Στο δικαστήριο προσάγεται αύριο ο 94χρονος πρώην λογιστής του Άουσβιτς Όσκαρ Γκρένινγκ, που κατηγορείται ότι συνέβαλε στην αποστολή, την άνοιξη του 1944, 300.000 Εβραίων της Ουγγαρίας στους θαλάμους αερίων.

Η δίκη του, λίγες ημέρες μετά την 70ή επέτειο από την απελευθέρωση των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης και εξόντωσης, είναι η τελευταία προγραμματισμένη ακροαματική διαδικασία για ναζιστικά εγκλήματα, αφού οι λίγες τελευταίες δικαστικές έρευνες που εκκρεμούν στην Γερμανία τίθενται εν αμφιβόλω λόγω της ηλικίας των υπόπτων.

Ο Γκρένινγκ κατατάχθηκε στα Waffen SS το 1941 και μεταφέρθηκε στη διοίκηση του στρατοπέδου του Άουσβιτς το 1942. Ο Γκρένινγκ ορκίζεται ότι δεν έχει δώσει ποτέ «ούτε ένα χαστούκι» σε οποιονδήποτε. Άλλωστε, το κατηγορητήριο δεν του προσάπτει καμία άμεση βιαιοπραγία, ωστόσο τον τοποθετεί στην αλυσίδα του μηχανισμού εξόντωσης.

Κατηγορείται ότι άρπαζε τα χρήματα των εκτοπισμένων για να τα στείλει στο Βερολίνο και ότι παρέστη τουλάχιστον μία φορά στη διαδικασία της επιλογής στην είσοδο του στρατοπέδου για τον διαχωρισμό όσων ήσαν ικανοί προς εργασία και όσων προορίζονταν για άμεση εξόντωση.

Διατηρώντας τις αποσκευές της προηγούμενης ομάδας για να τις λεηλατήσει μπροστά στα μάτια των νεοαφιχθέντων, ο νεαρός λοχαγός απέφυγε την πρόκληση κύματος πανικού και σκοπίμως διευκόλυνε μία διαδικασία εξόντωσης χωρίς έκτροπα.

Ο Γκρένινγκ βρέθηκε στο προσκήνιο το 2005 όταν εμφανίσθηκε στο ντοκιμαντέρ του BBC «Άουσβιτς: Οι Ναζί και η Τελική Λύση», στο οποίο περιέγραφε πώς το γεγονός ότι ήλθε αντιμέτωπος με αρνητές του Ολοκαυτώματος τον οδήγησε να μιλήσει.

«Το βλέπω ως αποστολή μου τώρα, στην ηλικία μου, να αντιμετωπίζω αυτά τα πράγματα που έχω ζήσει και να αντιμετωπίσω τους αρνητές του Ολοκαυτώματος που ισχυρίζονται ότι δεν συνέβη ποτέ. Είδα τα κρεματόρια, είδα τους φούρνους».

Ωστόσο, την ίδια χρονιά, ο Γκρένινγκ αρνήθηκε την ενοχή του λέγοντας στο περιοδικό Der Spiegel: «Συνεργός θα ήταν υπερβολικό για μένα. Θα περιέγραφα τον ρόλο μου ως ένα μικρό δόντι στα γρανάζια. Αν αυτό το ονομάζετε ενοχή, τότε είμαι ένοχος, αλλά όχι εκουσίως. Από νομικής απόψεως, είμαι αθώος».

Η δίκη του Γκρένινγκ συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των διεθνών μέσων ενημέρωσης, από τoυς New York Times μέχρι τα ρωσικά τηλεοπτικά δίκτυα και αντανακλά την αυστηρότητα που επιδεικνύει η γερμανική δικαιοσύνη απέναντι στους εναπομείναντες ναζί.

«Η θετική πλευρά είναι η βούληση για να δικαστούν οι εγκληματίες ναζί μέχρι την τελευταία τους πνοή. Αλλά από τη στιγμή που είναι πολύ αργά για τα πρόσωπα που ήταν κρίσιμα στη λήψη των αποφάσεων, επεκτείνουμε την έννοια της ενοχής μέχρι σημείου που δεν μου αρέσει», λέει ο δικηγόρος και «διώκτης των ναζί» Σερζ Κάρλσφελντ.

Η αλλαγή χρονολογείται από το 2011, με την καταδίκη του σε φυλάκιση πέντε ετών για «συνέργεια σε 27.900 διακεκριμένες δολοφονίες» του Τζον Ντέμιανουκ, πρώην δεσμοφύλακα στο Σόμπιμπορ. Μία καταδίκη που βασιζόταν μόνο στην ιδιότητά του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, χωρίς στοιχεία για συγκεκριμένες εγκληματικές ενέργειες.

