Μερικοί κρατούν ένα μπαστούνι του μπέιζμπολ. Άλλοι έχουν άδεια τα χέρια. Οι στολές τους είναι διαφορετικές. Άλλοι είναι κοντοί, άλλοι λεπτοί, άλλοι χοντροί, μ’ άλλα λόγια δεν έχουν καθόλου την εικόνα των κλασικών παραστρατιωτικών. Και εκπαιδεύονται στην υπεράσπιση της δημόσιας τάξης. Ανήκουν στον «Δεξιό Τομέα». Και καταλαμβάνουν δύο ορόφους του ξενοδοχείου Dnipro, δύο βήματα από την Πλατεία Ανεξαρτησίας, στο Κίεβο. Χωρίς να πληρώνουν φυσικά, όπως λέει ένα μέλος του προσωπικού του ξενοδοχείου, το οποίο έχουν εγκαταλείψει οι πελάτες του.
Όπως αναφέρει άρθρο που δημοσιεύεται στη γαλλική Liberation και αναμεταδίδεται από το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο εκπρόσωπος Τύπου του κινήματος αυτού, που προέκυψε από τη συγχώνευση μερικών ακροδεξιών οργανώσεων, λέγεται Άρτεμ Σκοροπάντσκι. Και δέχθηκε τους δημοσιογράφους στο μπαρ του λόμπι. «Ο στόχος μας είναι η εθνική επανάσταση», είπε. «Ο ρατσισμός, ο φασισμός και ο αντισημιτισμός δεν ανήκουν στην ιδεολογία μας. Αποκλείσαμε μάλιστα από τις τάξεις μας το Λευκό Ρόπαλο, μια μικρή οργάνωση του Κιέβου, εξαιτίας των ρατσιστικών της δηλώσεων. Ανάμεσά μας υπάρχουν Ουκρανόφωνοι και Ρωσόφωνοι. Εγώ ο ίδιος είμαι ρώσος πολίτης».
Η οργάνωση αυτή, γράφει η Ελέν Ντέσπιτς-Πόποβιτς στη Λιμπερασιόν, μετατρέπεται σε πολιτικό κόμμα και ο ηγέτης της, ο Ντμίτρο Γιάρος, ανακοίνωσε ήδη ότι θα θέσει υποψηφιότητα για την προεδρία της χώρας. Αλλά ο Σκοροπάντσκι αποκλείει την περίπτωση να προκαλέσει η οργάνωσή του τους ρώσους στρατιώτες στην Κριμαία. «Αυτό θα ήταν ένα μεγάλο δώρο για τον Πούτιν», λέει. Και είναι αλήθεια ότι δεν έχει υπάρξει καμιά πρόκληση στην περιοχή που ψήφισε την Κυριακή την προσάρτησή της στη Ρωσία.
Τα ίδια ακριβώς λέει ο Όλεγκ Τιάγκνιμποκ, ηγέτης του Σβόμποντα (Ελευθερία), ενός κόμματος που έλαβε 12% στις εκλογές του 2012 και σήμερα έχει τέσσερις υπουργούς στη μεταβατική κυβέρνηση. «Είμαι φασίστας επειδή αγαπώ την πατρίδα μου;», αναρωτιέται. «Δεν υπάρχει φασισμός στην Ουκρανία. Υπάρχει ένας καλός πατριωτισμός και ένας καλός εθνικισμός». Όσο για το Σβόμποντα, «είναι ένα κλασικό συντηρητικό κόμμα».
Οι δύο ηγέτες έχουν τον ίδιο ήρωα και εξίσου προβληματικό παρελθόν. Το πρότυπό τους είναι ο Στέπαν Μπάντερα (1909-1959), που για τη δυτική Ουκρανία είναι μάρτυρας και για την ανατολική Ουκρανία προδότης. Αρχικά σύμμαχος και στη συνέχεια εχθρός των Ναζί όταν αρνήθηκαν να δεχθούν τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου ουκρανικού κράτους, ο Μπάντερα κλείστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Οι δύο αδελφοί του σκοτώθηκαν στο Άουσβιτς. Ο Επαναστατικός Ουκρανικός Στρατός, τον οποίο στήριξε, διακρίθηκε στις δολοφονίες Εβραίων και Πολωνών. Ο Μπάντερα απελευθερώθηκε από τους Ναζί στο τέλος του πολέμου και δολοφονήθηκε από έναν πράκτορα της KGB.
Μέχρι το 2004, οπότε άλλαξε όνομα, σύμβολα και πρόγραμμα, το Σβόμποντα λεγόταν Εθνικοκοινωνικό Κόμμα κι ασπαζόταν την κληρονομιά του Επαναστατικού Ουκρανικού Στρατού. Όσο για τον αρχηγό του Δεξιού Τομέα, ανήκει στο Τριζούμπ (Τρίαινα) του Μπάντερα, ένα μικρό κόμμα που αποτελεί τον πυρήνα της νέας οργάνωσης.
Ο ουκρανικός εθνικισμός είναι πιο κοντά στον ιταλικό φασισμό απ’ ό,τι στον γερμανικό ναζισμό, εξηγεί ο ιστορικός Γιάροσλαβ Χριτσάκ, που ζει στο Λβιβ. Οι ουκρανοί εθνικιστές έβλεπαν στη Γερμανία ένα αντίβαρο στους δύο εχθρούς τους, την Πολωνία και τη σοβιετική Ρωσία. Σήμερα, κύριος εχθρός των κομμάτων της ακροδεξιάς είναι η Ρωσία. «Προσπαθούν να είναι πολιτικά ορθοί όταν μιλούν για τους Εβραίους. Γνωρίζουν ότι η σύγχρονη Ευρώπη δεν μπορεί να δεχθεί τον αντισημιτισμό», τονίζει ο καθηγητής.
Προς το παρόν, οι δυνάμεις της ακροδεξιάς εξυπηρετούν τα σχέδια της Μόσχας. Το πολιτικό τους βάρος είναι αμελητέο. Οι τελευταίες μελέτες της κοινής γνώμης δεν δίνουν πάνω από 6% στον Τιάγκνιμποκ, ένα ποσοστό το οποίο θα μοιραστεί χωρίς αμφιβολία με τον Γιάρος, η υποψηφιότητα του οποίου ανακοινώθηκε αργότερα.
Η παρουσία υπουργών από το Σβόμποντα έκανε πάντως ζημιά: ψηφίστηκε εσπευσμένα τον Φεβρουάριο ένας νόμος που ακύρωνε την επίσημη χρήση των περιφερειακών γλωσσών. Ο πρόεδρος άσκησε βέτο στη συνέχεια, αλλά η Μόσχα είχε ήδη διαδώσει ότι η ρωσική γλώσσα απαγορεύτηκε.
