Πριν από 50 χρόνια, μια παρέα κινηματογραφιστών από το Πίτσμπουργκ αποφάσισαν να κάνουν μια ταινία τρόμου.
Χρήματα δεν είχαν ούτε μπορούσαν να βρουν, κι έτσι έπρεπε να δουλέψουν με προϋπολογισμό που θα αποκαλούσαμε κυριολεκτικά αστείο (114.000 δολάρια). Το μικρό συνεργείο αποτελούνταν από φίλους και οι περισσότεροι ηθοποιοί ήταν ερασιτέχνες ή γνωστοί τέλος πάντων της παρέας.
Όταν ένιωσαν πως ήταν έτοιμοι, πήγαν σε μια φάρμα της Πενσιλβάνια για να αρχίσουν τα γυρίσματα. Και ήταν μάλιστα όλοι τους τόσο άπειροι με την παραγωγή που η μία γκάφα διαδεχόταν την άλλη, πόσο μάλλον που δεν φρόντισαν ούτε να κατοχυρώσουν τα δικαιώματα της ταινίας, κάνοντας έτσι το φιλμ τους το πιο τρανταχτό παράδειγμα έργου κοινού κτήματος (public domain)!
Αυτή είναι με δυο λόγια η ιστορία της παραγωγής ενός από τα γνωστότερα, καλύτερα και σημαντικότερα φιλμ τρόμου όλων των εποχών, της ταινίας που έθεσε ουσιαστικά τα θεμέλια του genre των ζόμπι και κανείς δεν μπορεί να μη συγκαταλέξει πια στα κλασικά ορόσημα του τρόμου.
Η «Νύχτα των ζωντανών νεκρών» (1968) είναι σήμερα ένας βασιλιάς που έχει στρογγυλοκαθίσει στον θρόνο του και παραμένει αμετακίνητος παρά τις ρυτίδες και τη φθορά του χρόνου. Χωρίς να είναι ούτε αψεγάδιαστη ούτε ένα από αυτά τα κινηματογραφικά διαμάντια που αναγνωρίζεις με την πρώτη ματιά. Είναι όμως και μάλιστα με περισσότερους τρόπους απ’ όσους θα ονειρευόταν ακόμα και ο ίδιος ο Ρομέρο.
Ο οποίος, σημειωτέον, ήθελε να κάνει ένα υβρίδιο κωμωδίας-τρόμου με εξωγήινους, τα λεφτά δεν έφταναν όμως ούτε για ζήτω, κι έτσι με το φιλαράκι του και συν-σεναριογράφο John Russo είπαν να επιστρατεύσουν τους παροπλισμένους και σχεδόν γελοίους νεκροζώντανους του παρελθόντος, θέλοντας να τους κάνουν επιτέλους τρομακτικούς. Και κανίβαλους!
Και τους έκαναν με τέτοιο τρόπο που ο Ρομέρο έγινε ο πατριάρχης του είδους και η ασπρόμαυρη στιλιζαρισμένη ταινία του ο «νονός» του genre, το χέρι του οποίου θα έρχονταν να φιλήσουν με σεβασμό όλοι οι επίγονοι του τρόμου. Γιατί η «Νύχτα» είναι μια απλή στη σύλληψη και ακόμα απλούστερη στην εκτέλεση παραγωγή που μας μιλάει για ένα σωρό μεγάλα πράγματα την ώρα που βλέπουμε στην οθόνη… ζόμπι.
Η υπόθεσή της, απλή κι αυτή: οι νεκροί ανασταίνονται για κάποιον παράξενο λόγο και επιτίθενται στους ζωντανούς, αναγκάζοντας μια ετερόκλητη ομάδα εφτά ανθρώπων να κλειστούν σε ένα αγροτόσπιτο για να γλιτώσουν. Γίνεται ωστόσο σύντομα σαφές πως ο πραγματικός κίνδυνος δεν καραδοκεί έξω από το πολιορκημένο σπίτι και δεν είναι στα σίγουρα τα αργοκίνητα ζόμπι, παρά η πανταχού παρούσα ανθρώπινη φύση και αυτό το ο καθένας για τον εαυτό του που σφυρηλάτησε τη μοντέρνα εποχή.
Είναι όσα συμβαίνουν μέσα στους τοίχους του σπιτιού και η διαβολική δυναμική της ομήγυρης το πιο τοξικό στοιχείο του φιλμ, αυτό που παίρνει την ταινία τρόμου του Ρομέρο και την ανάγει όχι μόνο σε αριστούργημα του είδους, αλλά και σε κινηματογραφικό διαμαντάκι. Το διπλό αυτό επίπεδο στο οποίο λειτουργεί, αλλά και οι συμβολισμοί και η σημειολογία της, έχουν αναγκάσει εξάλλου τους θεωρητικούς του κινηματογράφου να μεταφράσουν τη «Νύχτα» ως κριτική στον Ψυχρό Πόλεμο, ως καυτηριασμό της αμερικανικής κοινωνίας της δεκαετίας του 1960 και σίγουρα ως δοκίμιο περί ρατσισμού, μιας και το φυλετικό δονεί την ταινία από άκρη σε άκρη. Ο Ρομέρο επιστράτευσε εξάλλου το 1968 για πρωταγωνιστή του έναν Αφρο-αμερικανό.
