Ποιο είναι το μυστικό της ευτυχίας των Σκανδιναβών

Οι σκανδιναβικές χώρες κρατάνε τα σκήπτρα για την ευτυχία. Υπενθυμίζεται πως η Φινλανδία κατέλαβε την πρώτη θέση για έκτη συνεχόμενη χρονιά το 2023, ακολουθούμενη από τη Δανία και την Ισλανδία. Αλλά γιατί είναι τόσο χαρούμενοι εξηγεί σε εκτενές άρθρο το euronews.next.

Κάποιοι λένε ότι είναι επειδή είναι μικρές χώρες, ομοιογενείς και… πλούσιοι. Πριν από αρκετά χρόνια, μια ερευνητική εργασία έγραφε ότι οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες να είναι πιο ευτυχισμένοι. Αλλά σύμφωνα με την Έκθεση Παγκόσμιας Ευτυχίας (WHR), τέτοιες θεωρίες είναι ανακριβείς.

Τα χρήματα φέρνουν την ευτυχία;

Οι Σκανδιναβικές χώρες είναι σχετικά πλούσιες και ευτυχισμένες, αλλά δεν είναι όλα τα πλούσια έθνη ευτυχισμένα όπως οι Σκανδιναβικές χώρες. Παράδειγμα αποτελεί η Σιγκαπούρη, μία από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου, που βρίσκεται στην 25η θέση, ενώ η Σαουδική Αραβία, η έβδομη πλουσιότερη χώρα του κόσμου, βρίσκεται στην 26η θέση της ευτυχίας.

Ο ένας παράγοντας χρημάτων που πρέπει να εξετάσουμε είναι ότι οι σκανδιναβικές χώρες είναι γνωστές για τα χαμηλά επίπεδα εισοδηματικής ανισότητας, ωστόσο οι ερευνητές δεν έχουν αποδείξει ότι αυτό όντως συσχετίζεται με υψηλή ικανοποίηση από τη ζωή. Ωστόσο, αυτό που κατάφεραν να αποδείξουν είναι ότι αν η εισοδηματική ανισότητα οδηγεί σε δυσπιστία και αυτό συμβάλλει άμεσα στη χαμηλότερη ικανοποίηση από τη ζωή. Με απλά λόγια, οι άνθρωποι πραγματικά μισούν να αισθάνονται εξαπατημένοι. Κάτι που δεν συμβαίνει στις Σκανδιναβικές χώρες.

Έχουν βιολογική προδιάθεση να είναι ευτυχισμένοι;

Ακόμα και αν η απάντηση σε αυτή την ερώτηση ήταν ένα ηχηρό ναι, αυτό θα έδινε μόνο το ένα τρίτο της εικόνας. Η επιστήμη μας λέει εδώ και χρόνια ότι η γενετική παίζει ρόλο στην εξήγηση της ικανοποίησης των ανθρώπων από τη ζωή τους. Είναι αυτό που οι ειδικοί της ευτυχίας αποκαλούν “βιοδείκτες” της ευτυχίας. Ωστόσο, οι μελέτες μας λένε ότι το 60-70% της διαφοράς στην ευτυχία μεταξύ των ανθρώπων οφείλεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, οπότε μόνο το υπόλοιπο 30-40% αποδίδεται στη γενετική.

Δεν είναι επειδή είναι μικρά και ομοιογενή έθνη

Οι συντάκτες του WHR λένε επίσης ότι απέτυχαν να δείξουν σχέση μεταξύ του μεγέθους του πληθυσμού μιας χώρας και της ικανοποίησης από τη ζωή. Επιπλέον, οι σκανδιναβικές χώρες δεν είναι ακριβώς ομοιογενείς. Περίπου το 8% του φινλανδικού πληθυσμού έχει γεννηθεί στο εξωτερικό, περίπου το ίδιο ποσοστό με αυτό της Δανίας, όπου το 7,5% είναι ξένοι. Αυτό δεν διαφέρει και πολύ από χώρες όπως η Γαλλία, όπου οι μετανάστες αποτελούν περίπου το 10% του πληθυσμού.

