Η προοπτική μιας εκτεταμένης κλίμακας πολεμικής σύρραξης μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας είναι κάτι παραπάνω από πιθανή. Η προοπτική ενός ευρύτερου πολέμου στην Ουκρανία είναι σε κάθε περίπτωση τρομακτική. Εάν η Ρωσία εισέβαλε, χιλιάδες θα μπορούσαν να πεθάνουν ενώ πολλοί άλλοι θα αναγκαστούν να τραπούν σε φυγή.
Εκτός από το ανθρωπιστικό τίμημα το οποίο αναμένεται να είναι μεγάλο και το οικονομικό κόστος θα είναι τεράστιο. Ωστόσο, η Ρωσία συνεχίζει να ενισχύει τις δυνάμεις της γύρω από την Ουκρανία και η Δύση συνεχίζει να απειλεί με τρομερές συνέπειες αν περάσουν με ένα πόδι πάνω από τα σύνορα.
Υπάρχει λοιπόν διπλωματική διέξοδος, έξοδος από αυτή την αντιπαράθεση ειρηνική και ανθεκτική;
Όπως αναφέρει το BBC, οι διπλωμάτες μιλούν για μια συνθήκη «εκτός γραμμής», έναν τρόπο που όλες οι πλευρές μπορούν να ξεφύγουν από τη διπλωματία και να στραφούν προς τον πόλεμο. Οποιοσδήποτε συμβιβασμός θα είχε ένα τίμημα.
Στην προκειμένη περίπτωση ωστόσο υπάρχουν κάποια σενάρια τα οποία δεν συμπεριλαμβάνουν στρατιωτικές εχθροπραξίες και αιματοκύλισμα.
1 – Η Δύση θα μπορούσε να πείσει τον Πρόεδρο Πούτιν να υποχωρήσει
Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, οι δυτικές δυνάμεις θα αποτρέψουν ουσιαστικά οποιαδήποτε εισβολή πείθοντας τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν ότι το κόστος θα υπερέβαινε τα οφέλη. Θα πειστεί δηλαδή ότι οι ανθρώπινες απώλειες, οι οικονομικές κυρώσεις και το διπλωματικό χτύπημα θα ήταν τόσο μεγάλες που θα έβγαινε χαμένος ακόμα κι αν είχε στρατιωτικά κέρδη στο πεδίο της μάχης.
Οι αναλυτές του BBC αναφέρουν ότι ο Πούτιν θα έπρεπε να φοβάται ότι η Δύση μπορεί να υποστηρίξει μια στρατιωτική εξέγερση στην Ουκρανία, βυθίζοντάς τον έτσι σε έναν δαπανηρό πόλεμο για χρόνια.
Σύμφωνα με αυτό το αφήγημα, η Δύση θα έπρεπε επίσης να επιτρέψει στον Πούτιν να διεκδικήσει μια διπλωματική νίκη, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως έναν ειρηνικό πρωταγωνιστή που δεν ήταν πρόθυμος να απαντήσει στρατιωτικά στις προκλήσεις του ΝΑΤΟ.
Ο Πούτιν θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι είχε επιτέλους τραβήξει την προσοχή της Δύσης και οι ηγέτες της αντιμετώπιζαν αυτό που αποκαλούσαν «νόμιμες ανησυχίες για την ασφάλεια». Η Ρωσία θα είχε υπενθυμίσει στον κόσμο ότι ήταν μια μεγάλη δύναμη και θα είχε εμβαθύνει την παρουσία της στη Λευκορωσία.
Η δυσκολία με αυτήν την αφήγηση είναι ότι θα ήταν εξίσου εύκολο να υποστηριχθεί ότι ο Πούτιν απέτυχε. Οι ενέργειές του θα είχαν ενώσει τη Δύση, οδήγησε το ΝΑΤΟ να μετακινήσει τις δυνάμεις πιο κοντά στα σύνορα της Ρωσίας και ενθάρρυνε τη Σουηδία και τη Φινλανδία να εξετάσουν το ενδεχόμενο ένταξης στο ΝΑΤΟ. Το πρόβλημα είναι ότι εάν ο Πούτιν επιθυμεί να ελέγξει την Ουκρανία και να υπονομεύσει το ΝΑΤΟ, υπάρχουν λίγοι λόγοι για τους οποίους μπορεί να υποχωρήσει τώρα.
