Στενά του Χορμούζ: Η πιο σημαντική πετρελαϊκή αρτηρία στον κόσμο

Η Σαουδική Αραβία ανακοίνωσε σήμερα ότι δύο σαουδαραβικά πετρελαιοφόρα βρίσκονται μεταξύ των σκαφών που αποτέλεσαν στόχο «επίθεσης δολιοφθοράς» ανοικτά των ακτών των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, καταδικάζοντάς την ως απόπειρα να υπονομευθεί η ασφάλεια της παγκόσμιας προσφοράς αργού.

Τα ΗΑΕ ανακοίνωσαν χθες ότι τέσσερα εμπορικά σκάφη αποτέλεσαν στόχο δολιοφθοράς κοντά στο εμιράτο Φουζάιραχ, έναν από τους μεγαλύτερους κόμβους εφοδιασμού στον κόσμο που βρίσκεται ακριβώς έξω από τα Στενά του Χορμούζ. Δεν είπαν ποιος ήταν πίσω από την επιχείρηση, η οποία έλαβε χώρα εν μέσω κλιμακούμενων εντάσεων μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν.

Το υπουργείο Εξωτερικών του Ιράν χαρακτήρισε τα περιστατικά «ανησυχητικά και τρομερά» και ζήτησε τη διενέργεια έρευνας.

Τα Στενά του Χορμούζ, ζωτικής σημασίας δίαυλος για τη ναυτιλία που συνδέει τους πετρελαιοπαραγωγούς της Μέσης Ανατολής με τις αγορές στην Ασία, την Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και όχι μόνο, βρίσκεται στο επίκεντρο των εντάσεων της περιοχής για δεκαετίες.

Ποια είναι τα στενά του Χορμούζ

Είναι ο θαλάσσιος δίαυλος που χωρίζει το Ιράν και το Ομάν, συνδέοντας τον Κόλπο με τον Κόλπο του Ομάν και την Αραβική Θάλασσα. Το στενότερο σημείο στα Στενά έχει πλάτος 33 χιλιομέτρων, αλλά η δίοδος ναυσιπλοΐας έχει πλάτος μόλις τρία χιλιόμετρα προς κάθε κατεύθυνση.

Γιατί είναι σημαντικά

Η αμερικανική Υπηρεσία Ενεργειακής Πληροφόρησης εκτίμησε ότι 18,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα του πετρελαίου που μεταφέρεται διά θαλάσσης πέρασαν από τη δίοδο αυτή το 2016. Αυτό είναι περίπου το 30% του αργού και άλλων υγρών προϊόντων πετρελαίου που μεταφέρθηκαν διά θαλάσσης το 2016. Περίπου 17,2 εκατ. βαρέλια την ημέρα από αργό και συμπυκνώματα εκτιμάται ότι μεταφέρθηκαν μέσω των Στενών το 2017 και περίπου 17,4 εκατ. βαρέλια την ημέρα το πρώτο εξάμηνο του 2018, σύμφωνα με την εταιρία αναλύσεων του πετρελαϊκού κλάδου Vortexa. Με την παγκόσμια κατανάλωση πετρελαίου να είναι περίπου στα 100 εκατ. βαρέλια την ημέρα, αυτό σημαίνει ότι περίπου το ένα πέμπτο περνά μέσω των Στενών.

Η μεγαλύτερη ποσότητα αργού που εξάγεται από τη Σαουδική Αραβία, το Ιράν, τα ΗΑΕ, το Κουβέιτ και το Ιράκ -όλα κράτη-μέλη του Οργανισμού Πετρελαιοεξαγωγικών Κρατών-μεταφέρεται μέσω του θαλάσσιου αυτού διαύλου. Είναι επίσης ο δίαυλος που χρησιμοποιείται για σχεδόν όλο το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) που παράγεται από τον μεγαλύτερο εξαγωγέα LNG του κόσμου, το Κατάρ. Κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράν το 1980-1988, οι δύο πλευρές προσπάθησαν να διακόψουν η μία τις εξαγωγές πετρελαίου της άλλης, σε μια διαμάχη γνωστή και ως «ο Πόλεμος των Τάνκερ».

