Δέκα αιματοβαμμένες μάχες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

Με τον Δεύτερο Παγκόσμιο να έχει αιματοκυλήσει την Ευρώπη και να έχει διεκδικήσει 50 εκατομμύρια περίπου ζωές, είναι αναμφίβολα ο πλέον φονικός πόλεμος που είδε ποτέ η ανθρωπότητα.

Η ναζιστική Γερμανία εισβάλει στην Πολωνία το 1939 και αυτό είναι το ορόσημο για το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι χώρες του Άξονα (Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία) ενάντια στις Συμμαχικές Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, ΗΠΑ, Σοβιετική Ένωση κ.ά.) σε μια λυσσαλέα μάχη που δεν θα τελείωνε πριν από το 1945, και όχι προτού βομβαρδιστούν με ατομικές βόμβες η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.

Σε έναν πόλεμο που ενέπλεξε κυριολεκτικά ολόκληρη την οικουμένη, οι φονικές μάχες περίσσευαν.

Εκεί που η τεχνολογική ανωτερότητα ανταγωνίζεται τον πατριωτισμό και οι βίαιες συγκρούσεις είναι ανηλεείς, οι μάχες διεκδικούν χιλιάδες -και σε κάποιες περιπτώσεις και εκατομμύρια- ανθρώπινες ζωές.

Ας σημειώσουμε ωστόσο ότι για τα ακριβή νούμερα των απωλειών (που περιλαμβάνουν όχι μόνο τον αριθμό των νεκρών, αλλά και των τραυματιών, των αγνοουμένων και των αρρώστων) δεν υπάρχει καθολική ιστορική συναίνεση και πολλές πηγές αμφισβητούν τους αριθμούς.

Επιπλέον, ο όρος «μάχη» δεν ορίζεται επακριβώς. Κάποιες ιστορικές αναφορές κάνουν λόγο για μικρότερης έκτασης μάχες που έλαβαν χώρα σε συγκεκριμένη περιοχή, την ώρα που άλλες διατηρούν έναν πιο «χαλαρό» ορισμό της έννοιας, που περιλαμβάνει μαζικής έκτασης επιχειρήσεις σε μεγαλύτερα πεδία μαχών.

Με τη συνείδηση των περιορισμών αυτών, ας δούμε λοιπόν μια σειρά από μάχες του Δευτέρου Παγκοσμίου που άφησαν πίσω τους ερείπια, αίμα και σπαραγμό…

Οκινάβα

Παρά το γεγονός ότι οι φονικότερες μάχες της λίστας έλαβαν χώρα στην Ευρώπη, το νησί της Οκινάβα έμελλε να γίνει το πλέον αιματοβαμμένο πεδίο μάχης στο θέατρο επιχειρήσεων του Ειρηνικού Ωκεανού. Η μάχη που δόθηκε εκεί, που θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες της Ιστορίας σε γη, αέρα και θάλασσα, θα κρατούσε μπόλικους μήνες και θα διεκδικούσε βαρύτατο φόρο αίματος. Το στρατηγικής σημασίας ιαπωνικό νησί, απαραίτητος σταθμός στην αμερικανική εκστρατεία κατά της Ιαπωνίας, θα έπαιζε τον ρόλο του τον Μάρτιο του 1945, όταν οι ΗΠΑ εισέβαλαν στην Οκινάβα. Οι Ιάπωνες αντέδρασαν αρχικά με καταστροφικές αεροπορικές επιδρομές, χρησιμοποιώντας ακόμα και πιλότους-καμικάζι που έπεφταν με τα αεροσκάφη τους πάνω στα αμερικανικά πλοία. Και μετά περίμεναν. Περίμεναν την απόβαση των αμερικανών στρατιωτών πάνω στο νησί πριν εξαπολύσουν τη δριμεία χερσαία αντεπίθεσή τους. Και παρά το γεγονός ότι οι αμερικανικές δυνάμεις επικράτησαν τελικά, χρειάστηκαν μήνες μέχρι την τελική νίκη, που θα έρθει τον Ιούλιο. Περισσότεροι από 100.000 ιάπωνες στρατιώτες και 12.000 Αμερικανοί έχασαν τη ζωή τους στην Οκινάβα, με το νούμερο να μην περιλαμβάνει τους τραυματίες, γεγονός που ισοδυναμεί για τις αμερικανικές δυνάμεις με 36.000 στρατιώτες. Και βέβαια στην τραγική στατιστική πρέπει να προσμετρηθούν και οι πολίτες της Οκινάβα, που σύμφωνα με εκτιμήσεις ανέρχονται σε 150.000 αδικοχαμένες ζωές…

