Σύγχρονα Ελληνικά Κοντσέρτα, Γιώργος Κουμεντάκης

Τετάρτη 4 Μαΐου στις 8:30 μ.μ. στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης

21·04·2022 13:16

Newsroom

Γιώργος-Εμμανουήλ Λαζαρίδης | πιάνο

Guido de Flavis | σοπράνο σαξόφωνο

Στάθης Μαυρομάτης | άλτο σαξόφωνο

Παναγιώτης Σκύφτας | τενόρο σαξόφωνο

Ilia Samsonov | βαρύτονο σαξόφωνο

Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ

Μουσική διεύθυνση | Ζωή Τσόκανου

Συμπαραγωγή ΕΡΤ – ΜΜΑ

Ένας νέος κύκλος εκδηλώσεων με τίτλο Σύγχρονα Ελληνικά Κοντσέρτα ανοίγει τον Μάιο στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Είναι αφιερωμένος σε δημιουργούς που έγραψαν για σολιστικά όργανα με συνοδεία ορχήστρας, εστιάζοντας δηλαδή σε μία από τις πιο γνωστές και αγαπητές μουσικές φόρμες, αλλά ταυτόχρονα και σε έλληνες συνθέτες του 20ού και 21ου αιώνα που την εξερεύνησαν μέσα από τα έργα τους. Στο επίκεντρο της εναρκτήριας συναυλίας, η οποία θα γίνει την Τετάρτη 4 Μαΐου στις 8:30 το βράδυ στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης, βρίσκεται το Κοντσέρτο αρ. 4 για πιάνο, κουαρτέτο σαξοφώνων και ορχήστρα εγχόρδων «Το ισοκράτημα ενός μεσήλικα» του Γιώργου Κουμεντάκη, καλλιτεχνικού διευθυντή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και ενός από τους πιο προικισμένους και πολυδιάστατους έλληνες συνθέτες της εποχής μας με πλούσια εργογραφία συμφωνικής μουσικής, μουσικής δωματίου, αλλά και μουσικής για τις παραστατικές τέχνες (θέατρο, κινηματογράφο, χορό, όπερα, installations).

Το έργο, το οποίο είναι εμπνευσμένο από τον ανεξάντλητο πλούτο της βυζαντινής παράδοσης, θα ερμηνεύσουν ο Γιώργος-Εμμανουήλ Λαζαρίδης, διεθνώς καταξιωμένος πιανίστας, και οι διακεκριμένοι σολίστ Guido de Flavis (σοπράνο σαξόφωνο), Στάθης Μαυρομάτης (άλτο σαξόφωνο), Παναγιώτης Σκύφτας (τενόρο σαξόφωνο) και Ilia Samsonov (βαρύτονο σαξόφωνο). Μαζί τους, επί σκηνής, η Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης, με τη Ζωή Τσόκανου στο πόντιουμ. Η κορυφαία ελληνίδα αρχιμουσικός έχει στο ενεργητικό της επιτυχημένες διεθνείς συνεργασίες τόσο στην όπερα, όσο και στη συμφωνική μουσική, ενώ είναι πρώτη γυναίκα που ανέλαβε, ως καλλιτεχνική διευθύντρια, τα ηνία της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης το 2017.

Σε αυτή τη δεύτερη συνεργασία της με την ΕΣΟ της ΕΡΤ, η Ζωή Τσόκανου θα διευθύνει επίσης την Ορχήστρα σε δύο εμβληματικά έργα του γαλλικού και γερμανικού ρεπερτορίου: στο ονειρικό Πρελούδιο στο απομεσήμερο ενός φαύνου του Claude Debussy [Κλωντ Ντεμπυσσύ] και στη Συμφωνία αρ. 1 σε σι ύφεση μείζονα, «της Άνοιξης», μιας από τις δημοφιλέστερες του Robert Schumann [Ρόμπερτ Σούμαν].

Λίγα λόγια για τα έργα

Το συμφωνικό ποίημα Πρελούδιο στο απομεσήμερο ενός φαύνου, αντιπροσωπευτικό αριστούργημα του Ιμπρεσιονισμού, γράφτηκε από τον Claude Debussy μεταξύ 1892 και 1894 και προοριζόταν ως εισαγωγή σε μια τριμερή σύνθεση, η οποία όμως δεν ολοκληρώθηκε ποτέ από τον κορυφαίο γάλλο μουσουργό. Πηγή έμπνευσης για τον Debussy υπήρξε το ομότιτλο ποίημα του επίσης Γάλλου Stéphane Mallarmé [Στεφάν Μαλλαρμέ] (1842-1898), εξέχουσας προσωπικότητας του λογοτεχνικού κινήματος του Συμβολισμού. Το Πρελούδιο στο απομεσήμερο ενός φαύνου παρουσιάστηκε σε πρώτη εκτέλεση στις 22 Δεκεμβρίου 1894 από την Ορχήστρα της Εθνικής Εταιρείας Μουσικής στο Παρίσι με τον ελβετό μαέστρο και συνθέτη Gustave Doret [Γκυστάβ Ντορέ] στο πόντιουμ και τον διάσημο σολίστ Georges Barrère [Ζωρζ Μπαρρέρ] στο φλάουτο.

