Το 2015 στην Ουγγαρία, σ΄ένα λεωφορείο, ένας έφηβος μαχαίρωσε έναν άλλο έφηβο συνεπιβάτη του. Το θύμα ήταν Ρομά. Αρχικά μίλησαν για φυλετική επίθεση. Αργότερα ο θύτης δήλωσε πως και ο ίδιος ήταν Ρομά.

Γράφει η Χαρά Κιούση

Στην Ουγγαρία μετά την μεταπολίτευση η ανησυχητική αύξηση του Ναζισμού με τις ιδεολογικές ακρότητες, είχε ως αποτέλεσμα την ενδυνάμωση του ξενοφοβικού ρεύματος και την στοχοποίηση κάθε μειονότητας.

Το κλίμα εκφοβισμού, η μισαλλοδοξία που σπέρνουν οι ομάδες τρόμου είναι φαινόμενο τακτικό, όπως εξ΄άλλου σε όλη την Ευρώπη. Η ανασφάλεια, η αίσθηση απειλής και η απώλεια της γαλήνης έχει πλέον γενικευτεί με τις πολιτικές κοινωνικού και φυλετικού αποκλεισμού. Παράλληλα η απομίμηση ζωής -με τις τυποποιημένες συμπεριφορές τις οποίες ένα άτομο προσπαθεί να μιμηθεί, να ακολουθήσει και να γίνει αντίγραφο κάποιου άλλου- έχει ως αποτέλεσμα η ατομική συνείδηση να υστερεί, να γίνεται «ένα είδος συλλογικής σκέψης».

Σύμφωνα με τη θεωρία του Tard η απομίμηση ζωής είναι κοινωνιολογικό φαινόμενο. Πολύ δυσάρεστο βέβαια γιατί υπόσχεται πλασματική ευτυχία, που αποτιμάται με μη γόνιμους συμβιβασμούς. Ενδεχομένως με το να γινόμαστε κάτι άλλο, ψεύτικο, απατηλό όπως το προστάζει η δύναμη της κυρίαρχης εικόνας, να αυτοκολακευόμαστε.

Παραγεμισμένη με πλαστική αυτοπεποίθηση και κατατατονική αντίσταση στο σκουπιδαριό που εισβάλει στη ζωή μας, η απομίμηση προσώπων παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Αυτήν την διαδικασία εξαπάτησης του εαυτού μας παρουσιάζει η πολυπρισματική παράσταση του Proton Theatre.

Στη Βουδαπέστη σ’ ένα ερειπωμένο σπίτι ζει μια μεσήλικη τσιγγάνα που μόλις χήρεψε.

Ο έφηβος γιος της που από μικρός είχε πρόβλημα με το σκούρο του δέρμα χάθηκε, λένε ότι εκδίδεται. Ένας άντρας την επισκέπτεται λέγοντας πως είναι εκπρόσωπος μιας ΔΕΚΟ, για να εισπράξει καθυστερημένες οφειλές. Καθώς την απειλή με έξωση η καρδιοπαθής γυναίκα παθαίνει μια κρίση. Οι συμφορές και ο βαθύς πόνος της μεταστρέφουν τα αισθήματα, την συνείδησή του και θέλει να την βοηθήσει.

Ο θάνατός της θα συνδεθεί δραματουργικά με το φονικό στο λεωφορείο, μ’ ένα λόγο τραγικά βαθύ. Η σκηνοθεσία του Kornel Mundruczo με τρόπο κινηματογραφικό βάζει σε πρώτο πλάνο ένα μηχανισμό συνείδησης, που στέκεται απέναντι στο πεπρωμένο. Οθόνη, παράλληλες εικόνες, το εσωτερικό ενός διαμερίσματος με όλα τα φτωχικά «κομφόρ» όπως το στήνει επιδέξια ο Marton Agh, μετατρέπεται κυριολεκτικά και αλληγορικά σ’ έναν εφιαλτικό κόσμο.