Απόβαση στη Νορμανδία

Δεν είναι μόνο από τις γνωστότερες μάχες του Πολέμου, είναι και μεταξύ των πλέον θανατηφόρων. Η πολυαναμενόμενη συμμαχική εισβολή σε ναζιστικά εδάφη αποτέλεσε ζωτικής σημασίας νίκη για την έκβαση του πολέμου. Η επίθεση ξεκίνησε το πρωινό της 6ης Ιουνίου 1944, με βρετανικές, αμερικανικές και καναδικές δυνάμεις να επιχειρούν απόβαση σε 5 παραλίες κατά μήκος των ακτών της Νορμανδίας. Συμμαχικοί βομβαρδισμοί προλείαναν το έδαφος για τη χερσαία εισβολή, και παρά το γεγονός ότι επρόκειτο για μυστική επιχείρηση, οι Γερμανοί ήταν προετοιμασμένοι για την απόβαση, γεγονός που σημαίνει ότι τα πράγματα δεν κύλησαν ομαλά για τους Συμμάχους. Καθώς ο καιρός περνούσε, οι μάχες μαίνονταν για την κατάληψη νορμανδικών πόλεων, με την όλη επιχείρηση να διαρκεί μέχρι τα τέλη Αυγούστου. Οι απώλειες ήταν τραγικές και για τις δύο πλευρές: οι εκτιμήσεις θέλουν τις γερμανικές απώλειες να φτάνουν το δυσθεώρητο νούμερο των 320.000 (30.000 νεκροί, 80.000 τραυματίες και οι υπόλοιποι αγνοούμενοι), με τον αντίστοιχο αριθμό για τους Συμμάχους να αγγίζει τους 230.000 (περισσότεροι από 45.000 νεκροί)…

Μάχη των Αρδεννών

Με την πετυχημένη απόβαση στη Νορμανδία, οι πρώτες αχτίδες ελπίδας έλαμψαν για τους Συμμάχους, καθώς προωθούνταν ολοένα και βαθύτερα στο Βέλγιο. Περίμεναν βέβαια ότι η αντίσταση των Ναζί θα εξασθενούσε, ο Άξονας ωστόσο θα εξαπέλυε μια μεγάλης έκτασης αντεπίθεση, την ώρα που οι συμμαχικές δυνάμεις περνούσαν μέσα από το πυκνό βελγικό δάσος στο δριμύ ψύχος του χειμώνα. Ήταν Δεκέμβριος του 1944 λοιπόν, με τις συμμαχικές αεροπορικές δυνάμεις καθηλωμένες, όταν ο Χίτλερ είδε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να αντεπιτεθεί. Τις πρώτες εβδομάδες οι Γερμανοί επικρατούσαν στο πεδίο της μάχης, με τα άρματα μάχης τους να έχουν πιέσει τους Συμμάχους σε υποχώρηση μπόλικων χιλιομέτρων. Μέχρι τα Χριστούγεννα ωστόσο το κλίμα είχε αλλάξει και στα μέσα Ιανουαρίου του 1945 οι Σύμμαχοι είχαν ανακτήσει την αρχική τους θέση στα δάση των Αρδεννών. Η μάχη θα αποδεικνυόταν μάλιστα η τελευταία -αποτυχημένη- προσπάθεια του Χίτλερ να ξανακερδίσει το πάνω χέρι στον Πόλεμο. Για τις αμερικανικές δυνάμεις, η μάχη των Αρδεννών λογίζεται ως η πλέον φονική, με 19.000 στρατιώτες να χάνουν τη ζωή τους και άλλους 70.000 να τραυματίζονται ή να αγνοούνται. Για λόγους σύγκρισης, από τις 12.000 βρετανικές απώλειες, μόνο 200 ήταν θανατηφόρες. Και οι Ναζί δέχτηκαν ωστόσο ισχυρότατο πλήγμα, με τις συνολικές απώλειες να φτάνουν τις 100.000.

