Η ραγδαία αύξηση των ενοικίων αποτελεί το «μείζον» θέμα συζήτησης και προβληματισμού της πλειοψηφίας των συμπολιτών μας. Ιδιαίτερα προβληματίζει είτε όσους σκέφτονται να κάνουν το επόμενο βήμα στη ζωή τους, δημιουργώντας οικογένεια και ως εκ τούτου έχουν ξεκινήσει το «σαφάρι» αναζήτησης κατοικίας, είτε όσους αναγκάζονται να αναζητήσουν νέο σπίτι λόγω λήξης του μισθωτήριου συμβολαίου τους.
Το 2023 θα «κλείσει» με νέα μεσοσταθμική αύξηση της τάξεως του 6%-10%, ενώ το «μείζον» κοινωνικό πρόβλημα του κόστους στέγασης θα μας απασχολήσει και το 2024.
Τα ζητούμενα μισθώματα οικογενειακών κατοικιών κατέγραψαν συσσωρευτική αύξηση από 37,2% έως 42,1% το χρονικό διάστημα 2018-2022. Πλέον, το κόστος στέγασης στην Ελλάδα έχει εκτιναχθεί σε τέτοια επίπεδα που αγγίζει το σύνολο ενός «καλού» μισθού, αν πρόκειται για οικογενειακή κατοικία. Σύμφωνα με την Eurostat, η χώρα μας παραμένει πρωταθλήτρια στο κόστος στέγασης στο σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη στιγμή που το 36,9% των Ελλήνων ζουν σε νοικοκυριά με καθυστερήσεις σε στεγαστικά δάνεια, ενοίκια ή λογαριασμούς κοινής ωφέλειας. Παράλληλα, πρόσφατη έρευνα καταγραφεί ότι το 76,9% των ενοικιαστών, εφόσον πληρώσουν τα έξοδα του σπιτιού, κάνει περικοπές στα βασικά αγαθά ή λαμβάνει οικονομική βοήθεια από τρίτους. Οι Έλληνες, σύμφωνα με την Eurostat, είχαν το πέμπτο χαμηλότερο διαθέσιμο εισόδημα (9.520 ευρώ) το 2022 στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά τη Βουλγαρία, τη Σλοβακία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία, τη στιγμή που το 26,3% των Ελλήνων βρίσκεται στο όριο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ.
Δυσεύρετες οι οικογενειακές κατοικίες με ενοίκιο έως 700 ευρώ
Σύμφωνα με τον κάτωθι πίνακα, η αναζήτηση οικογενειακής κατοικίας με ζητούμενο μίσθωμα έως 800 ευρώ σε περιοχές των βορείων και νοτίων προαστίων αποτελεί «όνειρο θερινής νυκτός». Στις περιοχές των βορείων προαστίων το 90,47% των διαθέσιμων προς μίσθωση κατοικιών 80-110 τμ άνω του 1ου ορόφου, έχουν ζητούμενο μίσθωμα άνω των 800 ευρώ, ενώ στα νότια προάστια το 83,37%. Στις περιοχές του κέντρου της Αθήνας η διαθεσιμότητα των οικονομικών ακινήτων συρρικνώνεται, πλέον το 71,97% των διαθέσιμων προς μίσθωση ακινήτων κατάλληλων για οικογένειες έχουν ζητούμενο μίσθωμα άνω των 700 ευρώ, από 66,37% τον Ιούνιο του 2023 και 65,66% το 2022.
Ο άλλοτε οικονομικός Πειραιάς, σύμφωνα με τα κάτωθι δεδομένα, φαίνεται να ακολουθεί το ράλι των ενοικίων. Το 2022, μόλις το 47,46% των διαθέσιμων προς μίσθωση οικογενειακών κατοικιών είχαν ζητούμενο μίσθωμα έως 700 ευρώ, τον Ιούλιο του 2023 το 60,07% και σήμερα το 83,37%. Ο Πειραιάς καταγράφει ραγδαία μείωση διαθεσιμότητας κατοικιών με μηνιαίο ζητούμενο μίσθωμα κάτω των 700 ευρώ. Στα δυτικά προάστια, το 54,72% των διαθέσιμων προς μίσθωση οικογενειακών κατοικιών έχουν ζητούμενο μίσθωμα έως 700 ευρώ, ενώ στις περιοχές του Υπολοίπου Αττικής το ίδιο ισχύει για το 67,85%.