Η ετυμηγορία κατά του Ντέμιανουκ στο Μόναχο έδωσε το εναρκτήριο λάκτισμα για μία σειρά δικαστικών διαδικασιών κατά δεσμοφυλάκων που μέχρι τότε δεν είχαν ενοχληθεί. Ο Γκρένινγκ, μάρτυρας σε τρεις δίκες, είχε και ο ίδιος απαλλαγεί των κατηγοριών το 1985.

Η καθυστερημένη απαγγελία κατηγοριών εναντίον του επιβεβαιώνει τη ρήξη με την γραμμή που ακολουθούσαν επί δεκαετίες τα γερμανικά δικαστήρια και η οποία είχε χαρακτηρισθεί υπερβολικά επιεικής. Ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Ραλφ Τζιορντάνο έβλεπε σε αυτήν την γραμμή «το δεύτερο ιστορικό σφάλμα» της Γερμανίας.

Ελλείψει ένταξης στον νόμο των «εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας», οι δικαστές απαιτούσαν στοιχεία για απευθείας συμμετοχή των κατηγορουμένων σε εγκλήματα και δεν καταδίκαζαν παρά για «διακεκριμένες δολοφονίες» μόνο τους κατηγορούμενους που ήσαν φυσικοί αυτουργοί ή είχαν ενεργήσει με ιδιαίτερη βαναυσότητα. Οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι δικάζονταν για συνέργεια.

Το 1996, ο επικεφαλής της διοικητικής υπηρεσίας του Άουσβιτς, που είχε προμηθεύσει στο Zyklon B το οποίο χρησιμοποιήθηκε στους θαλάμους αερίων, είχε για παράδειγμα, καταδικασθεί σε κάθειρξη οκτώ ετών. Ενας κάπο, ο οποίος είχε ξυλοκοπήσει μέχρι θανάτου έναν κρατούμενο, είχε καταδικασθεί τον επόμενο χρόνο σε ισόβια κάθειρξη.

Εάν η δικαιοσύνη εφάρμοζε τότε τα σημερινά κριτήρια, «δεκάδες χιλιάδες γερμανοί πολίτες» θα έπρεπε να έχουν προσαχθεί σε δίκη, είχε δηλώσει ο πανεπιστημιακός Κορνέλιους Νέστλερ κατά τη διάρκεια της δίκης του Ντέμιανουκ. ;Oμως, μόνο 6656 καταδικαστικές αποφάσεις έχουν απαγγελθεί από το 1945 για σειρά εγκλημάτων που ξεκινούν από ψευδή καταμήνυση και φθάνουν μέχρι τη δολοφονία. Το 91% των ποινών φθάνουν μέχρι τα πέντε χρόνια φυλάκισης, σύμφωνα με τον ιστορικό Αντρέας Σάντερ.

Η δίκη του Όσκαρ Γκρένινγκ στο Λύνεμπουργκ θα επιτρέψει στους επιζήσαντες και τις οικογένειες θυμάτων του Ολοκαυτώματος να δώσουν «φωνή» στους νεκρούς, εξηγεί ο Τόμας Βάλτερ, ένας από τους συνηγόρους της πολιτικής αγωγής στη δίκη.

«Κάθε ένας από εμάς προσπαθεί να μετρήσει τις τερατώδεις διαστάσεις του εγκλήματος και δεν το κατορθώνουμε», έλεγε το 2011 ο Κορνέλιους Νέστλερ, καλώντας το ακροατήριό του να παρατηρήσει τη φωτογραφία ομάδας γυναικών και παιδιών που οδηγούνται στους θαλάμους αερίων στην Τρεμπλίνκα.

«Κάθε θύμα έχει ένα πρόσωπο και ένα σώμα, δεν είναι μόνο ένα από τα εκατό, τα 3.000 ή το 1,5 εκατομμύριο δολοφονημένων, κάθε ένα είναι ένα ανθρώπινο πλάσμα», επέμενε ο Νέστλερ, ο οποίος θα είναι εκπρόσωπος της πολιτικής αγωγής στη δίκη του Γκρένινγκ.

Περίπου το 1,1 εκατομμύριο άνθρωποι, από τους οποίους το 1 εκατομμύριο ήταν εβραίοι της Ευρώπης, αφανίσθηκαν ανάμεσα στο 1940 και το 1945 στο στρατόπεδο Άουσβιτς-Μπίρκεναου.