Σε μία ταράτσα της ηλιόλουστης Αβάνας, πέντε φίλοι από τα παλιά ξανασυναντιούνται. Αφορμή της συνάντησης τους, ο εορτασμός της επιστροφής του ενός, μετά από 16 χρόνια αυτοεξορίας στη Μαδρίτη. Η βραδιά ξεκινά χαρούμενα, με ποτά, τραγούδια, χορό και παλιές ιστορίες. Μέχρι την αυγή, οι πέντε φίλοι θα έχουν αποδομήσει όχι μόνο τις δικές τους σχέσεις, αλλά και την ιστορία της χώρας τους, το κομμάτι που καθόρισε τις ζωές τους, την «Ειδική Περίοδο» των μέσων του ’90 που τους άφησε βυθισμένους σε μια βαριά οικονομική κρίση χωρίς περιθώριο φαντασίας για το μέλλον.
Αυτή είναι η υπόθεση της ταινίας «Επιστοφή στην Ιθάκη» του βραβευμένου με Χρυσό Φοίνικα για το «Ανάμεσα στους Τοίχους», Λοράν Καντέ, ο οποίος βρέθηκε στην Αθήνα για να την παρουσιάσει στο πλαίσιο του 21ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αθήνας «Νύχτες Πρεμιέρας»
Μιλώντας για την άκρως ιδιαίτερη γενιά της κουβανικής ιστορίας που εξετάζει η ταινία – μιας γενιάς που γεννήθηκε με την επανάσταση, μεγάλωσε και διαμορφώθηκε μέσα στο νέο πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο της χώρας και κατόπιν, τη δεκαετία του ’90, των κρίσεων και των ελλείψεων, αναγκάστηκε σε έναν καθημερινό αγώνα για επιβίωση – ο γάλλος σκηνοθέτης μίλησε την κοινωνικοπολιτική ματιά όλων των ταινιών του σημειώνοντας πως «είναι πολύ σημαντικό για μένα οι ταινίες που βλέπουμε να μας δίνουν μια εικόνα της περιπλοκότητας του κόσμου στον οποίο ζούμε»
Πριν τρία χρόνια ο Λοράν Καντέ βρέθηκε στην Κούβα για να σκηνοθετήσει το δικό του κομμάτι του σπονδυλωτού «Επτά ημέρες στην Αβάνα». Η πόλη με τους ανθρώπους της του φάνηκε τόσο συναρπαστική, ώστε θέλησε να της αφιερώσει μια ολόκληρη ταινία. Το αποτέλεσμα είναι το «Επιστροφή στην Ιθάκη», ένα διαλογικό φιλμ για τη φιλία και τις ανθρώπινες σχέσεις, που αποτυπώνει μια κοινωνία σε κρίση διαρκείας στο ξεχωριστό περιβάλλον της κουβανικής πρωτεύουσας.
Όπως ανέφερε ο Λοράν Καντέ -που συνυπογράφει το σενάριο μαζί με τον δημοφιλή συγγραφέα Λεονάρδο Παδούρα-, αν και το φιλμ μιλάει για την Κούβα, «πρόθεσή μας ήταν να δώσουμε μία παγκοσμιοποιημένη διάσταση του τι σημαίνει εξορία, τι σημαίνει να λείπεις από τον τόπο σου, τη δυσκολία του να επιστρέψεις και να ξαναβρείς τη θέση σου σε αυτόν. Γι’ αυτό και ο τίτλος, η επιστροφή ενός Οδυσσέα σε κάποια Ιθάκη».
Ερωτηθείς γιατί δεν αποφάσισε να κάνει μία ταινία για την Ευρώπη που βρίσκεται σε μία κατάσταση μεγάλων αλλαγών και ζυμώσεων, αλλά αντ’ αυτού επέλεξε την Αβάνα για να δείξει μια άλλη πλευρά της παγκοσμιοποίησης, απάντησε ότι ήταν πολλά τα στοιχεία που τον οδήγησαν στο να πάρει αυτή την απόφαση.
«Η Κούβα είναι ένα μέρος που επισκέπτομαι εδώ και 15 χρόνια, και κάθε φορά αναρωτιέμαι για το αν αυτά που αντιμετωπίζουν οι Κουβανοί είναι κάτι που αφορά μεμονωμένα αυτό το νησί ή ουσιαστικά απασχολούν και όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Η ταινία γυρίστηκε πριν αποκατασταθούν οι διπλωματικές σχέσεις των ΗΠΑ και της Κούβας. Αυτό ήταν κάτι που απασχολούσε πάρα πολύ έντονα τότε τους Κουβανούς και αναρωτιόντουσαν για τις επικείμενες αλλαγές. Ως Γάλλος, λοιπόν, που ένιωσα αυτή την αγωνία τους ήθελα να τη μοιραστώ με τον υπόλοιπο κόσμο. Ουσιαστικά με την ταινία μου ήθελα να δώσω βήμα σε αυτούς τους ανθρώπους να διηγηθούν την ιστορία τους» εξήγησε.