Βόρεια προάστια: 9 στα 10 ακίνητα έχουν άνω των 800€ ζητούμενο μίσθωμα εκ των οποίων
τα 6 πάνω από 1.000 ευρώ.
Στις περιοχές των βορείων προαστίων, το 90,47% (9 στα 10) των διαθέσιμων προς μίσθωση
οικογενειακών κατοικιών (80-110 τμ, άνω του 1 ου ορόφου) έχουν ζητούμενο μίσθωμα άνω των
800 ευρώ/μήνα, εκ των οποίων το 58,37% (6 στα 10) άνω των 1.000 ευρώ/μήνα.
Αθήνα Κέντρο: 7 στα 10 ακίνητα έχουν άνω των 700 ευρώ ζητούμενο μίσθωμα εκ των οποίων τα 3
πάνω από 1.000 ευρώ.
Στις περιοχές του κέντρου της Αθήνας, το 72,18% (7 στα 10) των διαθέσιμων προς μίσθωση οικογενειακών κατοικιών (80-110 τμ, άνω του 1 ου ορόφου) έχουν ζητούμενο μίσθωμα άνω των 700 ευρώ/μήνα, εκ των οποίων το 29,13% (3 στα 10) άνω των 1.000 ευρώ/μήνα. Στο κέντρο της Αθήνας καταγράφεται αύξηση της διαθεσιμότητας ακινήτων στα υψηλότερα ζητούμενα μισθώματα, μόλις το 14,1% των διαθέσιμων προς μίσθωση ακινήτων, που είναι κατάλληλα για οικογένειες, έχουν ζητούμενο μίσθωμα έως 600 ευρώ στις περιοχές του κέντρου της Αθήνας.
Οι ενδιαφερόμενοι, που θα επιλέξουν να αναζητήσουν οικογενειακή κατοικία στις περιοχές του κέντρου της Αθήνας, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι το 89,3% των διαθέσιμων προς μίσθωση κατοικιών είναι κατασκευής έως το 1980, δηλαδή τουλάχιστον 43 ετών. Παράλληλα, ανάλογα με την περιοχή του κέντρου, η κατοικία μπορεί να είναι μερικώς, ολικώς ή/και μη ανακαινισμένη.
Οι περιοχές του κέντρου που καταγράφουν τη μεγαλύτερη διαθεσιμότητα οικονομικών κατοικιών με ζητούμενο μίσθωμα έως 600 ευρώ είναι: τα Πατήσια, η Κυψέλη, ο Κολωνός, η Πλατεία Αττικής, η Πλατεία Αμερικής, η Πλατεία Βικτωρίας, η Πλατεία Βάθη, ο Άγιος Ελευθέριος, τα Σεπόλια, ο Άγιος Παντελεήμονας, τα Θυμαράκια και το Μεταξουργείο. Ακολουθούν με μικρή διαθεσιμότητα, το Γουδή, το Γκύζη-Πεδίον Άρεως, η Λαμπρινή και οι Αμπελόκηποι-Πεντάγωνο.
Δυτικά προάστια: 5 στα 10 ακίνητα έχουν άνω των 700€ ζητούμενο μίσθωμα εκ των οποίων
τα 3 πάνω από 800 ευρώ.
Στις περιοχές των δυτικών προαστίων, το 54,1% (5 στα 10) των διαθέσιμων προς μίσθωση οικογενειακών κατοικιών (80-110τμ, άνω του 1 ου ορόφου) έχουν ζητούμενο μίσθωμα άνω των
700 ευρώ/μήνα, εκ των οποίων το 31,02% (3 στα 10) άνω των 800 ευρώ/μήνα. Μόλις το 15,8% σήμερα των διαθέσιμων προς μίσθωση ακινήτων, που είναι κατάλληλα για οικογένειες, έχουν ζητούμενο μίσθωμα έως 600 ευρώ στις περιοχές των δυτικών προαστίων, όταν το 2022 ήταν 35,58%.
