Για δεκαετίες και δεκαετίες, κοντά μισό αιώνα, η CIA διάβαζε τις κωδικοποιημένες επικοινωνίες φίλων και εχθρών.
Απλώς και μόνο επειδή για το ίδιο ακριβώς χρονικό διάστημα περισσότερες από 120 κυβερνήσεις κρατών του πλανήτη εμπιστεύονταν την ίδια εταιρία για να κρατούν μυστικές τις επικοινωνίες των κατασκόπων, των στρατιωτικών και των διπλωματών τους.
Μόνο που αυτή η εταιρία ήταν της CIA! Για την ελβετική Crypto AG ο λόγος, που εξασφάλισε το πρώτο της μεγάλο συμβόλαιο κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, φτιάχνοντας συσκευές κρυπτογραφημένης επικοινωνίας για τις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ.
Πώς έφτασε από κει να μετατραπεί σε ένα σκάνδαλο μεγατόνων, αυτό μόνο η CIA το ξέρει. Αν και πλέον το γνωρίζουμε και όλοι οι υπόλοιποι. Η CIA βλέπετε της χάρισε εκατομμύρια με το τσουβάλι, ώστε να γιγαντωθεί και να κυριαρχήσει στην αγορά των συσκευών κρυπτογράφησης.
Και η παντοδυναμία της ήταν τέτοια που μεταμορφώθηκε σε μέγα οραματιστή της κωδικοποιημένης επικοινωνίας, αλλάζοντας τις ίδιες τις τεχνολογίες δηλαδή. Αυτή πέρασε πρώτη από τα μηχανικά μέσα του Ψυχρού Πολέμου στα ηλεκτρονικά κυκλώματα και τα τσιπ σιλικόνης τελικά, πριν πάρουν τα ηνία τα προηγμένα λογισμικά του σήμερα.
Η ελβετική φίρμα αποκόμισε εκατοντάδες εκατομμύρια από την πώληση του εξοπλισμού της σε περισσότερες από 120 χώρες ως και τον 21ο αιώνα. Πελάτες της ήταν οι πάντες, από τις «συμμαχικές» χώρες της Δύσης ως και τους «εχθρούς», κράτη όπως το Ιράν δηλαδή, ακόμα και τα στρατιωτικά καθεστώτα της Λατινικής Αμερικής.
Η Crypto AG πουλούσε συσκευές ακόμα και στους φαρμακερούς πυρηνικούς εχθρούς Ινδία και Πακιστάν. Ως και το Βατικανό έφτασε η χάρη της.
Αυτό που δεν ήξερε βέβαια κανένας από τους πελάτες της ήταν πως ο κολοσσός ελεγχόταν από τη CIA. Το θέλετε ακόμα χειρότερο; Όχι μόνο από την Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών των ΗΠΑ, αλλά και από τις μυστικές υπηρεσίες της τότε Δυτικής Γερμανίας.
Οι δύο πρακτόρικες οργανώσεις είχαν «πειράξει» τις συσκευές κρυπτογράφησης της Crypto ώστε να μπορούν εύκολα και απλά να σπάζουν τους κώδικες και να διαβάζουν τα κωδικοποιημένα μηνύματα που έστελναν φίλοι και εχθροί. Ή μήπως δεν υπάρχουν φίλοι εδώ;
Είναι πράγματι ένα σκάνδαλο κατασκοπείας σαν αυτά που ελάχιστες φορές έχουμε δει σε τέτοια έκταση. Και τέτοια αποτελεσματικότητα, αλίμονο…
Η μακροχρόνια πλεκτάνη, ένα από τα καλύτερα φυλασσόμενα μυστικά του Ψυχρού Πολέμου, φιλοξενείται χωρίς αναισθητικό σε έναν απόρρητο φάκελο της CIA, τον οποίο εξασφάλισε μια κοινή δημοσιογραφική αποστολή της αμερικανικής «The Washington Post» και του γερμανικού τηλεοπτικού καναλιού ZDF.
Τέτοιες ευαίσθητες πληροφορίες αποχαρακτηρίζονται συνήθως έπειτα από πολλές δεκαετίες για να φτάσουν στα μάτια του κοινού. Και είναι πράγματι εξαιρετικά σπάνιο, αν όχι πρωτοφανές, να βλέπουν το φως της δημοσιότητας τόσο απόρρητες επιχειρήσεις που τέλειωσαν μόλις.
