Ήταν 11 Απριλίου 2007 όταν οι επιστήμονες του καλιφορνέζικου θαλάσσιου ινστιτούτου MBARI (Monterey Bay Aquarium Research Institute) δεν είχαν καθόλου καιρό να απολαύσουν το ειδυλλιακό σκηνικό του ηλιοβασιλέματος.
Η αποστολή τους δεν έπαιρνε χασομέρια: ήθελαν να εναποθέσουν ένα κουφάρι φάλαινας στον βυθό του ωκεανού προκειμένου να δημιουργήσουν έναν νέο βιότοπο!
Το εγχείρημα βέβαια μόνο εύκολο δεν ήταν, καθώς αρχικά έπρεπε να εξασφαλιστούν όλες οι απαραίτητες γραφειοκρατικές άδειες, εγχείρημα που μόνο παίξε-γέλασε δεν αποδείχτηκε. Τους είπαν πως αν μπορούσαν να βρουν μια νεκρή φάλαινα κάπου μακριά από τις ακτές, ας την έκαναν ό,τι ήθελαν, φτάνει να παραμείνουν στα ανοιχτά.
Εντός ολίγου, το ινστιτούτο ενημερώθηκε για την ευκαιρία που έψαχνε. Και λέμε ευκαιρία καθώς οι νεκρές φάλαινες αποτελούν σωστό παράδεισο για τους επιστήμονες, μιας και μπορούν να μελετήσουν ένα σωρό πράγματα με τα σώματά τους. Η μελέτη εξάλλου στα κουφάρια των φαλαινών στα βάθη των ωκεανών μετρά αρκετές δεκαετίες, καθώς τα οικοσυστήματα που δημιουργούνται εντός τους είναι από τα πιο ιδιαίτερα που αναπτύσσονται σε τέτοια βάθη.
Μόνο που οι πιθανότητες είναι μηδαμινές να βρεις ένα τέτοιο κουφάρι στη θάλασσα, κι έτσι οι επιστήμονες της ιστορίας μας θέλησαν να κάνουν ένα πείραμα όπως το είχαν ονειρευτεί. Οι ερευνητές του MBARI έχουν βυθίσει εξάλλου πέντε κουφάρια φαλαινών στα τελευταία 15 χρόνια, σε διαφορετικά βάθη, κομίζοντας κάθε φορά νέες γνώσεις για τα θαλάσσια οικοσυστήματα.
Πάνω από την επιφάνεια του νερού, η ενέργεια των ζωντανών οργανισμών παράγεται από τη φωτοσύνθεση. Τι γίνεται όμως με τον πυθμένα της θάλασσας, εκεί όπου δεν φτάνει ποτέ ο ήλιος;
Χωρίς ηλιακό φως, δεν υπάρχει ζωή στα έγκατα των βυθών, ή έτσι πίστευε τουλάχιστον η επιστήμη μέχρι την ανακάλυψη μικροοργανισμών που ζουν εκεί όπου κανονικά δεν θα έπρεπε. Αυτοί τρέφονται κυρίως με πλαγκτόν, μέχρι να αγγίξει όμως το πλαγκτόν τον βυθό τού έχουν απομυζήσει κάθε θρεπτικό συστατικό οι οργανισμοί που ζουν ψηλότερα.
Κι εδώ ακριβώς μπαίνει το κουφάρι της φάλαινας! Όταν μια φάλαινα αρχίσει να αποσυντίθεται στην επιφάνεια του νερού, τα βακτήρια τρέφονται με το λίπος της, πυροδοτώντας έτσι μια διαδικασία σαν τη ζύμωση: αέρια απελευθερώνονται, εγκλωβίζονται στο εσωτερικό του κύτους και το κάνουν να παραμένει στην επιφάνεια. Οι επιστήμονες του MBARI είναι υποχρεωμένοι να δέσουν στο κουφάρι μεγάλα βάρη προκειμένου να αποτραβηχτεί το άψυχο σώμα στον βυθό.
Τι γίνεται όμως όταν η φάλαινα αγγίξει τον πυθμένα των ωκεανών, ένα μέρος που αποζητά απέλπιδα λίγα θρεπτικά συστατικά; Κατά πρώτο, διακόπτει την κανονική ροή των πραγμάτων, παρέχοντας τόση τροφή που ισοδυναμεί με μερικές εκατοντάδες χρόνια! Ακόμα και ο σκελετός της καταβροχθίζεται από βακτήρια που τρέφονται με οστά, τα οποία έχουν πια περισσότερη τροφή απ’ όση θα μπορούσαν ποτέ να ονειρευτούν.
Η περιοχή σφύζει τώρα από ζωή, αν και κάποια στιγμή ο αμείλικτος χρόνος θα κάνει την εμφάνισή του. Έπειτα από 100 χρόνια, δεν θα έχει μείνει τίποτα από το κουφάρι και η πολυπληθής αποικία θα έχει επιστρέψει στα πρότερα και πενιχρά της νούμερα, αν και δεν θα είναι ολότελα ίδια: θα έχουν αναπτυχθεί νέα είδη βακτηρίων που τρέφονται με οστά, αλλά και μεγαλύτερα πλάσματα.
Αυτό παρατηρούν οι ειδικοί του MBARI τα τελευταία δέκα χρόνια σε μια σειρά από κουφάρια φαλαινών που έχουν φυτέψει στον βυθό, κομίζοντας κάθε φορά νέες γνώσεις για την άγνωστη ζωή στη θάλασσα. Λίγες μόλις δεκαετίες πριν η επιστημονική κοινότητα πίστευε εξάλλου πως τίποτα δεν επιβιώνει στα βάθη των ωκεανών…
