Η πρόσβαση σε ικανοποιητικής ποιότητας νερό σε επαρκείς ποσότητες είναι θεμελιώδης για την ύπαρξη βιώσιμων μέσων συντήρησης αλλά και για την επίτευξη οικονομικής ανάπτυξης.
Τα υδατικά αποθέματα αποτελούν αντικείμενο έντονης εκμετάλλευσης στις περισσότερες χώρες της Μεσογείου.
Λόγω της ταχείας αύξησης του πληθυσμού, της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής δεν είναι πλέον δυνατή η κάλυψη των αναγκών σε νερό παρά μόνο μέσω της προσπάθειας εντατικοποίησης της ύδρευσης.
Για το λόγο αυτό, μια ολοκληρωμένη προσέγγιση διαχείρισης των υδατικών πόρων, βασισμένη στη χρηστή διακυβέρνηση, το διατομεακό συντονισμό, τη διαχείριση της ζήτησης νερού και τη βιώσιμη διαχείριση μη συμβατικών υδατικών πόρων αποκτά ζωτική σημασία για τη διασφάλιση επάρκειας καθαρού νερού για όλους τους πολίτες, για την οικονομική ανάπτυξη και το περιβάλλον στις χώρες της Μεσογείου.
Στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βαρκελώνης, υιοθετήθηκε το 2009 από τις χώρες που συμμετείχαν ως μέλη, ο περιφερειακός στόχος της εξοικονόμησης νερού κατά 25% ως το 2025, με έτος αναφοράς το 2005.
Η ανάπτυξη των μη συμβατικών υδατικών πόρων μπορεί να προσφέρει την κατάλληλη λύση, εκεί όπου τα προβλεπόμενα επίπεδα των υδατικών αποθεμάτων (έπειτα από ρεαλιστικό και ολοκληρωμένο σχεδιασμό με βάση τη βιώσιμη διαχείριση) δεν εξασφαλίζονται, ενώ παράλληλα μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης του νερού.
Η χρήση των μη συμβατικών υδατικών πόρων γίνεται ήδη πράξη σε πολλές χώρες της Μεσογείου, κυρίως μέσω της επαναχρησιμοποίησης επεξεργασμένων και ανεπεξέργαστων λυμάτων, συμπεριλαμβανομένης της ανακύκλωσης αγροτικών απορροών, της συλλογής ομβρίων υδάτων και της αφαλάτωσης.
Επιπλέον, τεχνικές που βρίσκονται υπό εξέταση από τις Μεσογειακές χώρες περιλαμβάνουν τη μεταφορά νερού μεταξύ υδρολογικών λεκανών, την εκμετάλλευση του υποθαλάσσιου γλυκού νερού, τον εμπλουτισμό νεφών, κ.λπ.
Αυτές οι τεχνικές παρουσιάζουν διάφορους βαθμούς αποδοτικότητας, βιωσιμότητας, κοινωνικής και περιβαλλοντικής αποδοχής καθώς και δυνατοτήτων περεταίρω ανάπτυξης.
Ιδιαίτερα στο Μεσογειακό Νότο, οι Αίγυπτος, Συρία, Ισραήλ, Ιορδανία και Τυνησία συγκαταλέγονται μεταξύ των 20 χωρών που παράγουν παγκοσμίως το μεγαλύτερο όγκο λυμάτων, επεξεργασμένων και ανεπεξέργαστων, τα οποία χρησιμοποιούνται για άρδευση (Πηγή: World Bank, 2010).
Παρά ταύτα, οι περισσότερες χώρες της περιοχής απέχουν πολύ από την πλήρη εκμετάλλευση του δυναμικού των μη συμβατικών υδατικών πόρων.
Ωστόσο, υφίσταται ένα σύστημα πολιτικών, θεσμικών, νομικών, τεχνικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών δομών και όρων, το οποίο περιορίζει την πλήρη ανάπτυξη των μη συμβατικών υδατικών πόρων.
Μεταξύ άλλων, η ανεπίσημη και ανεξέλεγκτη χρήση ανεπαρκώς επεξεργασμένων ή και ανεπεξέργαστων λυμάτων, που λαμβάνει χώρα σε ορισμένες Μεσογειακές χώρες, θέτει σε κίνδυνο τους χρήστες και το περιβάλλον.
