Πριν την πανδημία Covid-19 εξελίσσονταν ορισμένες οικονομικές, τεχνολογικές, δημογραφικές και περιβαλλοντικές τάσεις που μετέβαλαν τον κόσμο της εργασίας, δηλαδή το αντικείμενο, την οργάνωση, τη ρύθμιση, την αμοιβή της εργασίας και τις δεξιότητες του ανθρώπινου δυναμικού. Η πανδημία επιτάχυνε ορισμένες από τις τάσεις αυτές και ενεργοποίησε ορισμένες άλλες, με αποτέλεσμα ο κόσμος της εργασίας να μοιάζει περισσότερο ευμετάβλητος από ποτέ.
Του Κυριάκου Φιλίνη*
Οι σημαντικότερες από τις τάσεις αυτές συνοψίζονται ως εξής:
Αναδιάρθρωση της απασχόλησης μεταξύ κλάδων και επαγγελμάτων
Η αναστολή λειτουργίας των επιχειρήσεων και η συρρίκνωση της δραστηριότητάς τους σε σημαντικούς κλάδους της οικονομίας, όπως είναι ο τουρισμός και ο επισιτισμός προκαλεί την αναδιάρθρωση της απασχόλησης μεταξύ κλάδων και επαγγελμάτων. Μάλιστα, η αναδιάρθρωση είναι εντονότερη σε περιοχές, όπου οι κλάδοι αυτοί είναι εκτεταμένοι, καθιστώντας αναγκαία την εφαρμογή κλαδικά και γεωγραφικά στοχευμένων σύγχρονων πολιτικών απασχόλησης με αναπτυξιακό προσανατολισμό, που θα εστιάζουν στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού
Προτεραιότητα στην υγεία και στην ασφάλεια των εργαζομένων
Στους χώρους εργασίας είναι αναγκαία η εφαρμογή μέτρων κατά της διάδοσης του ιού, έτσι ώστε οι εργαζόμενοι να είναι και να αισθάνονται ασφαλείς. Η έκθεση των εργαζομένων στον ιό είναι μεγαλύτερη όταν η εκτέλεση των καθηκόντων τους προϋποθέτει τη φυσική παρουσία στον χώρο εργασίας ή τη φυσική επαφή με άλλους ανθρώπους, όπως συμβαίνει για παράδειγμα σε πολλά επαγγέλματα του επισιτισμού, του εμπορίου και των υπηρεσιών υγείας.
Επέκταση της τηλεργασίας
Η πανδημία είχε ως αποτέλεσμα την επέκταση της εξ αποστάσεως εργασίας. Στην Ελλάδα το ποσοστό των εργαζομένων που παρέχουν την εργασία τους συνήθως εξ αποστάσεως αυξήθηκε από 1,9%, το 2019, σε 7,0% το 2020. Η τηλεργασία, η εξ αποστάσεως πραγματοποίηση μιας σειράς δραστηριοτήτων, η απομακρυσμένη πρόσβαση των εργαζομένων στα λειτουργικά συστήματα των επιχειρήσεων και η επέκταση των ψηφιακών συναλλαγών έχουν προσδώσει στον χώρο εργασίας και μια ψηφιακή διάσταση, πέρα από τη φυσική, που προϋποθέτει νέες μορφές οργάνωσης της εργασίας, αλλά και ρύθμισής της.
Νέες ευκαιρίες που προσφέρει η οικονομία της πλατφόρμας
Την περίοδο της πανδημίας αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός των έργων και των καθηκόντων που καταχωρούνται σε παγκόσμιες πλατφόρμες εργασίας, που στην περίπτωση της Ελλάδας αφορούν κυρίως την ανάπτυξη λογισμικού, τα πολυμέσα και την καταχώρηση δεδομένων. Η εξέλιξη αυτή προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες ανάπτυξης τόσο για τις επιχειρήσεις, οι οποίες μπορούν να αξιοποιήσουν την παγκόσμια δεξαμενή ταλέντων και να διευρύνουν τις παρεχόμενες υπηρεσίες τους (λειτουργία 24/7, απομακρυσμένη υποστήριξη πελατών κ.λπ.), όσο και για το εγχώριο ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο μπορεί να ενσωματωθεί σε διεθνείς αλυσίδες αξίας, αξιοποιώντας τις πλατφόρμες αυτές.
Νέα επαγγέλματα, σύγχρονες δεξιότητες
Οι τεχνολογίες της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης (διαδίκτυο των πραγμάτων, big data, τεχνητή νοημοσύνη κ.λπ.) και τα συστήματα αυτοματισμού δημιουργούν θέσεις απασχόλησης σε νέα επαγγέλματα, υποκαθιστούν την εργασία στην εκτέλεση επαναλαμβανόμενων γνωστικών και χειρωνακτικών καθηκόντων και λειτουργούν συμπληρωματικά με την εργασία στην εκτέλεση μη-επαναλαμβανόμενων καθηκόντων. Οι τεχνολογίες αυτές ενισχύουν την απασχόληση στα επαγγέλματα υψηλών προσόντων, στα οποία το ανθρώπινο δυναμικό πέραν των επαγγελματικών γνώσεων θα πρέπει να διαθέτει δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών (ψηφιακές δεξιότητες και δεξιότητες STEM), καθώς και άλλες δεξιότητες πως είναι η κριτική σκέψη, η εργασία σε ομάδα, η ανάληψη πρωτοβουλιών, η ικανότητα για μάθηση και η επίλυση προβλημάτων.
Στην εποχή των ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων, επιχειρήσεις, εργαζόμενοι και πολιτεία θα πρέπει να συν-διαμορφώσουν ένα πλαίσιο που θα ευνοεί τη διαρκή αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού.
- Ο Κυριάκος Φιλίνης είναι Policy Analyst, ΣΕΒ