Στάλινγκραντ

Στα μέσα του 1942, οι Ναζί έστρεψαν το αδηφάγο βλέμμα τους στο Στάλινγκραντ, μια βιομηχανική πόλη που εκτεινόταν κατά μήκος του Βόλγα και αποτελούσε στρατηγικό σημείο για την κατάληψη της Ρωσίας. Οι Γερμανοί επιτέθηκαν στην πόλη με αεροπορικές επιδρομές και κατόπιν με χερσαίες δυνάμεις: πάνω από 150.000 στρατιώτες και 500 άρματα μάχης. Δεν περίμεναν ωστόσο την τόσο σθεναρή αντίσταση του σοβιετικού στρατού. Η μάχη μαινόταν για 5 μήνες περίπου και τον Νοέμβριο οι Σοβιετικοί θα εξαπέλυσαν δριμεία αντεπίθεση, που θα κατέληγε σε παράδοση των Γερμανών (αντίθετα στη θέληση του Χίτλερ) τον Φεβρουάριο του 1943. Η αποφασιστικής σημασίας μάχη για την έκβαση του Δευτέρου Παγκοσμίου θα άφηνε πίσω της ποτάμια αίματος και τραγικές στατιστικές: οι δυνάμεις του Άξονα μέτρησαν 800.000 απώλειες, την ίδια ώρα που οι απώλειες των Ρώσων άγγιξαν το 1 εκατομμύριο. Και σαν να μην έφταναν τα θλιβερά αυτά νούμερα, 40.000 περίπου πολίτες έχασαν τη ζωή τους κατά τις εχθροπραξίες…

Πολιορκία του Λένινγκραντ

Όπως αναφέραμε και πρωτύτερα, δεν είναι λίγες οι φορές που οι ιστορικοί χρησιμοποιούν τον όρο «μάχη» με την ευρύτερη έννοια. Αυτό πρέπει να το έχουμε στον νου μας όταν μιλάμε για τη μάχη του Λένινγκραντ, γνωστή και ως πολιορκία του Λένινγκραντ, που κράτησε κυριολεκτικά χρόνια, καλύπτοντας μια χρονική απόσταση 900 ημερών: από τον Σεπτέμβριο του 1941 έως τον Ιανουάριο του 1944. Όχι μόνο οι στρατιώτες, αλλά όποιος μπορούσε να βοηθήσει, πολίτες, γυναίκες και παιδιά, προσκλήθηκε στα οχυρωματικά έργα της πόλης, που θα απέτρεπαν την προέλαση των ναζιστικών αρμάτων μάχης. Παρά τα χρόνια της μανιώδους και ανηλεούς προσπάθειας των Γερμανών να καταλάβουν την πόλη, ο σοβιετικός στρατός και οι πολίτες του Λένινγκραντ απέκρουσαν την πολιορκία και απέτρεψαν την ολική καταστροφή της πόλης. Όπως βέβαια θα περίμενε κανείς, οι απώλειες άγγιξαν αστρονομικά νούμερα, ενώ ακόμα τραγικότερο είναι το γεγονός ότι οι απώλειες των πολιτών άγγιξαν το 1 και πλέον εκατομμύριο: το 1/3 περίπου του πληθυσμού της πόλης εξαφανίστηκε εξαιτίας των εχθροπραξιών, των ασθενειών, της πείνας και του ψύχους, με τη γερμανική πολιορκία να έχει ανακόψει κάθε ανεφοδιασμό. Ο σοβιετικός στρατός μετρά θανάτους που επίσης φτάνουν στο 1 εκατομμύριο, με 2 ακόμα εκατομμύρια τραυματισμένους ή αρρώστους. Για τον αριθμό των γερμανικών απωλειών δεν υπάρχει συναίνεση, κυμαίνεται πάντως σε εκατοντάδες χιλιάδες…