Έργο του 1841, η Συμφωνία αρ. 1 σε σι ύφεση μείζονα του Robert Schumann επονομάστηκε «της Άνοιξης» από τον ίδιο τον συνθέτη, ο οποίος θέλησε να υμνήσει, μέσα από τις εναλλαγές του ύφους της μουσικής του, την αναγέννηση της φύσης και να τονίσει τη σημασία της ελπίδας στην ανθρώπινη ζωή. Ο Schumann επεξεργάστηκε το βασικό της προσχέδιό της μέσα σε μόλις τέσσερις ημέρες και τη συνέθεσε μέσα σε έναν μήνα! Tη Συμφωνία «της Άνοιξης» ερμήνευσε για πρώτη φορά η περίφημη Ορχήστρα Γκεβάντχαους στις 31 Μαρτίου 1841 στη Λειψία υπό τον διάσημο συνθέτη και αρχιμουσικό Felix Mendelssohn [Φέλιξ Μέντελσον]. Η Συμφωνία «της Άνοιξης», αν και χαρακτηριστικό δείγμα του ευρωπαϊκού Ρομαντισμού, αφομοιώνει στοιχεία της γραφής του Beethoven [Μπετόβεν] αλλά και του Schubert [Σούμπερτ] συνδυάζοντάς τα με το νεωτερικό πνεύμα και τον πρωτότυπο ενορχηστρωτικό πλούτο του Schumann.

Το Κοντσέρτο αρ. 4 για πιάνο, κουαρτέτο σαξοφώνων και ορχήστρα εγχόρδων «Το ισοκράτημα ενός μεσήλικα» μέσα από τη ματιά του συνθέτη

«Το ισοκράτημα ενός μεσήλικα» (2009), concerto (no 4) για πιάνο, κουαρτέτο σαξοφώνων και ορχήστρα εγχόρδων, είναι το πρώτο έργο από τον κύκλο των ισοκρατημάτων.
Είναι μια προσωπική αφήγηση και συναισθηματική καταγραφή σκέψεων που απορρέουν από το πέρασμα μεταξύ νεανικής και γεροντικής ηλικίας.

Κορυφαία στιγμή της μουσικής αφήγησης αποτελεί η cadenza στο μέσον του έργου, που βασίζεται σε μια “τραπεζική” μελωδία (της τάβλας) από τη Θράκη.
Δεν επιλέγω τυχαία την στιγμή που όλοι κάθονται γύρω από το τραπέζι, όταν όλα ηρεμούν και τα συναισθήματα κατασταλάζουν και η ωριμότητα εκφράζεται αβίαστα και το τραγούδι λυτρωτικά κυριεύει και ανακουφίζει τα τεχνάσματα και τις τρικλοποδιές της ζωής.
Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι στο τελευταίο μέρος το ισοκράτημα αποδίδεται από τις φωνές των μουσικών. Μου είναι δύσκολο να πάρω μια βυζαντινή μελωδία και να την αποκόψω από το τελετουργικό της περιεχόμενο. Παίρνω λοιπόν τη βάση της, το «ίσο» και πάνω της περιπλέκω την τραπεζική μελωδία, ιερή επίσης κατάληξη και ομαδική έκφραση που ολοκληρώνεται γύρω από ένα τραπέζι με συγγενείς και φίλους.

Προσωπικά ακολουθώ δυο τρόπους επεξεργασίας του παραδοσιακού μουσικού υλικού. Ο πρώτος, και λιγότερο συχνός, είναι να παίρνω ένα κομμάτι ατόφιο από την παράδοση, να συνειδητοποιώ την αξία και τη δύναμή του και να προσπαθώ να το δω από μια διαφορετική οπτική γωνία, όπως το “Point of no Return” (σημείο χωρίς επιστροφή) που βασίζεται σε δύο σμυρναίικα τραγούδια. Ο δεύτερος τρόπος είναι να αναδύεται αυτό το υλικό από τη μνήμη και να προσπαθώ να τον ανασυντάξω μέσα από αυτό που έχει φτάσει σε μένα ως χρώμα, ως παλμός και ως ενέργεια, όπως «Οι μελωδίες γραφομηχανής» για λάφτα και για βιολί κ.ά. Δεν αναπαράγω την ίδια τη μελωδία, αλλά τα αδιόρατα αποτυπώματα που άφησε στο πέρασμά της. Είναι ένα βύθισμα αυτός ο δρόμος στην ενστικτώδη, στην ασυνείδητη πλευρά της παράδοσης. Η καταγραφή γίνεται αβίαστα και εκεί χρειάζεται καλή σχέση με τον χρόνο και με τους ήχους. Είναι μια ιεροτελεστία που αναδεικνύει τη δύναμη του πρωτόγονου ήχου, την εμμονή σε μικρές επαναλαμβανόμενες μονάδες γεμάτες χρώματα και μυστικισμό. Είναι δηλαδή μια ψυχοακουστική διαδικασία που μετατρέπει τους ήχους σε πηγή ζωής.

Γ. ΚΟYΜΕΝΤΑΚΗΣ