Η αύξηση των ζητούμενων μισθωμάτων αποτυπώνεται στην αύξηση της διαθεσιμότητας στα υψηλότερα ζητούμενα μισθώματα οικογενειακών κατοικιών. Συγκεκριμένα, από 14,11% η διαθεσιμότητα το 2022 για μίσθωμα από 601 ευρώ έως 700 ευρώ, πλέον διαμορφώνεται στο 30,1%, από 17,79% η διαθεσιμότητα το 2022 για μίσθωμα από 701 ευρώ έως 800 ευρώ, πλέον διαμορφώνεται στο 23,70%. Οι ενδιαφερόμενοι, που θα επιλέξουν να αναζητήσουν οικονομική οικογενειακή κατοικία με ζητούμενο μίσθωμα έως 600 ευρώ στις περιοχές των δυτικών προαστίων, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι το 42,8% των διαθέσιμων προς μίσθωση κατοικιών είναι κατασκευής έως το 1980, ενώ το 57,14%
είναι κατασκευής μετά το 1981. Παράλληλα, ανάλογα με την περιοχή των δυτικών προαστίων, η
κατοικία μπορεί να είναι μερικώς, ολικώς ή/και μη ανακαινισμένη.
Οι περιοχές των δυτικών προαστίων που καταγράφουν τη μεγαλύτερη διαθεσιμότητα οικονομικών κατοικιών είναι: το Περιστέρι, οι Άγιοι Ανάργυροι, η Αγία Βαρβάρα, το Ίλιον, το Καματερό και η Πετρούπολη. Ακολουθούν με μικρή διαθεσιμότητα, η Νέα Ιωνία και το Χαϊδάρι, ενώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι η διαθεσιμότητα των προς μίσθωση ακινήτων στις περιοχές των δυτικών προαστίων καταγράφεται περιορισμένη σε σχέση με τα υπόλοιπα προάστια της Αττικής.
Νότια προάστια: 8 στα 10 ακίνητα έχουν άνω των 800 ευρώ ζητούμενο μίσθωμα εκ των οποίων τα
6 πάνω από 1.000 ευρώ.
Στις περιοχές των νοτίων προαστίων, το 82% (8 στα 10) των διαθέσιμων προς μίσθωση οικογενειακών κατοικιών (80-110 τμ, άνω του 1 ου ορόφου) έχουν ζητούμενο μίσθωμα άνω των 800 ευρώ/μήνα, εκ των οποίων το 61% (6 στα 10) άνω των 1.000 ευρώ/μήνα.
Πειραιάς: 8 στα 10 ακίνητα άνω των 700 ευρώ ζητούμενο μίσθωμα εκ των οποίων τα 3
πάνω από 1.000 ευρώ.
Ο Πειραιάς πλέον συμμετέχει στην κούρσα των αυξήσεων των ζητούμενων
μισθωμάτων. Συγκεκριμένα, στις περιοχές του Πειραιά καταγράφεται σχεδόν μηδενική
διαθεσιμότητα (4,83%) οικογενειακών κατοικιών με ζητούμενο μηνιαίο μίσθωμα έως 600 ευρώ σε
αντίθεση με το 2022 που ήταν 34,57%. Η ραγδαία αύξηση των ζητούμενων μισθωμάτων
αποτυπώνεται στον κάτωθι πίνακα, όταν το 2022 το 44,35% των διαθέσιμων προς μίσθωση
κατοικιών είχαν ζητούμενο μίσθωμα άνω των 800 ευρώ και σήμερα το 64,49% – εκ των οποίων το
34,4% άνω των 1.000 ευρώ.