Εισβολή στην Πολωνία

Το εναρκτήριο λάκτισμα του Δευτέρου Παγκοσμίου, η ναζιστική εισβολή στην Πολωνία, αποτέλεσε διαρκές θέατρο μαχών καθ’ όλη τη διάρκεια του Πολέμου, με την Πολωνία με μετατρέπεται σε ανοιχτό πεδίο μάχης για τη Γερμανία στα ανατολικά της και τη Ρωσία στα δυτικά. Καθώς δεν είναι εύκολο λοιπόν να απομονωθούν οι μάχες που εκτυλίχθηκαν στην Πολωνία, οι ιστορικοί αναφέρονται μαζικά στις μάχες αυτές με τον όρο «εισβολή στην Πολωνία», συνοψίζοντας τις στρατιωτικές επιχειρήσεις σε μια μεγάλη αιματοβαμμένη μάχη. Η εισβολή ήταν αποτέλεσμα τόσο των γερμανικών όσο και των ρωσικών βλέψεων στη χώρα και η Πολωνία, που κείται ανάμεσά τους, δεν είχε ποτέ καμία ελπίδα. Την 1η Σεπτεμβρίου 1939, οι Γερμανοί θα επιτεθούν στην Πολωνία από τα δυτικά, με τις πολωνικές δυνάμεις να αποσύρονται ταχύτατα και να πέφτουν πάνω στους Ρώσους, που καραδοκούσαν να επιτεθούν. Εγκλωβισμένοι στα διασταυρούμενα πυρά των δύο δυνάμεων και περιμένοντας τη βρετανική και γαλλική βοήθεια, που δεν έφτασε ποτέ, οι Πολωνοί ήταν μοιραίο να χάσουν: 65.000 πολωνοί στρατιώτες από την ισχυρή δύναμη των 950.000 αντρών σκοτώθηκαν, περισσότεροι από 133.000 τραυματίστηκαν και οι υπόλοιποι θεωρούνται αγνοούμενοι ή αιχμάλωτοι πολέμου. Όσο για τους Σοβιετικούς και Γερμανούς, μετρούν αθροιστικά πάνω από 59.000 απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες…

Επιχείρηση Bagration

Ο ανίερος «γάμος» Γερμανίας και Σοβιετικής Ένωσης θα έφτανε γρήγορα στο τέλος του, με τους Γερμανούς να καταλαμβάνουν όλη την Πολωνία και ένα κομμάτι της ανατολικής Ρωσίας, που εκτεινόταν μέχρι τη Μόσχα σχεδόν. Αυτό σήμαινε ότι καθώς το Τρίτο Ράιχ παράπαιε το 1944, οι Σοβιετικοί ήταν ώρα να πάρουν εκδίκηση από τους πάλαι ποτέ συμμάχους τους. Η αιματοβαμμένη επιχείρηση του σοβιετικού στρατού να εκδιωχθούν οι Γερμανοί από την Ανατολική Ρωσία και την Πολωνία θα διαρκούσε από τις 22 Ιουνίου μέχρι τις 19 Αυγούστου 1944, θα έμενε γνωστή ως «επιχείρηση Bagration» και ήταν από τις μάχες που έμελλε να αλλάξουν τον ρου των γεγονότων. Η ρωσική πίεση στην Πολωνία συνέπεσε με τη συμμαχική πίεση στη Γαλλία, κάνοντας τον αγώνα των Ναζί διμέτωπο. Στα μέσα Αυγούστου του 1944, οι Σοβιετικοί έφταναν στις παρυφές της Βαρσοβίας, στέφοντας την επιχείρηση Bagration με απόλυτη επιτυχία. Όχι βέβαια χωρίς τραγικές απώλειες: 350.000 για τους Γερμανούς και 765.000 για τους Σοβιετικούς…

Ίβο Τζίμα

Παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των δυνάμεων που έχασε τη ζωή του στο περίφημο νησί δεν φτάνει στα δυσθεώρητα νούμερα των άλλων ξακουστών μαχών της λίστας μας, η μάχη παραμένει αξιομνημόνευτη για το ποσοστό των δυνάμεων που εξολοθρεύτηκαν. Γιατί στο νησί Ίβο Τζίμα οι ιαπωνικές δυνάμεις θα μάχονταν μέχρι θανάτου: από τους 22.000 ιάπωνες στρατιώτες που το υπερασπίζονταν μόνο 216 θα έπεφταν στα χέρια των Αμερικανών. Οι υπόλοιποι θα σκοτώνονταν. Και με τις 26.000 απώλειες των ΗΠΑ (νεκροί και τραυματίες), η μάχη της Ίβο Τζίμα είναι η μόνη στρατιωτική επιχείρηση του Δευτέρου Παγκοσμίου στην οποία οι αμερικανικές απώλειες ξεπερνούν τις ιαπωνικές. Η περίφημη απόβαση θα ξεκινούσε στις 19 Φεβρουαρίου 1945 και η αντίσταση των Ιαπώνων θα ήταν σθεναρή, αποφασιστική και καλά μελετημένη: ένας λαβύρινθος από υπόγεια τούνελ θα άλλαζε συνεχώς την έκβαση της μάχης, με τις δυνάμεις να καταλαμβάνουν και να χάνουν σχεδόν αμέσως τις θέσεις τους: 36 μέρες χρειάστηκαν για να καταληφθεί το νησάκι, ενώ εδώ τραβήχτηκε και η περίφημη φωτογραφία με τους αμερικανικούς στρατιώτες να καρφώνουν τη σημαία στο ύψωμα…

