Ένα βήμα πιο κοντά στη δικτατορία φέρνουν την Ουγγαρία οι υπερεξουσίες που απέκτησε ο πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν με την επίκληση της έκτακτης ανάγκης λόγω κορονοϊού.
Με μία ψηφοφορία στο ουγγρικό κοινοβούλιο ο Όρμπαν έχει πλέον το δικαίωμα να διοικεί τη χώρα με διατάγματα για όσο ο ίδιος κρίνει απαραίτητο. Κι όπως λένε οι επικριτές, η νομοθεσία έκτακτης ανάγκης για την καταπολέμηση του COVID-19 έχει μετατρέψει μια δημοκρατία μέλος της ΕΕ μάλιστα σε κάτι σαν δικτατορία.
Ο νόμος που πέρασε τη Δευτέρα καταλύει τον κοινοβουλευτικό έλεγχο στην εκτελεστική εξουσία και επιτρέπει τη φυλάκιση δημοσιογράφων απλώς και μόνο επειδή έκαναν τη δουλειά τους, όπως γράφει το BalkanInsight επικαλούμενο την αντιπολίτευση και οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Εκλογές και δημοψηφίσματα δεν μπορούν να γίνουν, κι αυτό επ’ αόριστο. Το πιο κρίσιμο στοιχείο, όπως τονίζεται, είναι πως ο «Νόμος για την Προστασία από τον Κορονοϊό» δεν έχει ημερομηνία λήξης, κάτι που σημαίνει πως επαφίεται στην κυβέρνηση της Ουγγαρίας το πότε- ή και το εάν- θα τον αναστείλει.
«Η Ουγγαρία λειτουργεί ήδη ως ανελεύθερη δημοκρατία» σχολίασε ο πολιτικής σχολιαστής Zoltan Cegledi στο BIRN. «Η βούληση της κυβέρνησης να καταστρέψει, να περιορίσει και να εξαντλήσει τη δημοκρατία είναι μόνιμη. Τα μελλοντικά θύματά της θα είναι τα απομεινάρια της αυτονομίας. Ακόμα και πριν την απειλή της πανδημίας, η κυβέρνηση επιχείρησε να περιορίσει πολιτιστικά ινστιτούτα και εκπροσώπους ενώ εξαπέλυε επίθεση και στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης».
Η κυβέρνηση απορρίπτει την κριτική με το επιχείρημα πως η Βουλή μπορεί να ανακαλέσει τις έκτακτες δυνάμεις και πως ο νόμος της επιτρέπει να αναλάβει αποφασιστική δράση στη μάχη κατά του κορονοϊού.
Όμως με δεδομένο πως στο Κοινοβούλιο κυριαρχεί ο Όρμπαν και το κόμμα του, του Fidesz, οι αναλυτές λένε πως είναι αστείο να πιστεύει κανείς πως η αντιπολίτευση μπορεί να ανατρέψει τη νομοθεσία ή να ματαιώσει διατάγματα άσχετα προς τον κορονοϊό.
Ο νόμος προβλέπει φυλάκιση έως πέντε ετών σε όποιον δημοσιεύσει λανθασμένα ή διαστρεβλωμένα στοιχεία που μπορεί να ανησυχήσουν τους πολίτες, ή υπονομεύσει την «επιτυχή προστασία» του. Οι επικριτές λένε πως η διατύπωση αυτή ανοίγει ορθάνοιχτη την πόρτα στη λογοκρισία.
«Οι εναπομείναντες έλεγχοι και ισορροπίες στην Ουγγαρία θα χαθούν και η χώρα είναι πιθανό να βιώσει νέο κύμα επιθέσεων κατά της ελευθεροτυπίας» σημειώνει το Political Capital Institute, think tank με έδρα τη Βουδαπέστη.