Τα κατάλληλα πολιτικά, νομοθετικά και θεσμικά πλαίσια, που θα έδιναν το έναυσμα για συγκεκριμένες δράσεις συχνά απουσιάζουν.
Παρομοίως, πολλά είναι τα εμπόδια, που θα μπορούσαν να αποθαρρύνουν σχετικές επενδύσεις από τον ιδιωτικό τομέα, οι οποίες θα βοηθούσαν στην κάλυψη των ταχέως αυξανόμενων απαιτήσεων και αναδυόμενων αναγκών.
Μεταξύ άλλων βασικών εγγράφων, το προσχέδιο της Στρατηγικής για το Νερό στη Μεσόγειο (Strategy for Water in the Mediterranean- SWM), η οποία αποτέλεσε αντικείμενο επεξεργασίας το 2010 στο πλαίσιο της Ένωσης για τη Μεσόγειο (Union for the Mediterranean- UfM) έθεσε ως στόχο την «Ανάπτυξη επιπλέον όγκου υδατικών πόρων από τη στιγμή που οι τομεακές πολιτικές για τη ζήτηση νερού και οι επιλογές σχεδιασμού για την εξοικονόμηση νερού έχουν αποδειχτεί ανεπαρκείς, με τη χρήση ενός συνεκτικού συνδυασμού συμβατικών και μη μεθόδων (για παράδειγμα συστημάτων αποθήκευσης νερού, επαναχρησιμοποίησης νερού και αφαλάτωσης).
Η επιλογή και προτεραιοποίηση μεταξύ των προσφερόμενων εναλλακτικών θα πρέπει να αποδειχθεί ασφαλής για την υγεία και φιλική προς το περιβάλλον, εξαρτώμενη κατά κύριο λόγο από το οικονομικό κόστος, την ενεργειακή κατανάλωση, την κοινωνική αποδοχή και τις πολιτικές συνιστώσες».
Επιπλέον, οι Προτάσεις για Δράση του προσχεδίου της Στρατηγικής για το Νερό στη Μεσόγειο συμπεριλαμβάνουν τα εξής:
– «Ανάπτυξη και υλοποίηση προγραμμάτων κατά προτεραιότητα για την εισαγωγή κατάλληλης επεξεργασίας λυμάτων. Θέσπιση ελαχίστων απαιτήσεων ποιότητας για τα ρευστά απόβλητα των μονάδων επεξεργασίας λυμάτων και εξασφάλιση κατάλληλης επεξεργασίας λυμάτων, ώστε να αποφευχθεί η ρύπανση στα κατάντη».
– «Αξιολόγηση των ευκαιριών και κινδύνων της χρήσης μη συμβατικών υδατικών πόρων. Πρόταση νομοθετικών πλαισίων και ορισμός κατώτατων ορίων και προτύπων ποιότητας για κάθε είδους επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων λυμάτων. Προώθηση της έρευνας για τη χρήση μη συμβατικών τεχνικών επεξεργασίας λυμάτων χαμηλού κόστους και χαμηλών απαιτήσεων σε συντήρηση, που να ανταποκρίνονται στα ποιοτικά πρότυπα, οι
οποίες είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για αγροτικές και περι-αστικές περιοχές, με εύκολη λειτουργία και απαιτήσεις σε χαμηλού βαθμού ειδίκευσης προσωπικό».
– «Προώθηση της πιο αποτελεσματικής και κατάλληλης μη συμβατικής τεχνολογίας σύμφωνα με την αντίστοιχη αξιολόγηση της χρήσης, ενέργειας και ζήτησης (για παράδειγμα αφαλάτωση, παραγωγή επεξεργασμένων λυμάτων, συλλογή ομβρίων υδάτων, ανατροφοδότηση υδροφορέων, κ.λπ.), της οποίας προηγείται η Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση, η Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ή άλλη διεθνώς αναγνωρισμένη εκτίμηση βιωσιμότητας».
– «Προσδιορισμός της κατάλληλης κλίμακας για τομείς, όπου η τεχνολογία και η γνώση είναι απαραίτητες και διαθέσιμες, και αποφυγή επανάληψης και αλληλοεπικάλυψης των προσπαθειών κατά την κατάρτιση στρατηγικών για τη ζήτηση νερού. Ανταλλαγή γνώσης και πληροφοριών για πρακτικές και διασφάλιση επιλεγμένης μεταφοράς πιλοτικών εμπειριών σε αναδυόμενα ζητήματα»
– Όπου δεν εφαρμόζεται ήδη, διασφάλιση σταδιακής σύγκλισης μεταξύ του στόχου για τη βελτίωση της ποιότητας του νερού και των στόχων που έχουν τεθεί για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, και πρωτοβουλιών που έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο περιφερειακών διαλόγων, όπως στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βαρκελώνης, της
Οδηγίας Πλαίσιο για τα Νερά και άλλων Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως και της Οδηγίας Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική, της Ευρωμεσογειακής Διαδικασίας και των πρωτοβουλιών της Ένωσης Αραβικών Κρατών».