Μάχη του Βερολίνου

Στις αρχές της άνοιξης του 1945, ο σοβιετικός στρατός προέλαυνε στο Βερολίνο, με τον Αδόλφο Χίτλερ να παρατηρεί από το υπόγειο καταφύγιό του την κατακρήμνιση του Τρίτου Ράιχ. Δεν θα κατέθετε ακόμη τα όπλα και με σύμμαχο τη γερμανική προπαγάνδα θα καλούσε τους πολίτες του Βερολίνου να παλέψουν για την πόλη τους μέχρις εσχάτων. Η Wehrmacht, η Volkssturm, τα Waffen-SS και χιλιάδες νέοι-μέλη της χιτλερικής νεολαίας (αγόρια ηλικίας 14-18) προσκλήθηκαν σε έναν ύστατο αγώνα, την ώρα που οι ρωσικές δυνάμεις περικύκλωναν την πόλη: 300.000 Γερμανοί απέναντι στον σοβιετικό στρατό. Στις 20 Απριλίου 1945, οι Ρώσοι θα ξεκινούσαν τις επιχειρήσεις για την κατάληψη της εξασθενημένης πόλης, που τα χρόνια των βομβαρδισμών την είχαν αφήσει ισοπεδωμένη. Λίγες μόνο μέρες αργότερα το Βερολίνο θα έπεφτε και ο Χίτλερ θα αυτοκτονούσε, με το ημερολόγιο να δείχνει 2 Μαΐου 1945. Οι Σοβιετικοί μέτρησαν στη μάχη του Βερολίνου απώλειες 70.000 αντρών, ενώ οι Γερμανοί που σκοτώθηκαν ανέρχονται σε 250.000.

Μάχη της Σιγκαπούρης

Σε απόλυτους όρους του αιματοβαμμένου Δευτέρου Παγκοσμίου, είναι δύσκολο να εγκαταλείψει κανείς το ανατολικό μέτωπο, με τις μάχες Γερμανών και Σοβιετικών να αφήνουν 15 εκατομμύρια περίπου στρατιώτες νεκρούς και τουλάχιστον το διπλάσιο νούμερο σε πολίτες. Η μάχη της Σιγκαπούρης είναι πολύ ενδιαφέρουσα για άλλους λόγους. Το 1941 λοιπόν, ταυτόχρονα σχεδόν με την ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, οι Ιάπωνες θα στρέψουν τα βλέμματά τους στη Σιγκαπούρη, που ήταν στρατηγικής σημασίας βάση των Βρετανών. Παρά το γεγονός ότι οι ιαπωνικές δυνάμεις μετρούσαν τους μισούς στρατιώτες από τους Βρετανούς, διέθεταν ωστόσο τεχνολογική υπεροχή και μεγαλύτερη δύναμη αέρος. Επρόκειτο λοιπόν για μια μάχη τακτικής και, δυστυχώς για τους Συμμάχους (Βρετανοί και Αυστραλοί), οι Ιάπωνες ήταν πιο ευκίνητοι και αποφασισμένοι. Η ιαπωνική απόβαση κράτησε μόλις μία εβδομάδα (8-15 Φεβρουαρίου 1942), με την υπεροχή των Ιαπώνων στον αέρα να γέρνει τον ζυγό αποφασιστικά υπέρ τους. Το νησί έπεσε ευκολότερα απ’ όσο περίμεναν: 5.000 Βρετανοί και Αυστραλοί στρατιώτες σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν στη μάχη, ενώ 80.000 ακόμα θα μεταφέρονταν αιχμάλωτοι πολέμου στην Ιαπωνία…