Το media watchdog Mertek χαρακτήρισε τον νόμο «το τέλος εποχής των ανεξάρτητων ΜΜΕ στην Ουγγαρία» ενώ ο ΟΗΕ προειδοποίησε για ενδεχόμενη κατάχρηση των μέτρων έκτακτης ανάγκης για τον περιορισμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Σύμφωνα με τη Lydia Gall, ερευνήτρια στο Human Rights Watch, ο Όρμπαν έχει ήδη «μετατρέψει τον κορονοϊό σε όπλο για να ενισχύσει την ξενοφοβία» λέγοντας πως ο COVID-19 εισήχθη στην Ουγγαρία από Ιρανούς φοιτητές.
Η κάθοδος στην απολυταρχία
Οι αναλυτές λένε πως η πορεία της Ουγγαρίας προς την απολυταρχία δεν είναι καινούρια. Στην ετήσια έκθεση του Freedom House, παρατηρητηρίου δικαιωμάτων με έδρα τη Νέα Υόρκη, η Ουγγαρία είναι η μόνη χώρα μέλος της ΕΕ που χαρακτηρίζεται «μερικώς ελεύθερη» για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά.
Γίνεται λόγος για επίμονη σύμπτωση μεταξύ κρατικών πόρων και πόρων του κυβερνώντος κόμματος, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και καταπίεση ελευθεριών ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, ΜΚΟ και ανεξάρτητων ΜΜΕ.
«Μετά την ανάληψη της εξουσίας στις εκλογές του 2010, το κόμμα του πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν πέρασε συνταγματικές και νομικές αλλαγές που του επιτρέπουν να εδραιώσει τον έλεγχο των ανεξάρτητων θεσμών της χώρας» σημειώνει η έκθεση.
Ο Όρμπαν απορρίπτει αυτούς τους «ισχυρισμούς». «Δεν τον νοιάζει για μελέτες και δείκτες και πάντα βρίσκει δικαιολογίες για να δείξει πως κάνουν λάθος, μέσω της μιντιακής προπαγάνδας του» λέει ο Robert Laszlo, εκλογολόγος του Political Capital Institute. «Το μόνο που τον νοιάζει είναι κρατάει ζεστούς τους ψηφοφόρους του. Τα υπόλοιπα δεν τον ενδιαφέρουν».
Σύμφωνα με τον καθηγητή πολιτικής επιστήμης στο Central European University και υπουργό Πολιτισμού την περίοδο 2005-2006 Andras Bozoki, το τραχύ στιλ ηγεσίας του Όρμπαν αναμόρφωσε τη φύση του ουγγρικού κράτους.
«Η Ουγγαρία δεν είναι πια δημοκρατία. Έχουμε ένα υβριδικό καθεστώς. Κάποιοι το αποκαλούν εκλογική απολυταρχία, άλλοι ανταγωνιστικό αυταρχισμό. Ούτε δημοκρατία ούτε δικτατορία, κάτι ανάμεσα. Αναμένουμε και πιο σοβαρές εξελίξεις, καθώς δεν υπάρχει πολιτικός έλεγχος του Όρμπαν».
Για τον αναλυτή Laszlo, ο έλεγχος των μίντια είναι το καύσιμο που τροφοδοτεί την αντι-δημοκρατική μηχανή του Fidesz. «Νομίζαμε πως είχαμε δει τα χειρότερα στη συγκέντρωση μίντια το 2016» σχολιάζει, τότε που η κύρια εφημερίδα της αντιπολίτευσης Nepszabadsag έκλεισε από τη Mediaworks, που λίγο μετά αποκτήθηκε μερικώς από έναν σύμμαχο του Όρμπαν και εργολάβο του δημοσίου.
«Μετά ήρθε το 2018 και 500 ακόμα μέσα ενημέρωσης εντάχθηκαν σε ένα θετικό προς τον Όρμπαν consortium» πρόσθεσε ο Laszlo.
Το Central European Press and Media Foundation διαθέτει εφημερίδες, καλωδιακά δίκτυα, ραδιοφωνικούς σταθμούς και ιστοσελίδες και ελέγχει σχεδόν όλα τα ΜΜΕ στην Ουγγαρία. Σύμφωνα με την κυβέρνηση της χώρας είναι «στρατηγικής εθνικής σημασίας και δημοσίου συμφέροντος».
