Ήταν το 2013 όταν άρχισαν να φτάνουν οι πρώτες ειδήσεις για μια περίεργη επαρχιακή πόλη του βορειανατολικού Καζακστάν, το Καλάτσι, όπου οι κάτοικοί της υπέφεραν από μια διαφορετική «πανούκλα».
Κανείς δεν ήξερε τι ήταν ή τι την προκαλούσε, παρά μόνο πως τα θύματα άρχιζαν να χάνουν τα λόγια τους, να μην έχουν έλεγχο στο σώμα τους, να βλέπουν οράματα και να πέφτουν τελικά για ύπνο. Κι αυτό για να ξυπνήσουν μερόνυχτα μετά λες και τίποτα δεν είχε συμβεί εντωμεταξύ.
Και εκτός από μικρά διαλείμματα για φαγητό και τουαλέτα, η πάθηση ήταν σχεδόν κωματώδης. Όταν όμως έβγαιναν από την επικράτειά της, χωρίς φάρμακα και θεραπείες, δεν είχαν καμία συνείδηση του γεγονότος και το μάθαιναν μόνο από τις διηγήσεις των οικείων τους.
Ο πρώτος τέτοιος ασθενής που αναφέρθηκε ήταν μια μεσόκοπη γυναίκα, η Lyubov Belkova, η οποία εργαζόταν σε λαϊκή αγορά όταν τη βρήκε η συμφορά και ξύπνησε 4 μέρες αργότερα στο νοσοκομείο, όπου την ενημέρωσαν πως είχε πάθει εγκεφαλικό. Το ίδιο θα πάθαιναν πολλοί ακόμα στις επόμενες μέρες και κάποιες φορές ακόμα και πέντε άνθρωποι πλήττονταν ταυτοχρόνως. Ακόμα και μια γάτα αναφέρθηκε πως έπεσε σε βαθύ ύπνο και «ροχάλιζε σαν άνθρωπος»!
Το Καλάτσι δεν ήταν το μόνο που έπληξε η μυστηριώδης αυτή κατάρα, καθώς αρκετοί γειτονικοί οικισμοί και κωμοπόλεις έπεφταν στον παράξενο αυτό ύπνο. Αυτό συνέβαινε και στο διπλανό Κρασνογκόρσκ, πόλη-φάντασμα σήμερα, στέγαζε όμως κάποτε τους εργάτες ορυχείου ουρανίου, το οποίο εγκαταλείφθηκε μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Δύο χρόνια μετά, περισσότερα από 140 περιστατικά είχαν αναφερθεί στις δύο μόνο πόλεις, ενώ στο τέλος τα νούμερα έγιναν ακόμα μεγαλύτερα. Και κάτω από τις πιέσεις του τοπικού πληθυσμού, οι Αρχές άρχισαν να το ψάχνουν. Νοθευμένη βότκα υποπτεύονταν αρχικά και άλλα τέτοια υπέροχα, όπως μαζική υστερία και φαινόμενα πανικού. Κάποιος υπέδειξε ωστόσο τα παλιά ορυχεία ουρανίου, αν και οι έλεγχοι που έγιναν σε 7.000 σπίτια δεν έδειξαν αυξημένα επίπεδα ραδιενέργειας, τέτοια που να μπορούν να προκαλέσουν αντίστοιχα συμπτώματα τουλάχιστον.
Και οι κάτοικοι θα έπρεπε να περιμένουν μέχρι το 2015 για να βρεθεί η αιτία για την υπνική διαταραχή, όταν πολλοί είχαν ήδη μετακομίσει σε άλλες γωνιές του Καζακστάν ή και ακόμα πιο μακριά. Μέχρι τότε είχαν διενεργηθεί περισσότεροι από 20.000 εργαστηριακοί και κλινικοί έλεγχοι στον αέρα, το έδαφος, το νερό, τα τρόφιμα, τα ζώα, τα οικοδομικά υλικά, αλλά και στους ίδιους τους κατοίκους!
Και ήταν πράγματι τα εγκαταλειμμένα ορυχεία ο ένοχος, όχι όμως η ραδιενέργεια, αλλά τα αυξημένα επίπεδα μονοξειδίου του άνθρακα που υπήρχαν στον αέρα εξαιτίας των ορυχείων.
Το μονοξείδιο του άνθρακα δεν επέτρεπε στον εγκέφαλο να προσλάβει τις κατάλληλες δόσεις οξυγόνου. Και χωρίς οξυγόνο, ο εγκέφαλος δεν είχε άλλη επιλογή παρά να διατάξει τις δομές του να κλείσουν, γι’ αυτό και η εξάντληση και ο βαθύς ύπνος τελικά.
Όσοι απέμεναν στο Καλάτσι και το Κρασνογκόρσκ εκκενώθηκαν άρον-άρον, αν και δεν πείστηκαν όλοι από την εξήγηση. Γιατί αν ήταν τα ορυχεία ο ένοχος, αναρωτιόνταν, η ασθένεια του ύπνου έπληξε τον κόσμο δύο δεκαετίες μετά το κλείσιμό τους;
Οι επιστήμονες του Εθνικού Πυρηνικού Κέντρου του Καζακστάν επιβεβαίωσαν το 2016 πως ήταν πράγματι το μονοξείδιο του άνθρακα (και μερικά ακόμα επιβλαβή αέρια) που προκάλεσαν την επιδημία, λέγοντας ωστόσο πως υπάρχουν αρκετά αναπάντητα ερωτήματα στην ιστορία…