Και το καλύτερο είναι ότι, όπως είχε δηλώσει επανειλημμένως, δεν πήρε τον Duane Jones γιατί ήταν μαύρος και ήθελε να κάνει ένα σχόλιο περί φυλετικών διακρίσεων, παρά γιατί ήταν ο καλύτερος ηθοποιός που εμφανίστηκε στην οντισιόν του! Επιστράτευσε έναν μαύρο πρωταγωνιστή να προσπαθεί να δαμάσει μια κομπανία τρομαγμένων λευκών δηλαδή την ίδια χρονιά που δολοφονήθηκε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, μιλώντας για σημειολογία.
Ο Τζορτζ Ρομέρο θα γινόταν μάστερ του τρόμου και των ζόμπι ειδικότερα, μόνο που με την πρώτη αυτή ταινία του είδους έφτασε πολύ πιο μακριά από κάθε κατοπινή δουλειά του. Μπόλιασε κοινωνικό δράμα με ζόμπι, μια φράση που μπορεί να φαντάζει αστεία αποκομμένη από το φιλμ, αποκτά όμως αμέσως υπόσταση μέσα σε κείνο το καταραμένο σπίτι που ξέρεις πως όλοι θα πεθάνουν γιατί απλώς δεν συμφωνούν σε τίποτα. Και ο μαύρος θα πεθάνει τελικά, μόνο που αυτόν δεν θα τον φάνε τα ζόμπι αλλά θα τον πυροβολήσει ο βοηθός σερίφη, κάνοντας τη «Νύχτα» ανατριχιαστικά επίκαιρη.
Γι’ αυτό και πρόκειται ουσιαστικά για μια μικρή κινηματογραφική επανάσταση, καθώς έσπασε πολλές κινηματογραφικές και κοινωνικές συμβάσεις με τη φόρα και τον απροσχημάτιστο τσαμπουκά του νέου, αλλά και αυτή την ψευδο-ντοκιμενταρίστικη αισθητική της που θα γινόταν κι αυτή σταθμός στο είδος. Στην εποχή της είχε θεωρηθεί μάλιστα εξόχως βίαιη και αιματοβαμμένη, ενώ αξίζει ίσως να αναφερθεί πως η λέξη «ζόμπι» δεν ακούγεται ούτε μία φορά στην ταινία. «Γκουλς» λέει τους νεκροζώντανούς του ο Ρομέρο, αφήνοντας ωστόσο παρακαταθήκη έναν από τους ίδιους τους πυλώνες του σύγχρονου κινηματογραφικού τρόμου αλλά και του ανεξάρτητου σινεμά εν γένει.
Στα «μικρά» του φιλμ, τα πάνδεινα που πέρασε ο Ρομέρο και η παρέα του για να ολοκληρώσουν τη «Νύχτα των ζωντανών νεκρών» με τον σφιχτό προϋπολογισμό. Για το μόνο που δεν είχαν να νοιάζονται ήταν το χρώμα του αίματος (το φιλμ είναι ασπρόμαυρο), κι έτσι εκεί του έδωσαν να καταλάβει, χρησιμοποιώντας για αίμα τα πάντα, από κόκκινο μελάνι μέχρι και σιρόπι σοκολάτας.
Γιατί να τη δεις: Γιατί θα ευχαριστηθείς μια κλειστοφοβική και εφιαλτική ταινία τρόμου με ζόμπι, την πρώτη ταινία με ζόμπι δηλαδή, και ταυτοχρόνως θα δεις μια παραβολή για τις ανθρώπινες σχέσεις και μια κοινωνιολογική μελέτη περί τάξεων και φυλών που μιλάει για όσα μας απασχολούν διαχρονικά ως ανθρωπότητα.
Το καλό δεν θριαμβεύει πάντα, ακούμε τον Ρομέρο να ομολογεί σαρδόνια, δίνοντάς μας το τελειωτικό χτύπημα με το φινάλε του αξεπέραστου φιλμ του. Ενός φιλμ που η ηγετική υπεροχή του στον τρόμο και το φανταστικό δεν έχει χάσει τίποτα παρά τον μισό αιώνα που μας χωρίζει από τον καιρό που τα ζόμπι του προκαλούσαν ανατριχίλα και σκέψη.
«H νύχτα των ζωντανών νεκρών»
Παραγωγή: Αμερική
Σκηνοθεσία: Τζορτζ Ρομέρο
Πρωταγωνιστούν: Duane Jones, Judith O’Dea, Karl Hardman, Marilyn Eastman, Keith Wayne, Judith Ridley, Kyra Schon, George Kosana