Υπόλοιπο Αττικής: 7 στα 10 ακίνητα έχουν ζητούμενο μίσθωμα άνω των 700€, εκ των οποίων
τα 3 πάνω από 1.000 ευρώ.
Στις άλλοτε οικονομικές περιοχές του υπολοίπου Αττικής, μόλις το 14,7% των διαθέσιμων προς μίσθωση οικογενειακών κατοικιών έχουν ζητούμενο μίσθωμα έως 600€/μήνα, όταν το 2022 το 27,20%. Παράλληλα, το 2022 μόλις το 32,52% των διαθέσιμων προς μίσθωση κατοικιών είχαν ζητούμενο μίσθωμα άνω των 800 ευρώ, ενώ σήμερα το 51,59%. Οι ενδιαφερόμενοι που θα επιλέξουν να αναζητήσουν οικονομική οικογενειακή κατοικία στις περιοχές του Υπολοίπου Αττικής με ζητούμενο μίσθωμα έως 600 ευρώ/μήνα, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι το 62,5% των διαθέσιμων προς μίσθωση κατοικιών είναι κατασκευής μετά το 1990, ενώ το 37,5% είναι κατασκευής μετά το 2000. Οι περιοχές του υπολοίπου της Αττικής που καταγράφουν τη μεγαλύτερη διαθεσιμότητα οικονομικών κατοικιών (έως 600 ευρώ είναι τα Μέγαρα, η Κερατέα, η Ανάβυσσος, το Πόρτο Ράφτη και η Ραφήνα.
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η διαθεσιμότητα των προς μίσθωση ακινήτων στις περιοχές του υπολοίπου Αττικής μετά την πανδημία του κορονοϊού καταγράφεται περιορισμένη σε σχέση με τα υπόλοιπα προάστια της Αττικής σε ακίνητα 80-110 τμ.
Άμεση η ανάγκη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου στεγαστικής πολιτικής
Στη χώρα μας, ο πληθωρισμός στα τρόφιμα και τα είδη πρώτης ανάγκης, η αύξηση του κόστους κατασκευής που πιέζει αυξητικά τις τιμές πώλησης, η αύξηση των επιτοκίων στεγαστικών δανείων, η ραγδαία αύξηση των ενοικίων, το κόστος ενέργειας και γενικότερα η αύξηση του κόστους διαβίωσης, συρρικνώνει τα διαθέσιμα εισοδήματα.
Απαιτείται να λάβουμε σοβαρά υπόψη και να κατανοήσουμε ότι το προσαυξημένο κόστος στέγασης δεν αφορά πλέον αποκλειστικά τα κατώτερα οικονομικά στρώματα, που βρίσκονται κοντά στον κίνδυνο φτώχειας ή/τα ευάλωτα οικονομικά νοικοκυριά ή μόνο τους νέους ηλικιακά, πλήττει και άτομα των οποίων τα εισοδήματα είναι αφενός υψηλότερα, αφετέρου όμως, πολύ χαμηλά, για να μπορούν να στεγαστούν υπό τις συνθήκες της ιδιωτικής αγοράς.
Οι οικονομικές προκλήσεις στην παγκόσμια κοινότητα καθώς και στη χώρα μας βρίσκονται προ των πυλών και απαιτούνται άμεσα διευρυμένες πολιτικές στέγασης, πολιτικές με διεύρυνση των δικαιούχων, με στόχο την αναχαίτιση του κόστους την επόμενη ημέρα και την προσβασιμότητα σε αγορά κατοικίας, αλλά, παράλληλα και πολιτικές με υλοποίηση 2-3 ετών, που θα στοχεύουν στην εξάλειψη ιδίων δεδομένων στο μέλλον, καθώς και μέτρα που θα «προστατεύουν» την ιδιοκτησία υπό συνθήκες μη υγιούς οικονομικού περιβάλλοντος.
