηκε και επίσημα. Το επαπειλούμενο, επί μήνες, κλείσιμο του, δημιούργησε μια υπολειτουργία του φορέα μέσα στην οποία “έπεσε” και το θέμα με τους λύκους. Eπί ένα μήνα δεν λάβαμε καμία απάντηση. Έπρεπε να συμβεί το περιστατικό με το σκυλάκι για να σκύψει ο ΟΦΥΠΕΚΑ πάνω από το πρόβλημα και να ζητήσει και τη δική μας συνδρομή».

Πότε και γιατί επανεμφανίστηκαν οι λύκοι; – Πανευρωπαϊκό το ζήτημα

Όπως συνεχίζει να μας εξηγεί ο κος Θεοδωρίδης, η επανεμφάνιση των λύκων στην Πάρνηθα παρατηρείται ήδη από τα τέλη του 2015. «Ενδεχομένως να είχε ξεκινήσει και νωρίτερα αλλά στα τέλη του 2015 τεκμηριώσαμε επιστημονικά ότι συμβαίνει» μας λέει ο ίδιος και συνεχίζει: «Έκτοτε, σταδιακά ο πληθυσμός του λύκου άρχισε να ανεβαίνει πανελλαδικά. Σύμφωνα με την επιστημονική μας μελέτη τον Νοέμβριο του 2015 στην Πάρνηθα ζούσε μια αγέλη 8 λύκων και σήμερα μιλάμε για 20 έως 25 λύκους. Πρόκειται για ομάδα που το οικοσύστημα της Πάρνηθας έχει την φέρουσα ικανότητα να την “αντέξει”. Το φαινόμενο της επανεμφάνισης παρατηρείται σε όλη την Ευρώπη και μάλιστα η Ε.Ε έχει δημιουργήσει μια πλατφόρμα για τη συνύπαρξη με τα μεγάλα σαρκοφάγα ζώα στην οποία συζητούν όλοι οι κοινωνικοί εταίροι.

»Η συνεχόμενη διαδικασία της αστικοποίησης σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και σε περιοχές μάλιστα που παλιότερα ανήκαν στην υλοτομία, στην καλλιέργεια και στο κυνήγι, σε περιοχές που ήταν χωράφια ή βοσκότοποι και έγιναν ξανά δάση, είναι ένας λόγος της επανάκαμψης των άγριων ζώων. Τα νέα δάση προκάλεσαν επανεμφάνιση των φυτοφάγων ζώων που με τη σειρά τους οδήγησαν σε επανάκαμψη των σαρκοφάγων. Στην Πάρνηθα συγκεκριμένα, μετά τις τελευταίες πυρκαγιές (σ.σ όχι αυτές του περασμένου καλοκαιριού) το δάσος ξαναφούντωσε. Στην αρχή εμφανίστηκαν ξανά τα ελάφια και μετά ήρθαν και οι λύκοι. Ένα παραγωγικό ζεύγος που έψαχνε νέα μέρη έδωσε σταδιακά αυτή τη νέα αγέλη».

Το (παρά φύσιν) ζήτημα της εξοικείωσης με τον άνθρωπο

Ο κος Θεοδωρίδης τονίζει πάντως πως περιστατικό τέτοιας εξοικείωσης λύκου με άνθρωπο σαν αυτό που συνέβη στην Πάρνηθα, πρώτη φορά ακούμε. «Συνήθως, μαθαίνουμε για περιστατικά επίθεσης σε κυνηγόσκυλα όταν αυτά απομακρύνονται για λίγο από τους κυνηγούς τους. Να σημειώσω εδώ ότι υπάρχουν ειδικά προστατευτικά γιλέκα που μπορούν να φοράνε τα σκυλιά των κυνηγών, γιλέκα με ηλεκτρισμό. Επίσης ακούμε για περιστατικά επίθεσης λύκων σε μαντριά και κτηνοτροφικές μονάδες, πάλι όμως όταν λείπει ο άνθρωπος. Ο λύκος όπου δει άνθρωπο τον αποφεύγει. Η εξοικείωση είναι η εξαίρεση στους φυσικούς κανόνες. Το καλό είναι ότι η αλληλεπίδραση αυτή μπορεί να αλλάξει άμεσα και οι λύκοι να επιστρέψουν στη φυσική τους κατάσταση. Από τον περασμένο Σεπτέμβριο πλήθυναν πάντως οι αναφορές για αυτήν την παράδοξη εξοικείωση.

Συμβαίνει για τρεις κυρίως λόγους. Ο πρώτος είναι η πολύ νεαρή ηλικία των λύκων οι οποίοι δεν έχουν την εμπειρία ότι ο άνθρωπος είναι ον που αποφεύγουμε όπως κάνουν όλα τα άγρια ζώα. Εικάζουμε ότι αυτά τα μικρά, έχουν ενδεχομένως χάσει τη μητέρα τους νωρίς και δεν έχουν “διδαχτεί” την μη επαφή με τον άνθρωπο. Ο δεύτερος παράγοντας είναι είτε η κατά λάθος είτε η στοχευμένη τροφοληψία των λύκων από τον άνθρωπο. Υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να βγάλουν φωτογραφίες, ακόμα και selfie με τους λύκους (!) και τους δελεάζουν με την τροφή. Επίσης η λάθος τροφοδοσία γίνεται και από αμάζευτα σκουπίδια τα οποία έχουν υπολείμματα τροφών. Ο πιο βασικός λόγος όμως είναι πως τα τελευταία χρόνια η Πάρνηθα έχει γίνει ένας έντονα τουριστικός προορισμός».

