Με την ευκαιρία του εορτασμού 100 χρόνων από τη γέννηση του μεγάλου έλληνα συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, η Καμεράτα Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής και ο Γιώργος Πέτρου παρουσιάζουν στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, την Τρίτη 18 Μαρτίου στις 8:30 μ.μ., την ιστορική συναυλία «Μίκης Θεοδωράκης: Η αρχή και το τέλος».
Αυτή τη φορά, το αγαπημένο αθηναϊκό σύνολο και ο σπουδαίος έλληνας αρχιμουσικός με το έντονο ερμηνευτικό στίγμα, ο οποίος διαπρέπει στις μεγαλύτερες αίθουσες συναυλιών και σε εμβληματικά λυρικά θέατρα της Ευρώπης, στρέφουν το ενδιαφέρον τους στο πρώτο και στο τελευταίο συμφωνικό έργο του μεγάλου δημιουργού: στην Αποκάλυψη (Ωδή στον Μπετόβεν) για αφηγητή, χορωδία και ορχήστρα εγχόρδων (1945) σε κείμενο του συνθέτη, και στο κύκνειο άσμα του, τη Ραψωδία για βαρύτονο και ορχήστρα εγχόρδων (2009) σε ποίηση Διονύση Καρατζά.Τα μέρη για βαρύτονο στη Ραψωδία ερμηνεύει ο Τάσος Αποστόλου.Αφηγητής στο έργο Αποκάλυψη, ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης.Λαμβάνουν μέρος οι Χορωδίες της ΕΡΤ και του Δήμου Αθηναίων.
Η προπώληση έχει αρχίσει.
Ο Μίκης Θεοδωράκης θεωρούσε τον εαυτό του κατ’ εξοχήν συμφωνιστή…
… και το συμφωνικό του έργο ως τη σημαντικότερη παρακαταθήκη της μουσικής του προσφοράς.
Η πρώτη παγκόσμια εκτέλεση της Αποκάλυψης (Ωδής στον Μπετόβεν) πραγματοποιήθηκε από τον Γιώργο Πέτρου και την Καμεράτα το 2018 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, παρουσία του συνθέτη, ο οποίος είχε δηλώσει ότι εκείνη η παρουσίαση ήταν «το μεγαλύτερο δώρο που θα μπορούσε να του κάνει κανείς», καθώς το συγκεκριμένο έργο ήταν το μοναδικό που δεν είχε ακούσει ποτέ ο συνθέτης ερμηνευμένο ζωντανά.
Μετά την πρώτη εκτέλεση της Αποκάλυψης, το 2018, ο συνθέτης έκανε κάποιες αλλαγές στο κείμενο του 1945, οι οποίες θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά στη συναυλία της 18ης Μαρτίου.
Η γλαφυρή αφήγηση του Μίκη Θεοδωράκη για την Αποκάλυψη,μια λησμονημένη παρτιτούρα που έφερε στο φως ο Γιώργος Πέτρου το 2018.
«Γιατί “Αποκάλυψη” και γιατί “Μπετόβεν”; Γιατί την ίδια εποχή αποκαλύφθηκαν μέσα μου, ως προς την Τέχνη, η Συμφωνική Μουσική και, ως προς τον Φιλοσοφικό Διαλογισμό, τον πατριωτισμό και την κοινωνία, η Αντίσταση και ο Μαρξισμός.
Παράλληλα σφραγίστηκε υπαρξιακά και για πάντα η μπετοβενική διάσταση της Τέχνης της Μουσικής.
Το 1942 υπήρξε για μένα σταθμός. Πρώτον, άκουσα για πρώτη φορά συμφωνική μουσική (την Ενάτη του Μπετόβεν). Δεύτερον, ανέπτυξα την θεωρία μου “Για τη Συμπαντική Αρμονία”, που έμελλε να γίνει ο οδηγός σε όλη μου τη ζωή (Σκέψη και Δράση). Και τρίτον, άρχισα τη σύνθεση του πρώτου χορωδιακού-συμφωνικού μου έργου με τον αρχικό τίτλο “Συμφωνία αρ. 1”, τον οποίο μετέτρεψα αργότερα σε “Αποκάλυψη”, για να την ξεχωρίσω από την “Πρώτη συμφωνία” (1948-1953).
Η “Αποκάλυψη” τελείωσε στις 31 Ιανουαρίου του 1945, γιατί στο μεταξύ μεσολάβησαν κορυφαία γεγονότα που με απομάκρυναν από τη σύνθεση. Όμως η εγγραφή μου στο Ωδείο Αθηνών, στην τάξη Αρμονίας, Αντίστιξης και Φούγκας με καθηγητή τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη, το φθινόπωρο του 1943, διαδραμάτισε αντιθέτως καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση του έργου, που είναι άλλωστε εμφανής.