Σύμφωνα με τον ίδιο ένα άλλο θέμα που πραγματεύεται η ταινία και αφορά όλη την ανθρωπότητα είναι το ζήτημα της απογοήτευσης, της ματαίωσης των προσδοκιών και των ονείρων. «Για πάρα πολλά χρόνια ζήσαμε όλοι με ψευδαισθήσεις για το τι θα συμβεί, για το προς τα πού βαδίζουμε, πλέον όμως οι ελπίδες που είχαμε για τον κόσμο και για τις ζωές μας έχουν ακυρωθεί τελείως. Βρισκόμαστε σε ένα αδιέξοδο, και το ζήτημα είναι τι θα κάνουμε, πώς θα διαχειριστούμε όλη αυτή τη ματαίωση που βρίσκεται μπροστά μας».
Παραδόξως αν και δεν αντιμετώπισε δυσκολίες στο να πραγματοποιήσει την ταινία στην Κούβα,καθώς ο Παδούρα θεωρείται σταρ της κουβανικής λογοτεχνίας, οπότε η παρουσία του εκεί διευκόλυνε τα πράγματα, ανέφερε ότι ακυρώθηκε η προβολή της στο φεστιβάλ της Αβάνας με την δικαιολογία ότι οι αρχές δεν πρόλαβαν να δουν την ταινία για να την εγκρίνουν.
«Αυτό που με στεναχώρησε ήταν ότι ενώ η διεύθυνση του φεστιβάλ της Αβάνας την είχε εντάξει στο πρόγραμμα του, δύο εβδομάδες πριν, κι ενώ είχαν τυπωθεί τα προγράμματα, ακυρώθηκε η προβολή με τη δικαιολογία ότι οι αρχές δεν πρόλαβαν να δουν την ταινία για να την εγκρίνουν. Με πλήγωσε πολύ αυτό το γεγονός γιατί πίστευα ότι δεν υπήρχαν πια αυτές οι πρακτικές. Τελικά, η ταινία προβλήθηκε τον περασμένο Μάιο στο πλαίσιο του Γαλλόφωνου Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αβάνας. Και τις δύο φορές η αίθουσα ήταν ασφυκτικά γεμάτη, με τον κόσμο να σχηματίζει ουρές απ’ έξω. Κατά τη διάρκεια της προβολής το κοινό συμμετείχε πάρα πολύ έντονα, έκλαιγε, γελούσε, χειροκροτούσε, υπήρχαν μάλιστα στιγμές που καταλάβαιναν τι θα ειπωθεί πριν καν το πουν οι ηθοποιοί γιατί έβλεπαν κομμάτια της ζωής τους» προσέθεσε.
Ερωτηθείς για το αν άλλαξε κάτι στη ζωή του μετά τον Χρυσό Φοίνικα, ο γάλλος σκηνοθέτης σημείωσε ότι του επέτρεψε να κάνει την επόμενη του ταινία, το «Foxfire» στον Καναδά, που ήταν πιο ακριβό, πιο κραυγαλέο και είχε περισσότερες απαιτήσεις από άποψη παραγωγής. «Το βραβείο μου έδωσε την εμπιστοσύνη να κερδίσω χρηματοδότηση για μια ταινία. Η ταινία δεν πήγε καλά και η εμπιστοσύνη χάθηκε, αλλά αυτό δεν με νοιάζει γιατί στη συνέχεια γύρισα την “Επιστροφή στην Ιθάκη” ακριβώς όπως την ήθελα. Μέσα σε 17 ημέρες, με λιγότερο από 1 εκατ. ευρώ προϋπολογισμό και 10 άτομα συνεργείο. Ουσιαστικά αυτό που θέλω να κάνω είναι να συνεχίσω να κάνω ταινίες όπως μου αρέσει» κατέληξε.
Ερωτηθείς εάν είναι αισιόδοξος για τη νέα γενιά, σημειώνει: «Ενθουσιάζομαι για το γεγονός ότι οι πιο πολιτικοποιημένοι νέοι χρησιμοποιούν νέες μεθόδους για να εκφράσουν τις απόψεις τους, όπως το Διαδίκτυο».
Όσον αφορά το μέλλον της Ευρώπης, ο Λοράν Καντέ λέει ότι το βλέμμα των Ευρωπαίων είναι στραμμένο στην Ελλάδα, την Ισπανία και τη Λατινική Αμερική, «σε κοινωνικά και πολιτικά πειράματα που δεν ξέρουμε που θα καταλήξουν». «Εάν υπάρξει η αλλαγή θα είναι εκεί και όχι στη βόρεια, γερασμένη Ευρώπη που δεν έχει να προτείνει κάτι καινούριο. Ίσως η έκπληξη να έρθει από τη Βρετανία, όπου οι Εργατικοί άλλαξαν άρδην. Ή ίσως εγώ να είμαι απαισιόδοξος για την Ευρώπη» συμπληρώνει.
Η επόμενη ταινία του θα εκτυλίσσεται στη Γαλλία, στον νότο και θα αναφέρεται στην αίσθηση ανημπόριας και στην απουσία ενός βαθύτερου σκοπού. «Οι νέοι αντί να στραφούν στην Αριστερά, στρέφονται στην ακροδεξιά που γίνεται ολοένα πιο ισχυρή και επικίνδυνη» σημειώνει, όχι χωρίς κάποια θλίψη.
Η «Επιστροφή στην Ιθάκη» θα βγει στους κινηματογράφους στις 22 Οκτωβρίου από τη StraDa Films.