Και αν εξακολουθείτε να υποστηρίζετε ότι το 10 τοις εκατό είναι σημαντικό, τα ευρήματα από την Έκθεση Παγκόσμιας Ευτυχίας του 2018 έδειξαν ότι το μερίδιο των μεταναστών σε μια χώρα δεν έχει καμία επίδραση στο μέσο επίπεδο ευτυχίας όσων γεννήθηκαν στην περιοχή. Από τις πιο ευτυχισμένες χώρες, 10 στη λίστα είχαν κοινό μερίδιο μεταναστών κατά μέσο όρο 17,2%, που είναι περίπου διπλάσιο από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Και το πιο σημαντικό ακόμα. Άλλες αναλύσεις δείχνουν ότι η επίδραση της εθνοτικής διαφορετικότητας στην κοινωνική εμπιστοσύνη γίνεται ασήμαντη όταν υπάρχουν ποιοτικοί κυβερνητικοί θεσμοί. Και αυτό μας οδηγεί στο δεσμευτικό στοιχείο πίσω από τη σκανδιναβική ευτυχία: την εμπιστοσύνη.

Το Euronews επικοινώνησε με τον συντάκτη της Έκθεσης Παγκόσμιας Ευτυχίας, καθηγητή John F. Helliwell, ο οποίος εργάζεται σε έρευνες για την ευτυχία εδώ και 25 χρόνια: πώς μπορούν τα έθνη να είναι ευτυχισμένα, με σκανδιναβικό στυλ; «Η απλή απάντηση είναι να είσαι ψηλά και στις έξι μεταβλητές», αστειεύεται, αναφερόμενος στους έξι βασικούς δείκτες στην Έκθεση Παγκόσμιας Ευτυχίας – κατά κεφαλήν ΑΕΠ, κοινωνική υποστήριξη, προσδόκιμο υγιούς ζωής, ελευθερία, γενναιοδωρία και διαφθορά. «Αλλά εκεί που αυτοί [οι Σκανδιναβοί] είναι πραγματικά κορυφαίοι, είναι η εμπιστοσύνη και η καλοσύνη, τόσο εντός των επίσημων θεσμών τους όσο και στην ιδιωτική τους συμπεριφορά».

Παίζει ρόλο το ότι είναι όλοι ευτυχισμένοι;

Για πρώτη φορά το 2023, η Έκθεση Παγκόσμιας Ευτυχίας αξιολόγησε το μέγεθος του χάσματος ευτυχίας μεταξύ των περισσότερο και λιγότερο ευτυχισμένων ανθρώπων. Μια υψηλότερη κατάταξη σημαίνει χαμηλότερη ανισότητα ευτυχίας.

Οι σκανδιναβικές χώρες κατατάσσονται όλες ψηλά στην ισότητα, που σημαίνει ότι η ανισότητα της ευτυχίας είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη. Οι περισσότεροι από τους πληθυσμούς τους θεωρούν ότι είναι ευτυχισμένοι. «Και αποδεικνύεται ότι οι άνθρωποι είναι πιο ευτυχισμένοι που ζουν σε χώρες όπου το χάσμα ευτυχίας είναι μικρότερο. Και πού είναι το μικρότερο χάσμα ευτυχίας; Λοιπόν, στις ευτυχισμένες χώρες», είπε ο Helliwell στο Euronews Next. Αντίθετα, το Αφγανιστάν είχε επίσης ένα από τα μικρότερα κενά ευτυχίας στο WHR του 2023, «αλλά για τους χειρότερους λόγους: κανείς δεν είναι ευτυχισμένος».

Κράτος δικαίου και πρόνοιας

Αυτά έχουν σημαντικό και θετικό αντίκτυπο στην ικανοποίηση από τη ζωή (τόσο πολύ μάλιστα, που ο Δείκτης Αντίληψης Διαφθοράς μπορεί να λειτουργήσει ως προγνωστικός δείκτης για το ποιος θα φτάσει στην κορυφή ή στο κάτω μέρος της κατάταξης της ευτυχίας). Τα δεδομένα δείχνουν ότι οι άνθρωποι είναι πιο ικανοποιημένοι με τη ζωή τους σε χώρες όπου υπάρχει θεσμική ποιότητα. Αυτό συνήθως χωρίζεται σε δημοκρατική ποιότητα και ποιότητα παράδοσης. Το τελευταίο είναι εκείνο που σχετίζεται περισσότερο με την ευτυχία των πολιτών, σύμφωνα με την WHR: καλές συντάξεις, γενναιόδωρες γονικές άδειες, διατροφή για ασθενείς και ανάπηρους, δωρεάν υγεία και εκπαίδευση, σταθερά επιδόματα ανεργίας κ.λπ. Οι ποιοτικοί κρατικοί θεσμοί είναι επιτυχημένοι στο να κάνουν τα επίπεδα ανισότητας πολύ χαμηλά, και αυτό κάνει τους ανθρώπους χαρούμενους επειδή αισθάνονται ότι μπορούν να εμπιστεύονται τους δημόσιους θεσμούς τους.