Το χρονικό της κατασκοπευτικής φρίκης είναι εξαντλητικό στις περιγραφές του. Απαριθμεί, ας πούμε, όλους τους αξιωματούχους της CIA που έτρεχαν το πρόγραμμα και τα στελέχη της εταιρίας που το εκτελούσαν κατά γράμμα. Περιέχει ακόμα τις απαρχές της συνωμοσίας, αλλά και τις εσωτερικές συγκρούσεις που λίγο έλειψε να την εκτροχιάσουν.
Περιγράφει επίσης το πώς οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους εκμεταλλεύτηκαν τη βολική ευπιστία των άλλων κρατών για δεκαετίες, παίρνοντας και τα λεφτά τους και τα μυστικά τους.
Η μυστική επιχείρηση λοιπόν, γνωστή αρχικά ως «Thesaurus» και «Rubicon» αργότερα, χαρακτηρίζεται από την ίδια την Υπηρεσία ως «μια από τις πιο τολμηρές» στην ιστορία της. Ως «κατασκοπευτικό πραξικόπημα του αιώνα» το χαιρετίζει χαρακτηριστικά η CIA, καταλήγοντας: «Ξένες κυβερνήσεις πλήρωναν καλά λεφτά στις ΗΠΑ και τη Δυτική Γερμανία για το προνόμιο να μπορούν να διαβάζουν τις πιο μυστικές επικοινωνίες τους τουλάχιστον δύο (και πιθανότατα ακόμα και πέντε ή έξι) ξένες χώρες».
Ήδη από το 1970, η CIA και το αδερφάκι της, η NSA (National Security Agency), έφτασαν να ελέγχουν κάθε δραστηριότητα της Crypto. Οι Αμερικανοί, από κοινού με τους γερμανούς συνεργάτες τους στο έγκλημα, επέβλεπαν όλες τις προσλήψεις, σχεδίαζαν τις τεχνολογίες και σαμπόταραν τους αλγορίθμους, ελέγχοντας ακόμα και τη στρατηγική επέκτασης της φίρμας σε νέες αγορές.
Και κατόπιν ΗΠΑ και Γερμανία κάθονταν αναπαυτικά στις καρέκλες τους και κρυφάκουγαν!
Στις επιχειρήσεις που περιγράφονται λεπτομερώς, η CIA ήξερε ας πούμε τα πάντα για την κατάσταση ομηρείας της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Τεχεράνη το 1979, έλεγε τα πάντα στους Βρετανούς για τις μυστικές κινήσεις της Αργεντινής στον Πόλεμο των Φόκλαντς το 1982 και παρακολουθούσε ακόμα τις επιχειρήσεις δολοφονίας των λατινοαμερικάνων δικτατόρων.
Ακόμα και τους λίβυους αξιωματούχους είχε πιάσει να αλληλοσυγχαίρονται για τη βομβιστική επίθεση σε ντίσκο του Βερολίνου το 1986! Ακόμα και αυτό το πρόγραμμα είχε όμως τους περιορισμούς του.
Βλέπετε οι δύο μεγαλύτεροι αντίπαλοι των ΗΠΑ, Σοβιετική Ένωση και Κίνα, δεν ήταν ποτέ πελάτες της Crypto. Και ήταν οι καθόλου αβάσιμες, όπως αποδείχτηκε, υποψίες τους για τις αγαστές σχέσεις της ελβετικής εταιρίας με τις δυτικές κυβερνήσεις αυτές που τις έσωσαν από το κατασκοπευτικό πραξικόπημα.
Ακόμα κι έτσι όμως οι Αμερικανοί μάθαιναν πολλά περισσότερα για τις κινήσεις Μόσχας και Πεκίνου παρακολουθώντας απλώς τους δικούς τους συμμάχους.
Από το ίδιο έγγραφο μαθαίνουμε πως υπήρξαν κάποιες φορές ρήγματα ασφαλείας που έφεραν υποψίες στα πώς και τα γιατί της Crypto. Ήδη από τη δεκαετία του 1970 υπάρχει η τεταμένη επικοινωνία μεταξύ του μεσάζοντα της NSA και του ιδιοκτήτη της Crypto.