2 – Το ΝΑΤΟ και η Ρωσία θα μπορούσαν να φτάσουν σε μια νέα συμφωνία για την ασφάλεια
Οι δυτικές δυνάμεις έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν θα συμβιβαστούν σε βασικές αρχές, όπως η κυριαρχία και η εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας και το δικαίωμά της να ζητήσει ένταξη στο ΝΑΤΟ. Η συμμαχία θέλει άλλωστε να έχει «ανοιχτή πόρτα» σε κάθε χώρα που επιθυμεί να ενταχθεί.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ έχουν αποδεχτεί ότι θα μπορούσε να βρεθεί κοινό έδαφος σε ευρύτερα θέματα ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την αναβίωση συμφωνιών ελέγχου των όπλων που έχουν λήξει για τη μείωση του αριθμού των πυραύλων και στις δύο πλευρές, την ενίσχυση των μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης μεταξύ των δυνάμεων της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ, μία μεγαλύτερη διαφάνεια σχετικά με τις στρατιωτικές ασκήσεις και τη θέση των πυραύλων και συνεργασία πάνω σε δοκιμές αντιδορυφορικών όπλων.
Η Ρωσία έχει ήδη ξεκαθαρίσει ότι αυτά τα ζητήματα δεν θα ήταν αρκετά για να ικανοποιήσουν τη βασική της ανησυχία ότι η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θα είχε κόστος για τη ρωσική ασφάλεια. Αλλά αν, ας πούμε, οι εγκαταστάσεις πυραύλων του ΝΑΤΟ μειωνόταν σημαντικά, αυτό θα μπορούσε να καλύψει τουλάχιστον ορισμένες ρωσικές ανησυχίες.
Κατά κάποιο τρόπο, ο Πούτιν έχει ήδη επιτύχει εδώ: Η Ευρώπη έχει ξεκινήσει πρόσφατα έναν διάλογο για την ασφάλεια με τους όρους της Ρωσίας.
3 – Η Ουκρανία και η Ρωσία θα μπορούσαν να αναβιώσουν τις συμφωνίες του Μινσκ
Αυτό ήταν ένα πακέτο συμφωνιών που διαπραγματεύτηκαν το 2014 και το 2015 στην πρωτεύουσα της Λευκορωσίας, Μινσκ, που σχεδιάστηκαν για να τερματίσουν τον πόλεμο μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων και των υποστηριζόμενων από τη Ρωσία ανταρτών στην ανατολική Ουκρανία.
Προφανώς απέτυχαν καθώς η μάχη συνεχίζεται. Αλλά σύμφωνα με το βρετανικό ΜΜΕ τουλάχιστον χάραξαν μια πορεία προς μια κατάπαυση του πυρός και μια πολιτική διευθέτηση βασισμένη σε ένα πιο ομοσπονδιακό σύνταγμα. Δυτικοί πολιτικοί έχουν προτείνει ότι η αναβίωση των συμφωνιών του Μινσκ θα μπορούσε τώρα να είναι μια λύση σε αυτήν την κρίση.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε ότι το Μινσκ είναι «ο μόνος δρόμος που μας επιτρέπει να οικοδομήσουμε ειρήνη». Ο υπουργός Άμυνας Μπεν Γουάλας είπε στο Πρόγραμμα του BBC Today ότι η αποκατάσταση του Μινσκ θα ήταν «ένας ισχυρός τρόπος για αποκλιμάκωση».
Το πρόβλημα είναι ότι οι διατάξεις της συμφωνίας είναι περίπλοκες και αμφισβητούνται. Το Κρεμλίνο απαιτεί από την Ουκρανία να διεξαχθούν τοπικές εκλογές για να ενδυναμώσει τους φιλορώσους πολιτικούς. Το Κίεβο θέλει η Μόσχα πρώτα να αφοπλίσει και να απομακρύνει τα ρωσικά μαχητικά.
Η μεγαλύτερη διαμάχη είναι για το πόση αυτονομία θα έδινε το Μινσκ στους αποσχισμένους θύλακες στο Ντονμπάς. Το Κίεβο λέει μέτρια αυτοδιοίκηση. Η Μόσχα διαφωνεί και λέει ότι το Ντόνετσκ και το Λουχάνσκ θα πρέπει να έχουν λόγο για την εξωτερική πολιτική της Ουκρανίας και συνεπώς να ασκήσουν βέτο για την ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Και αυτός είναι ο μεγάλος φόβος στο Κίεβο: ότι η αναβίωση του Μινσκ είναι συντομογραφία για τον αποκλεισμό του ενδεχόμενου να μην ενταχθεί ποτέ η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ χωρίς να χρειάζεται να το πουν ρητά τα μέλη του ΝΑΤΟ. Επομένως, η συμφωνία και η λαϊκή υποστήριξη στην Ουκρανία είναι απίθανη.
4 – Η Ουκρανία θα μπορούσε να γίνει ουδέτερη, όπως η Φινλανδία
Θα μπορούσε να πειστεί η Ουκρανία να υιοθετήσει κάποιο είδος ουδετερότητας; Υπήρξαν αναφορές – που στη συνέχεια διαψεύστηκαν – ότι Γάλλοι αξιωματούχοι πρότειναν ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να ακολουθήσει το πρότυπο της Φινλανδίας.
