Οι εμφύλιοι πόλεμοι λειτουργούν ως ζοφερή υπενθύμιση ότι ακόμα και άνθρωποι που συνδέονται με κοινούς δεσμούς εθνικότητας, γλώσσας, ιστορίας, πολιτισμού και γεωγραφίας μπορούν να αναπτύξουν βαθιές και διασπαστικές διαφορές.
Δεν είναι λίγες άλλωστε οι φορές που οι εμφύλιοι συνδέθηκαν με γενοκτονίες (εθνοκαθάρσεις), την ίδια ώρα που για τους περισσότερους αποτελούν το πιο επαίσχυντο είδος πολέμου, αφού απαιτούν αδελφικό αίμα.
Κι αν βέβαια πιστέψουμε τον François Fénelon, «όλοι οι πόλεμοι είναι εμφύλιοι, γιατί όλοι οι άνθρωποι είναι αδέρφια».
Αφήνοντας λοιπόν κατά μέρος τους εμφυλίους που συντάραξαν την οικουμένη, όπως τον αμερικανικό και τον αντίστοιχο της Γιουγκοσλαβίας (Βοσνία), αλλά και τη δική μας τραγική περιπέτεια που ακολούθησε το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ας ρίξουμε μια ματιά σε λιγότερο γνωστές -εξίσου δραματικές ωστόσο- εμφύλιες συρράξεις του πλανήτη…
Ο Εμφύλιος Πόλεμος της Νιγηρίας (1967-1970)
Περισσότερο γνωστός ως Πόλεμος της Μπιάφρας, ήταν η τραγική κατάληξη οικονομικών, εθνο-πολιτισμικών και θρησκευτικών εντάσεων ανάμεσα στις πολυάριθμες φυλές της Νιγηρίας. Όπως και με πολλά ακόμα αφρικανικά έθνη, η Νιγηρία ήταν ένα τεχνητό κατασκεύασμα του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού (στη συγκεκριμένη περίπτωση των Βρετανών), οι οποίοι όταν χάραξαν τα σύνορα της νέας χώρας λησμόνησαν να λάβουν υπόψη τους τις γλωσσικές και πολιτισμικές διαφορές των αυτοχθόνων. Στις 6 Ιουλίου 1967 λοιπόν τα στρατεύματα της Νιγηριανής Ομοσπονδίας βάδισαν κατά της Μπιάφρας, η οποία είχε κερδίσει την ανεξαρτησία της από τον βρετανικό ζυγό το 1960, μετρώντας πληθυσμό 60 εκατομμυρίων ανθρώπων χωρισμένων σε 300 περίπου εθνοτικές ομάδες.
Ο εμφύλιος κόστισε στη χώρα έναν βαρύτατο φόρο αίματος και υπονόμευσε τη θέση της στον κόσμο. Υπολογίζεται ότι περίπου 3 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τις εχθροπραξίες των μαχών αλλά και από την πείνα και τις αρρώστιες, σε έναν από τους πλέον αιματοβαμμένους εμφυλίους των τελευταίων δεκαετιών…
Ο Πόλεμος των Χιλίων Ημερών (1899-1902)
Ο εμφύλιος που συντάραξε την Κολομβία στη στροφή του 20ού αιώνα ήταν αποτέλεσμα των εντάσεων μεταξύ του Συντηρητικού Κόμματος, του Φιλελεύθερου Κόμματος και των ριζοσπαστικών φατριών και θα διεκδικούσε τη ζωή περισσότερων από 100.000 ανθρώπων, αφήνοντας τη χώρα σε κατάσταση οικονομικής καταστροφής. Οι Φιλελεύθεροι εκπροσωπούσαν τους ιδιοκτήτες των φυτειών καφέ και την ευκατάστατη τάξη των εμπόρων, που ήταν υπέρ της οικονομικής πολιτικής του laissez-faire, την ίδια ώρα που η νίκη των