Στην πραγματικότητα, αποτελεί μέσο αποτροπής ανταγωνιστικών μίντια στην άσκηση αντιπολίτευσης, λένε οι Ρεπόρτερ χωρίς Σύνορα.
Στην κατάταξη World Press Freedom Index, η Ουγγαρία έχασε πέρσι 14 θέσεις κι έπεσε στην 87η, κάτω από το Κιργιστάν και τη Σιέρα Λεόνε.
«Τα ανεξάρτητα ΜΜΕ αντιμετωπίζουν οργανωμένη και συστηματική κρατική παρεμπόδιση» αναφέρει η Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών της Ουγγαρίας. Και σύμφωνα με διαρροή emails που έφτασαν στα χέρια του Politico, ακόμα και τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Ουγγαρίας έχουν πρόβλημα με τη λογοκρισία, με τους επικεφαλής να ζητούν ειδική άδεια «άνωθεν» για να αναφερθούν σε «ευαίσθητα» θέματα- όπως η Γκρέτα Τούνμπεργκ.
«Την τελευταία 10ετία ο Όρμπαν αποδόμησε τη δημοκρατία κομμάτι κομμάτι» λέει ο Viktor Mak, ειδικός στην πολιτική επικοινωνία. «Πρώτα ήρθαν οι έλεγχοι, μετά έβαλε στο στόχαστρό του τα ανεξάρτητα μέσα. Πολλά μέρη της χώρας έχουν σοβαρό έλλειμμα πληροφόρησης».
Ο Mak είναι πεπεισμένος πως η έλλειψη αξιόπιστης πληροφόρησης «επιτρέπει στον Όρμπαν να προωθεί το αφήγημα που βαθαίνει το ρήγμα στην κοινωνία των πολιτών της Ουγγαρίας. Μας επιτίθενται συνέχεια, προσπαθούν να αποτρέψουν τις συγκεντρώσεις μας και μας προκαλούν προβλήματα με τα οικονομικά».
Η κρίσιμη στιγμή
Η αδιαφορία του Όρμπαν προς τη δικαιοσύνη, τον νόμο και τη δημοκρατική νόρμα δεν αναμένεται να αντιμετωπιστεί ευθέως από την ΕΕ ή διεθνείς οργανισμούς, εκτιμά ο Bozoki. «Η εμπειρία δείχνει πως δεν έχει νόημα να περιμένει κανείς λύση από ξένη παρέμβαση. Το μέλλον της δημοκρατίας της Ουγγαρίας εξαρτάται από το εάν οι ψηφοφόροι αποφασίσουν να την αποκαταστήσουν και να διώξουν τον Βίκτορ Όρμπαν.
Κατά τον Bozoki, η κρίσιμη στιγμή για την ουγγρική δημοκρατία θα είναι στις βουλευτικές εκλογές του 2022. «Εάν γίνουν και η αντιπολίτευση είναι ενωμένη. Εάν το Fidesz κλέψει την ψήφο, περιμένουμε διαδηλώσεις όπως αυτές που έγιναν στην Ουκρανία το 2014» λέει χαρακτηριστικά.
Ο Laszlo προβλέπει παρόμοιο δύσβατο δρόμο για την ουγγρική πολιτική σκηνή.
«Όσο είναι ο Όρμπαν στην εξουσία, δεν βλέπω πιθανότητα αλλαγής» λέει. «Δεν πρόκειται να αλλάξει τον τρόπο διακυβέρνησής του. Και στην πραγματικότητα δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πόσο βαθιά μπορεί να βυθιστεί η δημοκρατία μας. Την τελευταία 10ετία, πολλοί έλεγαν πως δεν μπορούν τα πράγματα να γίνουν χειρότερα, αλλά πάντα χειροτέρευαν. Μπορεί να μην μπορούμε να διακρίνουμε ξεκάθαρα τη γραμμή ανάμεσα στη δημοκρατία και τη δικτατορία αλλά σίγουρα οδεύουμε προς τη δεύτερη» κατέληξε.