Η Φινλανδία υιοθέτησε επίσημη ουδετερότητα κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ήταν ένα ανεξάρτητο, κυρίαρχο και δημοκρατικό κράτος. Έμεινε -και παραμένει- εκτός ΝΑΤΟ.
Θα μπορούσε αυτό να είναι ελκυστικό για το Κίεβο; Θα απέφευγε μία στρατιωτική εμπλοκή. Θα μπορούσε, θεωρητικά, να ικανοποιήσει την επιθυμία του κ. Πούτιν να μην ενταχθεί ποτέ η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ.
Και η συμμαχία δεν θα έπρεπε να συμβιβαστεί με την πολιτική της «ανοιχτής πόρτας»: η Ουκρανία θα είχε κάνει την κυρίαρχη επιλογή της να μην ενταχθεί.
Αλλά θα το υποστήριζε η Ουκρανία; Πιθανώς όχι επειδή η ουδετερότητα θα άφηνε ουσιαστικά την Ουκρανία ανοιχτή στη ρωσική επιρροή. Ακόμα και αν μπορούσε να επιβληθεί η ουδετερότητα θα τηρούσε η Ρωσία τους όρους της; Η ουδετερότητα θα ήταν μια μεγάλη παραχώρηση από το Κίεβο, το οποίο θα έπρεπε να εγκαταλείψει τις ευρωατλαντικές του φιλοδοξίες.
Η ουδετερότητα μπορεί επίσης να καταστήσει ακόμη πιο μακρινή την ένταξη της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
5 – Η τρέχουσα αντιπαράθεση θα μπορούσε να γίνει το status quo
Θα ήταν δυνατόν η τρέχουσα αντιπαράθεση απλώς να παραμείνει – αλλά να μειωθεί σε ένταση με την πάροδο του χρόνου;
Η Ρωσία θα μπορούσε σιγά-σιγά να αποσύρει τα στρατεύματά της πίσω στους στρατώνες, κηρύσσοντας τέλος στις ασκήσεις μεγάλης κλίμακας που πραγματοποιεί εδώ και βδομάδες. Αλλά ταυτόχρονα θα μπορούσε να μείνει πίσω μεγάλος στρατιωτικός εξοπλισμός, για κάθε ενδεχόμενο.
Η Μόσχα θα μπορούσε να συνεχίσει να υποστηρίζει τις δυνάμεις των ανταρτών στο Ντονμπάς. Και όλο αυτό το διάστημα, η πολιτική και η οικονομία της Ουκρανίας θα συνέχιζαν να αποσταθεροποιούνται από τη συνεχή απειλή από τη Ρωσία.
Με τη σειρά της, η Δύση θα διατηρήσει μια ενισχυμένη παρουσία του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη. Οι πολιτικοί και οι διπλωμάτες της θα συνέχιζαν να συνεργάζονται σποραδικά με τους Ρώσους ομολόγους, όπου οι συνομιλίες συνεχίζονταν αλλά ελάχιστη ουσιαστική πρόοδος θα είχε σημειώθηκε.
Η Ουκρανία θα δυσκολευτεί. Αλλά τουλάχιστον δεν θα υπήρχε πόλεμος πλήρους κλίμακας.
Και σιγά σιγά η αντιπαράθεση θα εξαφανιζόταν από τα πρωτοσέλιδα και θα ενταχθεί ξανά στη μακρά λίστα των «ψυχρών» συγκρούσεων που εξαφανίζονται από την προσοχή του κοινού.
Καμία από αυτές τις επιλογές δεν είναι εύκολη ή πιθανή. Όλα συνεπάγονται συμβιβασμό. Ο φόβος στο Κίεβο είναι ότι η Ουκρανία μπορεί να είναι η χώρα που πρέπει να συμβιβαστεί περισσότερο. Ο υπολογισμός, ωστόσο, είναι εάν η απειλή μιας καταστροφικής σύγκρουσης είναι πραγματική και αν ναι, τι θα μπορούσε να γίνει για να αποφευχθεί.
Το μόνο ίχνος ελπίδας, σύμφωνα με όσα μεταφέρει το BBC, αυτή τη στιγμή είναι ότι όλες οι πλευρές εξακολουθούν να φαίνονται πρόθυμες να μιλήσουν, όσο άκαρπες κι αν είναι αυτές οι συνομιλίες. Και όσο περισσότερο οι άνθρωποι συνεχίζουν να μιλούν, τόσο περισσότερο η διπλωματική πόρτα για μια λύση παραμένει ανοιχτή, ακόμα κι αν αυτή είναι απλώς μισάνοιχτη.