Άλλοτε πάλι ήταν οι απρόσεκτες δηλώσεις αξιωματούχων, μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο Ρόναλντ Ρίγκαν. Και βέβαια εκείνο το περιστατικό του 1992, όταν ο πωλητής της Crypto συνελήφθη στο Ιράν προσπαθώντας να πουλήσει «πειραγμένο» εξοπλισμό στην κυβέρνηση! Κάτι που πυροδότησε μια «καταστροφική θύελλα δημοσιότητας», όπως παρατηρεί με λύπη η CIA.
Ακόμα κι έτσι όμως, η πραγματική έκταση τόσο των σχέσεων της εταιρίας με τη CIA και το γερμανικό αντίστοιχό της όσο και ο βαθμός της κατασκοπείας μόλις τώρα αποκαλύφθηκαν σε όλη τους τη σκοτεινή μεγαλοπρέπεια.
Η γερμανική κατασκοπεία, η BND (Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πληροφοριών), το μυρίστηκε το πράγμα αρκετά νωρίς. Πίστεψε δηλαδή πως το ρίσκο της αποκάλυψης θα ήταν τελικά πολύ μεγαλύτερο από το όφελος και εγκατέλειψε την Crypto στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Τι έκανε η CIA; Εξαγόρασε το μερίδιο των Γερμανών και συνέχισε να κάνει αυτό που ήξερε να κάνει καλά! Ως το 2018 όλα αυτά, όταν οι Αμερικανοί πούλησαν τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρίας και της έβαλαν λουκέτο.
Γιατί συνέβη αυτό; Πιθανότατα γιατί ως τότε η πρωτοκαθεδρία της Crypto στην παγκόσμια αγορά υπηρεσιών ασφαλείας είχε φθίνει, υποκύπτοντας στη νέα τάση της online τεχνολογίας κρυπτογράφησης. Εκεί που κάποτε ήταν προνόμιο κυβερνήσεων και εταιρικών κολοσσών δηλαδή, η κωδικοποιημένη επικοινωνία είναι πλέον στα χέρια εφαρμογών και startups.
Σήμερα τις συναντάς εξάλλου ακόμα και στα κινητά τηλέφωνα.
Η ιστορία με την Crypto παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη. Όχι απλώς και μόνο επειδή εξαρθρώθηκε πολύ πρόσφατα. Αλλά κυρίως γιατί η τρομακτική επιτυχία της μας βοηθά να κατανοήσουμε πώς ακριβώς ανέπτυξαν οι ΗΠΑ τέτοια ακόρεστη δίψα για παγκόσμια κατασκοπεία. Αυτά που θα μας έλεγε δηλαδή κάποιος Έντουαρντ Σνόουντεν το 2013.
Η αμερικανική εφημερίδα και το γερμανικό κανάλι επικοινώνησαν με τη CIA και την BND, αντιστοίχως, οι δύο υπηρεσίες αρνήθηκαν ωστόσο να σχολιάσουν. Όπως παρατηρούν όμως τα δύο Μέσα, ούτε οι Αμερικανοί ούτε οι Γερμανοί αρνήθηκαν την αυθεντικότητα των δύο ντοκουμέντων.
Το πρώτο είναι μια 96σέλιδη έκθεση της επιχείρησης που συνέταξε το 2014 το Center for the Study of Intelligence της CIA, ένα τμήμα εσωτερικής ιστορίας της Υπηρεσίας. Το δεύτερο είναι μια σειρά από προφορικές μαρτυρίες γερμανών πρακτόρων από το 2008.
Από τις ομοιότητες και τις διαφορές των δύο ντοκουμέντων αποκαλύπτονται και οι συχνές τριβές των δύο μυστικών υπηρεσιών. Τριβές περί χρημάτων, ελέγχου, αρμοδιοτήτων και… ηθικών ζητημάτων. Βλέπετε οι Δυτικογερμανοί είχαν συχνά πρόβλημα με τον υπερβάλλοντα ζήλο των Αμερικανών να κατασκοπεύουν τους συμμάχους τους.