Το σκηνικό σε αργή περιστροφή έρχεται το πάνω – κάτω. Πλυντήρια πέφτουν, έπιπλα, αντικείμενα από ντουλάπες και ντουλάπια μ’ έναν θόρυβο εκκωφαντικό. Σκουπίδια κυλάνε στη σκηνή, που γίνεται σκουπιδότοπος αισθημάτων και αξιών, καθώς ο κόσμος των προσώπων έρχεται ανάποδα. Είναι χαρακτήρες του κατεστραμμένου σήμερα που ζουν σ’ ένα σκοτάδι ιδεολογικό, στο φόβο της τρομοκρατίας, στην απειλή της απομόνωσης και της αποξένωσης, στην απόρριψη του εαυτού τους.

Πρόσωπα που αντιστέκονται, που παλεύουν, που μηχανεύονται τρόπους για ένα καλλίτερο μέλλον, τσιγγάνοι που επιστρατεύουν κάθε αγωνιστική δύναμη, γιατί «ζουν για να είναι ευτυχισμένοι».

Άνθρωποι που έχουν υποστεί τα πάνδεινα, τον κοινωνικό αποκλεισμό, τον εκτοπισμό και προκαλούν το πεπρωμένο. Υπάρχουν επίσης προνομιούχα πρόσωπα σε σύγχυση, που πιστεύουν σε μονόπλευρες αλήθειες.

Το έργο με ιδιαίτερα σκληρή και τολμηρή γραφή μιλά για ό,τι συμβαίνει σήμερα στην Ευρώπη. Οι εξαιρετικές ερμηνείες των ηθοποιών ευαισθητοποίησαν το κοινό, που εμπλέκεται συναισθηματικά σ’ ένα κόσμο που καταρρέει. Στον οποίο όμως οφείλει κάθε ανάκληση κατάσχεσης από δυνάμεις σκοτεινές, διακρίνοντας ποιοτικές αλλά και ψεύτικες απομιμήσεις.

«Γεννηθήκαμε πρωτότυπα, ας μην ζήσουμε τη ζωή μας ως μια φθηνή απομίμηση».

Συντελεστές:

Σκηνοθεσία: Kornél Mundruczó
Κείμενο: Kata Wéber
Δραματουργία: Soma Boronkay
Σκηνικά: Márton Ágh
Κοστούμια: Márton Ágh, Melinda Domán
Φωτισμοί: András Éltető
Μουσικοί: Asher Goldschmidt
Βοηθός σκηνοθέτη: Anna Fehér
Παραγωγή: Dóra Büki
Διεύθυνση παραγωγής: Zsófia Csató
Τεχνική διεύθυνση: András Éltető
Τεχνικός φωτισμών: Zoltán Rigó
Τεχνικός ήχου: Zoltán Halmen
Σκηνική διεύθυνση: Benedikt Schröter
Props: Tamás Fekete
Φροντιστήριο: Melinda Domán
Βοηθός σκηνής: Zsolt Zsigri

Παίζουν: Lili Monori (κυρία Lőrinc Ruszó), Roland Rába (Mihály Sudár), Annamária Láng, (Veronika Fenyvesi), Zsombor Jéger (Szilveszter Ruszó), Dáriusz Kozma (Jónás Harcos)

Συμπαραγωγή: Wiener Festwochen, Βιέννη, Αυστρία· Theater Oberhausen, Γερμανία · La Rose des Vents, Λιλ, Γαλλία · Maillon, Théâtre de Strasbourg / Scène européenne, Γαλλία · Trafó House of Contemporary Arts, Βουδαπέστη, Ουγγαρία · HAU Hebbel am Ufer, Βερολίνο, Γερμανία · HELLERAU – European Center for the Arts, Δρέσδη, Γερμανία · Wiesbaden Biennale, Γερμανία

Με την υποστήριξη των: KUBIK Coworking, Kryolan City, Open Casting, PP Business Centre – Budapest, VisionTeam