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα εθνικά πάρκα

Σύμφωνα με τον κο Θεοδωριδη, η υποστελέχωση των εργαζομένων στα εθνικά πάρκα και τους δρυμούς, είναι ένα ζήτημα που οι περιβαλλοντικές οργανώσεις βάζουν στο τραπέζι εδώ και χρόνια. Όπως υπογραμμίζει ο ίδιος: «Υπάρχει μια συνεχής υποβάθμιση αυτών των σημείων. Μέχρι που φτάσαμε στο νέο περιβαλλοντικό νομοσχέδιο που κατάργησε στην ουσία τους φορείς διαχείρισης σε εθνικά πάρκα και δρυμούς για να αντικατασταθούν από τον ΟΦΥΠΕΚΑ».

Μέσα σε αυτό το γενικευμένο πρόβλημα, ο κος Θεοδωρίδης μας λέει πως τα νέα σχέδια που εξήγγειλε το ΥΠΕΝ είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Όπως όμως τονίζει: «Δεν φτάνει η ενημέρωση. Θέλει, ανάμεσα σε άλλα, άμεση τοποθέτηση πινακίδων, περιπολίες, τοποθέτηση φωτιστικών συστημάτων, συχνή αποκομιδή απορριμμάτων. Η διαχείριση του ζητήματος της αρκούδας είναι ένα επιτυχημένο σύστημα στην Ελλάδα. Τα αντίστοιχα περιστατικά με τις αρκούδες αντιμετωπίζονται επιτυχημένα με πρωτόκολλα και σχέδια δράσης. Για την αρκούδα υπάρχει ΚΥΑ από το 2014 αλλά το ζήτημα του λύκου υποτιμήθηκε».

Ποια είναι τα σχέδια του ΥΠΕΝ

Μετά το περιστατικό που σημειώθηκε στην Πάρνηθα, το ΥΠΕΝ σημείωσε πως η διαχείριση της σύγκρουσης μεταξύ του λύκου και της ανθρώπινης δραστηριότητας, εν προκειμένω αναψυχής στην Πάρνηθα, αλλά και πρωτογενούς παραγωγής σε άλλες περιοχές της χώρας, αποτελεί αντικείμενο που έχει απασχολήσει εδώ και καιρό το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, το οποίο, σε συνεργασία με τους συναρμόδιους φορείς, αποφάσισε σειρά άμεσων δράσεων για την αντιμετώπιση του φαινομένου.

Το τριετές Σχέδιο Δράσης του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ), που έχει καταρτιστεί, περιλαμβάνει η εκπόνηση και υλοποίηση Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τον λύκο, συνολικού προϋπολογισμού 200.000 ευρώ.
Ειδικότερα, κατά τη συνάντηση εργασίας που είχαν τη χθες, Δευτέρα 10 Ιανουαρίου, οι εκπρόσωποι του ΟΦΥΠΕΚΑ, της Γενικής Διεύθυνσης Δασών του ΥΠΕΝ, της Μονάδας Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Πάρνηθας, Σχοινιά και προστατευόμενων περιοχών Σαρωνικού Κόλπου, καθώς και της Περιβαλλοντικής Οργάνωσης «Καλλιστώ», αποφασίστηκαν μέτρα άμεσης υλοποίησης. Συγκεκριμένα:

  • Εντείνονται οι περιπολίες που διενεργούνται από τους φύλακες της Μονάδας Διαχείρισης στις περιοχές εμφάνισης του είδους στον Εθνικό Δρυμό.
  • Σε συνδυασμό με τις περιπολίες θα διαμοιράζονται στους επισκέπτες φυλλάδια με χρήσιμες οδηγίες, αναφορικά με την απαγόρευση εισόδου σε κατοικίδια, καθώς και την απαγόρευση εναπόθεσης τροφίμων με σκοπό την προσέλκυση του είδους.
  • Δημιουργία και προβολή στα μέσα πανελλαδικής εμβέλειας τηλεοπτικού σποτ για την ενημέρωση των πολιτών.
  • Εκπαίδευση των εργαζομένων της Μονάδας Διαχείρισης και της Δασικής Υπηρεσίας από το επιστημονικό προσωπικό της Οργάνωσης «Καλλιστώ» για θέματα διαχείρισης περιστατικών συνύπαρξης επισκεπτών με είδη της άγριας πανίδας.
  • Επιπλέον, μεσοπρόθεσμα θα συγκροτηθούν ειδικές ομάδες κρούσης από υπαλλήλους της Δασικής Υπηρεσίας κα του ΟΦΥΠΕΚΑ.
    Τέλος, σύμφωνα με πληροφορίες, έχει ζητηθεί χρηματοδότηση και αναμένεται έγκριση για δράσεις που προάγουν την συνύπαρξη λύκου-ανθρώπο υ(κάμερες παρακολούθησης, αποτρεπτικοί φράχτες) από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω του χρηματοδοτικού εργαλείου Life.