Μέτρα που θα ελαφρύνουν τον οικογενειακό προϋπολογισμό της οικογένειας που μισθώνει την κύρια κατοικία της, που πληρώνει ενοίκιο για τον φοιτητή της, αλλά δεν δικαιούται το φοιτητικό επίδομα, στους νέους έως 39 ετών, που δεν εμπίπτουν στο άνωθεν πρόγραμμα, διότι έχουν υψηλότερες αποδοχές, που θέλουν να αγοράσουν σπίτι, αλλά δεν διαθέτουν το ποσοστό της ιδίας συμμετοχής (δεν διαθέτουν αποταμιεύσεις) που ζητούν τα τραπεζικά ιδρύματα, τον 26χρονο του 2009 και πλέον 40χρονο, που χάνει το όριο ηλικίας για ένα μόλις έτος. Μέτρα που θα διευρύνουν τους δικαιούχους.
Η δημιουργία μέτρων φθηνού δανεισμού και μάλιστα μικρής κλίμακας με βάση την ανάγκη του σήμερα, δεν μπορεί να αποτελεί τη ναυαρχίδα στεγαστικών πολιτικών μιας χώρας που είναι πρωταθλήτρια του κόστους στέγασης, που απαιτείται ένας ολόκληρος μισθός για τη μίσθωση οικογενειακής κατοικίας, που το 36,9% των Ελλήνων ζουν σε νοικοκυριά με καθυστερήσεις σε στεγαστικά δάνεια, ενοίκια ή λογαριασμούς κοινής ωφέλειας, αλλά ένα από τα πολλά μέτρα ενός ολοκληρωμένου σχεδίου στεγαστικής πολιτικής – κάτι που δεν ισχύει στη χώρα μας. Μη ξεχνάμε ότι η χώρα μας είναι από τις λίγες χώρες της Ε.Ε που δεν διαθέτει κοινωνικές κατοικίες (όχι εργατικές).
Η κοινωνική κατοικία αντιπροσωπεύει μορφές παρεμβάσεων- κατασκευή, ρυθμιστικά μέτρα κλπ., της εθνικής κυβέρνησης ή/και των τοπικών αρχών στην αγορά κατοικίας, προκειμένου να εξασφαλιστεί η πρόσβαση όλων. Η παροχή της στέγης αποτελεί υποχρέωση της πολιτείας και υπάγεται στον τομέα της κρατικής κοινωνικής πολιτικής.
Η γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση στις 20/2/2020 της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (Καθολική πρόσβαση σε στέγαση αξιοπρεπή, βιώσιμη και οικονομικά προσιτή σε μακροπρόθεσμη βάση) με εισηγητή τον Raymond HENCKS ,οι στεγαστικές πολιτικές των κρατών μελών δεν μπορούν να περιορίζονται στον αποκλειστικό στόχο να βοηθήσουν τα ευάλωτα άτομα να βάλουν «ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι τους». Πρέπει να μεριμνούν για την προσαρμογή της κατοικίας στην κατάσταση της οικογένειας και για τη βελτίωση της ποιότητας της κατοικίας, ιδίως μέσω της αναβάθμισης των υφιστάμενων κατοικιών, δηλαδή να εξασφαλίζουν αξιοπρεπή και προσιτή στέγη σε όλους τους πολίτες, εκεί όπου διαπιστώνονται τόσο ποσοτικές όσο και ποιοτικές ανάγκες.
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (UN-Habitat) για το δικαίωμα στη στέγαση
Ο καθένας έχει ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα στη στέγαση, το οποίο διασφαλίζει την πρόσβαση σε ένα ασφαλές, κατοικήσιμο και οικονομικά προσιτό σπίτι. Η στέγαση είναι κάτι περισσότερο από μια στέγη, είναι η ευκαιρία για καλύτερες ζωές και καλύτερο μέλλον. Μέχρι το 2030, το UN-Habitat υπολογίζει ότι 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι, περίπου το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού, θα χρειάζονται πρόσβαση σε επαρκή στέγαση. Αυτό μεταφράζεται σε ζήτηση για 96.000 νέες προσιτές και προσβάσιμες κατοικίες κάθε μέρα.
- Θεμιστοκλής Μπάκας, πρόεδρος του Πανελλαδικού Δικτύου E-Real Estates