Το έργο αυτό το παρουσίασα στον Δάσκαλό μου που ήταν διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας αλλά και της Χορωδίας Αθηνών, των οποίων μέλος ήμουν κι εγώ. Προς μεγάλη μου έκπληξη, μου ανακοίνωσε ότι το προγραμμάτισε για το φθινόπωρο του 1945! Και μου ζήτησε να ετοιμάσω τα υλικά, δηλαδή τις πάρτες των μουσικών και των χορωδών. Πλην όμως, λίγο αργότερα με κάλεσε στο γραφείο του, για να με ρωτήσει τι έκανα στα Δεκεμβριανά. Δηλαδή στις μάχες μεταξύ του ΕΛΑΣ και των Άγγλων, που διήρκεσαν από τον Δεκέμβριο του 1944 έως τις αρχές του Ιανουαρίου του 1945. Κάποιος φαίνεται ότι με “κάρφωσε”, γνωρίζοντας ασφαλώς ότι ο Οικονομίδης έπνεε μένεα κατά των κομμουνιστών, που όπως μου είπε και ο ίδιος “είχαν κάψει το σπίτι της αδελφής του”.
Του απάντησα ότι υπήρξα μέλος του ΕΛΑΣ και ότι πολέμησα στην πρώτη γραμμή επί 33 μέρες! Πρόσθεσα μάλιστα ότι, εάν διάβαζε προσεκτικά το έργο, θα έβλεπε ότι, αναζητώντας τον Θεό, τον ανακάλυπτα τελικά στο πρόσωπο του Εργάτη. Στους προλετάριους όλων των εθνών!
Όπως ήταν φυσικό, ο άνθρωπος κόντεψε να πάθει έμφραγμα από το μεγάλο θυμό του. Μεταξύ πολλών άλλων, μου φώναξε ότι “δεν θέλει να με ξαναδεί μπροστά του” και μου πέταξε κατάμουτρα το αντίγραφο της μουσικής μου σύνθεσης. Αυτή ήταν η γένεση και ο θάνατος του έργου αυτού, που έμεινε κυριολεκτικά θαμμένο τόσα χρόνια, μέχρι που ο φίλτατος διευθυντής της εξαίρετης Ορχήστρας Καμεράτας, κ. Πέτρου, επανέλαβε την ρήσιν “Δεύρο έξω”, και έτσι νεκραναστημένο, το παρουσιάζει στην συναυλία της 12.10.2018!
Ο τίτλος “Αποκάλυψη” περιγράφει τον αγωνιώδη αγώνα των “εύθραυστων” εφήβων για την κατανόηση του αινίγματος της ζωής, που ξεκινά από την αναζήτηση του Θεού. Ένα κομμάτι μου τον αναζήτησε στον χώρο της Φιλοσοφίας με τη θεωρία της Συμπαντικής Αρμονίας, ένα άλλο, στον τομέα της Τέχνης, ξεκινώντας από το φιλόδοξο και δύσκολο εγχείρημα της σύνθεσης του πρώτου συμφωνικού μου έργου με μοναδικά ακούσματα την “Ωδή στην χαρά” και ανταποδίδοντας με ανεξήγητη τόλμη και αυτοπεποίθηση την δική μου “Ωδή στον Μπετόβεν”. Ας μην ξεχνάμε ότι αναφέρομαι στην ελληνική επαρχία της δεκαετίας του 1930-1940 με τελευταίο σταθμό την Τρίπολη της Αρκαδίας (1940-1943), όπου ήταν παντελώς άγνωστη η συμφωνική μουσική.
Όμως, με την κήρυξη του πολέμου το πνευματικό και ιδεολογικό μου οπλοστάσιο άρχισε να μεταμορφώνεται μέσα μου. Από τον ακραίο φιλοσοφικό ιδεαλισμό, γνώρισα και ενστερνίστηκα τελικά τον Μαρξισμό, που με οδήγησε να πορευτώ από την ιδεολογία στην πράξη, δηλαδή στην ένταξή μου στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Σ’ αυτό, μεγάλο ρόλο διαδραμάτισε και η οικογένειά μου με τη μεγάλη και δραματική φόρτιση, με τη μητέρα μου από τον Τσεσμέ της Μικράς Ασίας και θύμα της μεγάλης εθνικής μας καταστροφής και τον πατέρα μου Κρητικό, απόγονο σειράς αγωνιστών από το 1800 ως το 1912, τότε που και ο ίδιος, σε ηλικία 16 ετών κατατάχτηκε εθελοντής και τραυματίστηκε σοβαρότατα στο Μπιζάνι, το Φρούριο που προστάτευε τα Γιάννενα.