Συντηρητικών στις εκλογές του 1885 τους είχε αποκλείσει από τη συμμετοχή στην κυβέρνηση. Ταυτόχρονα, η δραστική μείωση της διεθνούς τιμής του καφέ μέχρι το 1899 έπληξε βαρύτατα τον κλάδο, με την ύφεση και την ανεργία να μαστίζουν τη χώρα. Κατά τη διάρκεια των 3 επόμενων ετών, οι ανταρτοπόλεμοι γενικεύτηκαν στις αγροτικές περιοχές, με τις συγκρούσεις να προκαλούν εκτεταμένες καταστροφές στην ιδιοκτησία και την περιουσία, την ίδια ώρα που ο φόρος αίματος ήταν βαρύτατος. Ανήμποροι να επιβάλουν την ειρήνη διά της βίας, οι Συντηρητικοί θα πρόσφεραν τελικά αμνηστία το 1902, υποσχόμενοι ταυτόχρονα ρεφορμισμό. Μέχρι τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, οι δύο ηγέτες των Φιλελεύθερων, Rafael Uribe και Benjamín Herrera, θα παραδίδονταν στις Αρχές, αφού βέβαια διαπραγματεύτηκαν αμνηστία, κοινωνική αλλαγή αλλά και ελεύθερες εκλογές…
Ο Εμφύλιος Πόλεμος της Σρι Λάνκα (1983-2009)
Τον Απρίλιο του 2011 ο ΟΗΕ εκδίδει ψήφισμα για την παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων κατά τη διάρκεια της τελευταίας φάσης του 26ετούς εμφυλίου που συγκλόνισε τη Σρι Λάνκα και θα άφηνε περισσότερους από 100.000 νεκρούς. Οι ιδιαίτερα αποτελεσματικοί «Τίγρεις για την Απελευθέρωση» του Tamil Eelam επιδίδονταν σε γενικευμένο ανταρτοπόλεμο κατά των κυβερνητικών δυνάμεων, με τα τραγικότερα γεγονότα να σημειώνονται ωστόσο στο 5μηνο πριν από το τέλος του πολέμου, τον Μάιο του 2009, με την άνευ όρων παράδοση των ανταρτών: τουλάχιστον 40.000 άμαχοι πολίτες έχασαν τη ζωή τους. Κι ενώ ο κόσμος υποδέχτηκε την κατάπαυση του πυρός με αγαλλίαση, η αποκατάσταση της τάξης και η έρευνα για τα ειδεχθή εγκλήματα πολέμου ακόμα εκκρεμούν. Στην τελευταία έκθεση του ΟΗΕ τον Φεβρουάριο του 2013 μάλιστα σημειώνεται ότι η κυβέρνηση της Σρι Λάνκα δεν έχει κάνει τίποτα τόσο για τη διερεύνηση των θηριωδιών όσο και την ανακούφιση των πληγέντων από τον εμφύλιο…
Ο Εμφύλιος Πόλεμος της Αγκόλας (1975-2002)
Οι γηγενείς της χώρας πάλεψαν γενναία με την ξένη κατοχή και την τυραννία και κατάφεραν να κερδίσουν την ανεξαρτησία τους από τον αποικιοκρατικό ζυγό: το 1975 διώχνουν επιτέλους τις πορτογαλικές δυνάμεις κατοχής. Δυστυχώς βέβαια, με το που έγινε η Αγκόλα ελεύθερο έθνος θα έρχονταν στην επιφάνεια οι βαθιές διαφορές του πληθυσμού της: τοπικοί αξιωματούχοι και πολιτικές πτέρυγες έβαλαν στο μάτι την εξουσία, με τον εμφύλιο να φαντάζει αναπόφευκτος στο νεότευκτο κράτος. Οι διαμάχες του δημοφιλούς συνασπισμού Movement for the Liberation of Angola (MPLA) με τον φορέα National Union for Total Independence of Angola (UNITA) θα