Η σημασία μιας ευρείας και ουσιαστικής συμμετοχής των εταίρων σε θέματα υδάτων (συμπεριλαμβανομένων κυβερνήσεων, τοπικών αρχών, ενώσεων καταναλωτών νερού, κοινωνίας των πολιτών, ακαδημαϊκής κοινότητας, ιδιωτικού τομέα, μέσων μαζικής ενημέρωσης κ.λπ.) για την ανάπτυξη της διαχείρισης των μη συμβατικών υδατικών πόρων είναι εμφανής.
Μεταξύ των παραπάνω, η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, ως χρήστη, και κατά συνέπεια υπόχρεου να επιτύχει σημαντική εξοικονόμηση νερού, και παραγωγού νερού, το οποίο μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί, όπως επίσης και ως επενδυτή και συμμέτοχου μέσω της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, είναι επίσης σημαντική και απαιτεί περεταίρω διερεύνηση.
Στόχοι του Συνεδρίου
Το Περιφερειακό Συνέδριο με θέμα την Ανάπτυξη της Διαχείρισης Μη Συμβατικών Υδατικών Πόρων στη Μεσόγειο, που θα πραγματοποιηθεί στις 14-15 Σεπτεμβρίου 2011, στην Αθήνα, έχει ως στόχους:
Την παροχή μίας πλατφόρμας για τη διεξαγωγή διαλόγου μεταξύ όλων των εταίρων για τις προτεραιότητες και απαιτούμενες συνέργιες, με σκοπό την βιώσιμη ανάπτυξη της διαχείρισης των μη συμβατικών υδατικών πόρων στη Μεσόγειο και με γνώμονα τα πλαίσια πολιτικών της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας, της Ένωσης για τη Μεσόγειο,
της Σύμβασης της Βαρκελώνης, του Συνδέσμου Αραβικών Κρατών, κ.λπ.
Τη διερεύνηση του ρόλου που θα πρέπει να διαδραματίσει ο ιδιωτικός τομέας στην προώθηση της ατζέντας των μη συμβατικών υδατικών πόρων.
Την ανταλλαγή γνώσεων πάνω σε βέλτιστες πρακτικές και διδαγμάτων από εφαρμογές που έχουν πραγματοποιηθεί στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.
Την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με πιθανά περιφερειακά (Μεσογειακά), υποπεριφερειακά και διασυνοριακά προγράμματα διαχείρισης μη συμβατικών υδατικών πόρων.
Το διάλογο για την εξεύρεση τρόπων ενίσχυσης της ευαισθητοποίησης, ενεργού συμμετοχής των εταίρων και προώθησης πιλοτικών εφαρμογών, χρησιμοποιώντας ως μέσο για την πραγματοποίησή τους προγράμματα εταιρικής υπευθυνότητας.
Το Συνέδριο θα συμβάλλει ως:
– Γεγονός για την αναπαραγωγή επιδιώξεων του Προγράμματος GEF Strategic Partnership for the Mediterranean Large Marine Ecosystems (GEF MedPartnership)
– Περιφερειακή διαβούλευση για την προετοιμασία του 6ου Παγκόσμιου Φόρουμ Υδάτων
(6th WWF), Μασσαλία, Μάρτιος 2012
Το Συνέδριο διοργανώνεται από το Ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, τη Γραμματεία της Ένωσης για τη Μεσόγειο, την Global Water Partnership – Mediterranean και το Πρόγραμμα Κοινωνικής Ευθύνης «Αποστολή Νερό» που σχεδιάζει και υλοποιεί το Σύστημα της Coca-Cola στην Ελλάδα (Coca-Cola Τρία Έψιλον και Coca-Cola Hellas).
Το Συνέδριο συμβάλλει στις δράσεις του Μεσογειακού Σκέλους της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας για το νερό (MED EUWI) και του GEF MedPartnership.