Ο αμερικανικός 5ος Στόλος, που εδρεύει στο Μπαχρέιν, είναι επιφορτισμένος με την προστασία των εμπορικών πλοίων στην περιοχή. «Ενώ η παρουσία του αμερικανικού 5ου Στόλου αναμένεται να διασφαλίσει ότι το κρίσιμης σημασίας θαλάσσιο πέρασμα παραμένει ανοικτό, είναι άμεσα πιθανοί προκλητικοί ελιγμοί των ιρανικών στρατιωτικών δυνάμεων όπως και μια επανέναρξη των πυρηνικών δραστηριοτήτων», έγραψαν σε έκθεσή τους στις 22 Απριλίου αναλυτές της τράπεζας RBC.

Το Ιράν συμφώνησε να περιορίσει το πυρηνικό του πρόγραμμα με αντάλλαγμα τη χαλάρωση των κυρώσεων στο πλαίσιο συμφωνίας του 2015 με τις ΗΠΑ και πέντε άλλες μεγάλες δυνάμεις. Η Ουάσινγκτον αποσύρθηκε από τη συμφωνία το 2018. Οι δυτικές δυνάμεις φοβούνται ότι το Ιράν θέλει να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα, κάτι που αρνείται η Τεχεράνη. «Όλες αυτές οι γεωπολιτικές ιστορίες θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν ένα σκληρό θερινό σενάριο για τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ καθως προσπαθεί να διατηρήσει υπό έλεγχο τις τιμές του πετρελαίου», έγραψαν αναλυτές της RBC.

Υπάρχουν εναλλακτικοί δίαυλοι για το πετρέλαιο του Κόλπου;

Τα ΗΑΕ και η Σαουδική Αραβία έχουν προσπαθήσει να βρουν άλλες διόδους για να παρακάμψουν τα Στενά, συμπεριλαμβανομένης και της κατασκευής περισσότερων αγωγών πετρελαίου. Τον Ιούλιο του 1988, το αμερικανικό πολεμικό πλοίο Vincennes κατέρριψε ένα ιρανικό αεροσκάφος, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν και οι 290 επιβαίνοντες, με την Ουάσινγκτον να αποδίδει το περιστατικό στο γεγονός ότι το πλήρωμα θεώρησε ότι το επιβατικό αεροσκάφος ήταν μαχητικό. Η Τεχεράνη είπε ότι επρόκειτο για εσκεμμένη επίθεση. Οι ΗΠΑ υποστήριξαν ότι το Vincennes βρισκόταν στην περιοχή για να προστατεύσει τα ουδέτερα σκάφη απέναντι σε επιθέσεις του ιρανικού ναυτικού.

Στις αρχές του 2008, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι οι ιρανικά σκάφη απείλησαν τα πολεμικά τους πλοία αφού πλησίασαν τρία σκάφη του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού στα Στενά. Τον Ιούνιο του 2008, ο τότε διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης, ο Μοχάμεντ Αλί Τζαφάρι, δήλωσε ότι το Ιράν θα επιβάλει ελέγχους στη ναυσιπλοΐα στα Στενά εάν δεχθεί επίθεση.

Τον Ιούλιο του 2010, το ιαπωνικό πετρελαιοφόρο M Star δέχθηκε επίθεση στα Στενά. Την ευθύνη ανέλαβε μια ομάδα μαχητών, με την ονομασία Ταξιαρχίες του Αμπντάλα Αζάμ που είχε σχέσεις με την Αλ Κάιντα.

-Τον Ιανουάριο του 2012, το Ιράν απείλησε να μπλοκάρει τα Στενά ως αντίποινα για τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις που είχαν ως στόχο τα έσοδα της χώρας από το πετρέλαιο, σε μια προσπάθεια να τερματιστεί το εμπορικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.

– Τον Μάιο του 2015, ιρανικά σκάφη εξαπέλυσαν βολές κατά τάνκερ με σημαία Σιγκαπούρης, το οποίο υποστήριξε ότι τα πυρά έπληξαν ιρανική πλατφόρμα πετρελαίου, με αποτέλεσμα το πλοίο να εγκαταλείψει την περιοχή.

-Τον Ιούλιο του 2018, ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί άφησε να εννοηθεί ότι το Ιράν θα μπορούσε να διακόψει τη ροή πετρελαίου μέσω των Στενών ως απάντηση στο αίτηση των ΗΠΑ να μειωθούν στο μηδέν οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν. Διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης δήλωσε ότι το Ιράν θα μπλοκάρει όλες τις εξαγωγές μέσω των Στενών εάν διακοπούν οι εξαγωγές του Ιράν.