κλιμακώνονταν σε έναν από τους πιο αιματοβαμμένους και παρατεταμένους εμφυλίους της σύγχρονης ιστορίας, που διάρκεσε 27 χρόνια. Κι αν δεν σκοτωνόταν ο ηγέτης της UNITA, Jonas Savimbi, από κυβερνητικές δυνάμεις το 2002, οι δύο πλευρές μπορεί να μην είχαν ακόμα συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός και προκήρυξη δημοκρατικών εκλογών. Η εμφύλια σύρραξη άφησε τουλάχιστον 500.000 νεκρούς και την οικονομία της χώρας συντρίμμια…
Ο Μυστικός Πόλεμος του Λάος (1953-1975)
Ο εμφύλιος πόλεμος του Λάος δεν ήταν τίποτα άλλο από την ψυχροπολεμική δράση των μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή και ιδιαίτερα της παραστρατιωτικής δράσης της αμερικανικής CIA, που όπλισαν τελικά τα χέρια των αριστερών και των δεξιών αντιμαχόμενων πλευρών. Οι τακτικισμοί των υπερδυνάμεων και τα σκοτεινά παιχνίδια της κυβέρνησης του Λάος θα είχαν δυστυχώς επίπτωση στις ζωές των κατοίκων: εκτιμάται ότι 450.000 πολίτες του Λάος και 600.000 ακόμα άμαχοι της Καμπότζης σκοτώθηκαν στον εμφύλιο, με τον αριθμό των προσφύγων να αγγίζει το 1 εκατομμύριο. Επιπρόσθετα, η εκτεταμένη χρήση τοξικών χημικών θα επέφερε τεράστια ανθρωπιστική κρίση, με την υγεία των ευπαθών πληθυσμιακών ομάδων (παιδιά, ηλικιωμένοι κ.λπ.) να υπονομεύεται καθοριστικά και τα τραγικά σημάδια της να εντοπίζονται ακόμα και σήμερα…
Ο Εμφύλιος Πόλεμος της Σομαλίας (1991-σήμερα)
Η Σομαλία είναι το σπίτι πολυάριθμων φυλών και πληθυσμιακών ομάδων, με πολλές από αυτές να αντιτίθενται στα πεπραγμένα του δικτάτορα Siad Barre ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’80. Ως αντίποινα, ο δικτάτορας οδήγησε τα στρατεύματά του εναντίον τους, έχασε όμως στις μάχες και ανατράπηκε από την εξουσία. Κι όμως, η υποστήριξη που απολάμβανε από μερίδα Σομαλών θα οδηγούσε σε ένοπλη επανάσταση στις αρχές της δεκαετίας του ’90 για να τον επαναφέρουν στη θέση του, με το κίνημα να επιτυγχάνει. Με το που επέστρεψε ωστόσο στην εξουσία ο δικτάτορας, ένα μεγάλο κομμάτι της βόρειας Σομαλίας διακήρυξε την ανεξαρτησία του από το υπόλοιπο κράτος, με τα αιματηρά γεγονότα να μη λείπουν φυσικά. Οι εχθροπραξίες συνεχίζονται μέχρι και σήμερα, με τη χώρα να είναι πλέον ερείπια και τον ΟΗΕ να στέλνει συνεχώς τις ειρηνευτικές του δυνάμεις για να αποτραπεί η γενίκευση της ανθρωπιστικής κρίσης σε μια κοινωνία που έχει χωριστεί τουλάχιστον στα δύο. Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 1 εκατομμύριο νεκρούς Σομαλούς από τις συρράξεις…
Η Επανάσταση της Taiping (1850-1864)