Η εμπιστοσύνη είναι τρομερά σημαντική – Το παράδειγμα με το χαμένο πορτοφόλι

Σύμφωνα με τον Helliwell, ένα από τα πειράματα που έχουν αναπτύξει για να ελέγξουν και να αποδείξουν τη σημασία της εμπιστοσύνης είναι ρωτώντας τους ανθρώπους αν πιστεύουν ότι το πορτοφόλι τους θα τους επιστραφεί αν το χάσουν.

Οι ερευνητές συνέκριναν το πόσο πιθανό θεωρούσε ο ερωτώμενος ότι το χαμένο πορτοφόλι του θα επιστρεφόταν, με το σκορ της ικανοποίησης από τη ζωή του. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όσοι περίμεναν ότι το πορτοφόλι τους θα επιστρεφόταν, είχαν αξιολόγηση της ζωής τους πάνω από μία μονάδα υψηλότερη σε μια κλίμακα από το μηδέν έως το 10. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι που εμπιστεύονταν ότι το πορτοφόλι τους θα επιστρεφόταν θεωρούσαν τους εαυτούς τους πιο ευτυχισμένους από εκείνους που δεν το πίστευαν.

Η Reader’s Digest, μια αμερικανική εταιρεία, διεξήγαγε ένα παρόμοιο πείραμα σε παγκόσμιο επίπεδο το 2021. Μπορείτε να μαντέψετε σε ποια πόλη επιστράφηκαν τα περισσότερα πορτοφόλια; Το Ελσίνκι.

Η Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας χρησιμοποιεί την Παγκόσμια Δημοσκόπηση Gallup ως κύρια πηγή δεδομένων και ζητά από τους ερωτηθέντες να δώσουν μια ευρεία “αξιολόγηση της ζωής” χρησιμοποιώντας τη νοητική εικόνα μιας σκάλας, με την καλύτερη δυνατή ζωή γι’ αυτούς ως 10 και τη χειρότερη δυνατή ως μηδέν.

Οι φιλελεύθερες αξίες είναι βασικές: προοδευτική φορολογία και ελευθερία επιλογών ζωής

Άρα, επιστρέφουμε στα χρήματα, σημείωνει το δημοσίευμα του euronews.

Οι ερευνητές έχουν καταλήξει σε μια ισχυρή σύνδεση μεταξύ της προοδευτικής φορολογίας – ενός φορολογικού συντελεστή που αυξάνεται καθώς αυξάνεται το φορολογητέο ποσό – και της εκτίμησης των ανθρώπων για το πόσο ευτυχισμένοι είναι. Η προοδευτική φορολογία οδηγεί στην ευτυχία μέσω των δημόσιων και κοινών αγαθών, όπως η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση και τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τα οποία η φορολογία βοηθά στη χρηματοδότηση. Και τελικά, το μαντέψατε, εμπιστευτείτε. Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι τα χρήματα θα χρησιμοποιηθούν και θα διανεμηθούν με σύνεση. Και πάλι, σε πιο ισότιμες κοινωνίες, οι άνθρωποι εμπιστεύονται περισσότερο ο ένας τον άλλον. Και η κοινωνική εμπιστοσύνη συμβάλλει στην οικοδόμηση καλύτερων θεσμών.