Όμως η τελική μεγάλη στροφή που καταγράφει το έργο, έγινε κατά τη διάρκεια της Μάχης του Δεκέμβρη. Όλες τις μέρες της μάχης, το κουβαλούσα πάνω μου και στη μάχη αυτή ουσιαστικά ολοκληρώθηκε. (Τον Γενάρη του 1945 το καθαρόγραψα μέσα σε συνθήκες τρομακτικής παρανομίας). Τελικά, ο Θεός μού αποκαλύφθηκε στο πρόσωπο του Εργάτη!
Έτσι, θα έλεγα ότι η πεμπτουσία του έργου αυτού είναι ο εσωτερικός μου αγώνας που με οδήγησε από την καθαρή Φιλοσοφία στον Μαρξισμό και μάλιστα στην πιο ακραία του μορφή: τον ένοπλο αγώνα.
Καιρός όμως να μιλήσουμε για το σήμερα, όπου χωρίς να το καταλάβω και χωρίς να το έχω συνειδητοποιήσει ως τώρα, βρέθηκα φορτωμένος με 93 χρόνια μιας θυελλώδους, θα τη χαρακτήριζα, ζωής.
Εκείνο το συναίσθημα που κυριαρχεί τώρα μέσα μου είναι η μεγάλη περιέργεια. Η συγκίνηση αλλά και η λύτρωση… Και όλα αυτά τα οφείλω στους συνεργάτες της Μεγάλης Μουσικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας “Λίλιαν Βουδούρη” με επικεφαλής την κ. Μεράκου, στον κ. Πέτρου, τον Διευθυντή της Ορχήστρας “Καμεράτα”, και σε όλους τους συντελεστές, χορωδούς, μουσικούς και ερμηνευτές, που θα δώσουν το Φιλί της Ζωής στο ξεχασμένο αυτό έργο μου.
“Τους ευχαριστώ όλους και όλες από τα βάθη της καρδιάς μου”.
Η Ραψωδία για βαρύτονο και ορχήστρα (2009), σε ποίηση Διονύση Καρατζά, μέσα από τη ματιά του Μίκη Θεοδωράκη
«Δεν πιστεύω ότι υπάρχει μεγαλύτερη ευτυχία για έναν συνθέτη από το να έχει ένα δικό του πρωτογενές θεματικό υλικό, όπως αυτό των έργων του “Λυρικού Βίου” κι έτσι να μπορέσει να αφήσει ελεύθερη τη φαντασία και την τεχνική του στην ανασύνθεση του υλικού αυτού. Αυτό είχα ακριβώς την τύχη να κάνω από το 1995 μέχρι χτες που, με το κύκνειο άσμα μου, τη Ραψωδία για βαρύτονο και ορχήστρα εγχόρδων, έκλεισα οριστικά τον κύκλο της ενασχόλησής μου με τη μουσική σύνθεση, κύκλο που άνοιξα με τη σύνθεση της Κασσιανής (1942). Δηλαδή κράτησε 68 ολόκληρα χρόνια!
Για την περίοδο αυτής της ανακύκλωσης του “Λυρικού Βίου”, το μόνο που έχω να προσθέσω είναι ότι υπήρξε πλούσια σε ποσότητα και εξαιρετική σε ωριμότητα».
Η Ραψωδία είναι αφιερωμένη στον γερμανό φίλο του Θεοδωράκη, Πέτερ Χάνσερ-Στρέκερ, ως ένα είδος φόρου τιμής του συνθέτη στη χώρα που ο ίδιος αποκαλεί «πατρίδα του συμφωνικού του έργου». Όπως είχε δηλώσει ο ίδιος: «Θεωρώ τον εαυτό μου έναν συμφωνιστή […] που γεννήθηκε στο Αιγαίο και […] έναν Κρητικό μελωδό που έζησε στο Παρίσι».
Πληροφορίες για τη συναυλία «Μίκης Θεοδωράκης: Η αρχή και το τέλος», στο site του Μεγάρου:
www.megaron.gr/event/mikis-theodorakis-i-archi-kai-to-telos
Δείτε το trailer εδώ:
Τιμές εισιτηρίων
10 € (εκπτωτικό) • 15 € • 24 € • 30 € • 38 € • 46 € • 55 €
Πληροφορίες
www.instagram.com/megaron_athens