Ένας από τους μαζικότερους και πιο αιματοβαμμένους εμφυλίους που θα γνώριζε ποτέ ο κόσμος ήταν η Επανάσταση της Taiping, το γεγονός που συγκλόνισε τη φεουδαρχική Κίνα του 19ου αιώνα. Ο ηγέτης των επαναστατών, Hong Xiuquan, έβαλε σκοπό να κατακτήσει την Κίνα και να ιδρύσει το Ουράνιο Βασίλειο της Μεγάλης Αρμονίας, συγκεντρώνοντας φτωχούς κολίγους και οδηγώντας τα στρατεύματά του καταπάνω στη Δυναστεία των Qing. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1850, ο επαναστατικός στρατός έλεγχε περισσότερο από το 1/3 της αχανούς χώρας, με τη δημοφιλία και τη δύναμη του κινήματος να είναι τέτοια που η αυτοκρατορική δυναστεία θα χρειαζόταν τεράστια κονδύλια, 15 ολόκληρα χρόνια και τη βοήθεια των Άγγλο-Γάλλων φυσικά για να απαλλαγεί από το πρόβλημα. Κι όταν το 1864 η επανάσταση καταπνίγηκε στο αίμα, ο φόρος αίματος είχε ανέλθει στα 20 εκατομμύρια ανθρώπους…
Οι Πόλεμοι των Ρόδων (1455-1485)
Οι Πόλεμοι των Ρόδων ήταν μια σειρά από αξιοσημείωτα ιστορικά γεγονότα του Μεσαίωνα που θα άφηναν το στίγμα τους βαθιά στη Βρετανία. Ο Οίκος του Lancaster, το σύμβολο του οποίου ήταν το κόκκινο ρόδο, πολέμησε λυσσαλέα σε μια σειρά πολέμων με τον Οίκο του York, με σύμβολο το λευκό ρόδο, με έπαθλο τον θρόνο της Αγγλίας. Η αντιπαλότητα ξεκίνησε από το 1399 όταν ο βασιλιάς Ριχάρδος Β’ ανατράπηκε από τον ξάδελφό του Henry Bolingbroke, δούκα του Lancaster, με τις πολεμικές συρράξεις να ξεσπούν ωστόσο αργότερα, το 1455, όταν ο δούκας του York νίκησε τα μέλη του Οίκου του Lancaster στην πρώτη μάχη των δύο φατριών. Ο εμφύλιος που θα κρατούσε 30 ολόκληρα χρόνια θα τέλειωνε το 1485 με την άνοδο στον θρόνο του βασιλιά Ερρίκου Ζ’, ο οποίος ίδρυσε τη δυναστεία των Tudor ενώνοντας συμβολικά τα λευκά και τα κόκκινα ρόδα των αντιμαχόμενων οίκων για να σχηματιστεί το ρόδο του δικού του οίκου…
Η Επανάσταση του An Lushan (755-763)
Τον παραγνωρισμένο αυτό εμφύλιο θα ήθελε σίγουρα να τον ξεχάσει η Κίνα, καθώς παραμένει ακόμα και σήμερα η φονικότερη εμφύλια σύρραξη της παγκόσμιας ιστορίας, με τον φόρο αίματος που διεκδίκησε να μπορεί να συγκριθεί μόνο με παγκόσμιους πολέμους! Γνωστή στην Κίνα ως Επανάσταση An Shi, πρόκειται για μαζική εξέγερση κατά της Δυναστείας των Tang, όταν ο στρατηγός An Lushan αποκάλεσε τον εαυτό του αυτοκράτορα της Βόρειας Κίνας και ίδρυσε τη δική του Δυναστεία των Yan. Παρά το γεγονός ότι οι Tang θα κατάφερναν τελικά να καταπνίξουν στο αίμα την αυτονομιστική κίνηση, αν και θα χρειάζονταν 3 διαδοχικοί αυτοκράτορες της δυναστείας, οι αιματηρές προσπάθειες θα άφηναν τη χώρα σε πιο ευάλωτη κατάσταση παρά ποτέ: οικονομικά ρημαγμένη, με τον φόρο αίματος να ανέρχεται σε 35 εκατομμύρια ανθρώπους…