Τι γίνεται με τα υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών στις σκανδιναβικές χώρες;

Αν κοιτάξετε την επικράτηση των θετικών συναισθημάτων σε διάφορες χώρες σε όλες τις εκθέσεις World Happiness, η Λατινική Αμερική καταλαμβάνει συνήθως την κορυφή, ωστόσο αυτές οι χώρες δεν φτάνουν καν στις 20 πρώτες θέσεις της συνολικής κατάταξης για την ευτυχία. Από την άλλη πλευρά, οι σκανδιναβικές χώρες εμφανίζονται ως οι πιο ευτυχισμένες, αλλά δεν είναι εκεί που οι άνθρωποι αναφέρουν τα πιο συχνά θετικά συναισθήματα. Στην πραγματικότητα, όπως ανέφερε ο Tim Gallagher, ο τρόπος που αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους οι άνθρωποι από τα σκανδιναβικά έθνη είναι αρκετά μελαγχολικός. Οι σκανδιναβικές χώρες έχουν μια ιστορική σχέση με υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών. Το 1990, για παράδειγμα, το ποσοστό αυτοκτονιών στη Φινλανδία ήταν τόσο υψηλό που η χώρα δημιούργησε και εφάρμοσε την πρώτη στρατηγική πρόληψης των αυτοκτονιών στον κόσμο. Σήμερα, οι τάσεις στην περιοχή έχουν βελτιωθεί πολύ, αλλά η Φινλανδία εξακολουθεί να κατατάσσεται στην τέταρτη θέση στα ποσοστά αυτοκτονιών των νέων.

Ο ρόλος του καιρού

Ο καιρός δεν έχει μεγάλη επίδραση στη συνολική μας ευτυχία. Η θερμότερη μέση ετήσια θερμοκρασία στη νοτιοδυτική Φινλανδία είναι 6,5 °C. Και από εκεί, προς τα ανατολικά και τα βόρεια, η μέση θερμοκρασία μόνο μειώνεται.

Είναι αλήθεια ότι οι σκανδιναβικοί χειμώνες είναι μεγάλοι, σκοτεινοί και κρύοι, και οι περισσότεροι από εμάς συνδέουμε τις πιο ζεστές θερμοκρασίες και τις φωτεινές ηλιόλουστες μέρες με την ευτυχία. Αλλά τα ευρήματα από την έκθεση δείχνουν ότι η επίδραση στο σκορ ευτυχίας είναι αρκετά ασήμαντη.

Οι άνθρωποι προσαρμόζονται στις καιρικές συνθήκες, πράγμα που σημαίνει ότι οι έντονες βροχοπτώσεις, οι χιονοθύελλες και οι θερμοκρασίες υπό το μηδέν δεν επηρεάζουν συνήθως την ικανοποίηση από τη ζωή όσων έχουν συνηθίσει να ζουν κάτω από αυτές τις συνθήκες.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να είμαστε ευτυχισμένοι όπως οι Σκανδιναβοί;

Οι σκανδιναβικές χώρες κατάφεραν να εισέλθουν σε έναν πολύ ενάρετο κύκλο, όπου αποτελεσματικοί και δημοκρατικοί θεσμοί είναι σε θέση να παρέχουν στους πολίτες ασφάλεια, έτσι ώστε οι πολίτες να εμπιστεύονται τους θεσμούς και ο ένας τον άλλον, γεγονός που τους οδηγεί να ψηφίζουν πολιτικούς που υπόσχονται και προσφέρουν ένα επιτυχημένο μοντέλο πρόνοιας.

Ωστόσο, υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορείτε πραγματικά να κάνετε. «Οι άνθρωποι είναι πολύ, πολύ πιο ευτυχισμένοι αν αισθάνονται ότι βρίσκονται σε ένα περιβάλλον όπου οι συνάνθρωποι τους προσέχουν και νοιάζονται. Και είναι πολύ σημαντικό να το πούμε στους ανθρώπους αυτό επειδή δεν καταλαβαίνουν σε όλο τον κόσμο πόσο μετράει η γενναιοδωρία» λέει ο Helliwell. Υποστηρίζει δε, ότι η εμπιστοσύνη που έχουμε στους άλλους είναι στην πραγματικότητα υψηλότερη από αυτή που θεωρούμε ότι είναι. Η έλλειψη αυτής της εμπιστοσύνης μας κάνει δυστυχισμένους. Ή τουλάχιστον, όχι χαρούμενοι όπως οι Σκανδιναβοί. Ο Helliwell λέει επίσης ότι ένας από τους λόγους που οι άνθρωποι υποτιμούν την καλοσύνη των άλλων είναι επειδή δεν το ακούν στα μέσα ενημέρωσης. «Αυτό κάνει λόγο για καλά νέα και δείχνει ότι είναι πραγματικά σημαντικά γιατί είναι αυτό που καθορίζει τη γνώμη σας για τους γείτονές σας», είπε.