Αμφότερες πάντως οι υπηρεσίες χαρακτηρίζουν πετυχημένη την επιχείρηση. Πιο πετυχημένη ακόμα και από τα πιο τρελά τους όνειρα, συγκεκριμένα. Στη δεκαετία του 1980, ας πούμε, η Crypto αντιπροσώπευε το 40% περίπου των υποκλοπών από ξένες κυβερνήσεις που έφταναν στα γραφεία της NSA για ανάλυση.
Την ίδια ώρα, η Crypto απέφερε εκατομμύρια δολάρια σε κέρδη και ενδυνάμωνε την παρουσία της στην αγορά. Και μιας και οι CIA και BND ήταν οι βασικοί μέτοχοι, αποκόμιζαν τεράστια ποσά που ανακατεύθυναν στις άλλες επιχειρήσεις τους.
Το αστείο της υπόθεσης είναι πως παρά το πολύκροτο σκάνδαλο, τα προϊόντα της Crypto συνεχίζουν να λειτουργούν σε μια ντουζίνα χωρών ανά τον κόσμο. Όσο για το πορτοκαλί λογότυπό της, υπάρχει ακόμα στην κορφή του στρατηγείου της έξω από το Τσουγκ της Ελβετίας.
Το BBC μας λέει μάλιστα πως το σκάνδαλο απειλεί ευθέως την περιβόητη ουδετερότητα της Ελβετίας. «Είναι δύσκολο να υπερβάλεις στο πόσο πολύ έχει κλονίσει το σκάνδαλο της Crypto AG την Ελβετία», παρατηρεί σχετικά στο ρεπορτάζ του.
Η Crypto διαμελίστηκε το 2018 και τα περιουσιακά της στοιχεία ρευστοποιήθηκαν από τους μετόχους της. Έπιασε κάπου 50-70 εκατ. δολάρια, σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς.
Ποιοι είναι οι μέτοχοί της; Αυτό δεν θα το μάθουμε ποτέ, μιας και η ταυτότητά τους περιφρουρείται από το Λιχτενστάιν, τον μικρό φορολογικό παράδεισο της Ευρώπης.
Το θέμα είναι ακόμα ανοιχτό. Η ελβετική κυβέρνηση ανακοίνωσε προσφάτως πως η έρευνα για την Crypto και τις σκιώδεις σχέσεις της με τη CIA και την BND είναι σε πλήρη εξέλιξη.
Υπάρχει όμως κάτι το περίεργο εδώ, όπως παρατηρεί η «Washington Post», οι ίδιες οι κινήσεις των Ελβετών. Γιατί όπως υποδεικνύουν τα δύο ντοκουμέντα, οι ελβετοί αξιωματούχοι γνώριζαν εδώ και δεκαετίες για την εμπλοκή ξένων μυστικών υπηρεσιών στην εμπορική δραστηριότητα της Crypto. Γιατί παρεμβαίνει τώρα λοιπόν, τώρα που είναι γνωστή σε όλους η ιστορία;
Αν το «Rubicon» ήταν ένας τρανός θρίαμβος της κατασκοπείας και πιθανότατα ένας από τους βασικούς λόγους για την επικράτηση των ΗΠΑ στον Ψυχρό Πόλεμο, όπως μαρτυρούν οι αναφορές της CIA τουλάχιστον, το ζήτημα έχει και μια άλλη σκοπιά. Μια δεύτερη ανάγνωση.
Θέτει δηλαδή το πιεστικό ερώτημα για το τι ακριβώς έκαναν ή δεν έκαναν οι ΗΠΑ για τις χώρες που χρησιμοποιούσαν τις μηχανές της Crypto και επιδίδονταν ταυτοχρόνως σε εθνοκαθάρσεις, πολιτικές δολοφονίες και μαζικές παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων; Τι ρόλο είχε ή δεν είχε σε διεθνή εγκλήματα και ανείπωτες θηριωδίες;
Ίσως την απάντηση να μας την έχει ήδη δώσει ο Bobby Ray Inman, διευθυντής της NSA και αναπληρωτής διευθυντής της CIA εκεί στα τέλη των 70s και τις αρχές των 80s, όταν τον ρώτησε η «Post» για το θέμα:
«Αν έχω τύψεις; Μηδέν!»…
