Άλλα δύο κορίτσια υπέκυψαν στα τραύματά τους σήμερα, ανεβάζοντας τον αριθμό των νεκρών από την πυρκαγιά σε ξενώνα φιλοξενίας κακοποιημένων παιδιών στη Γουατεμάλα στους 37. Στη μεγάλη τους πλειονότητα τα θύματα είναι έφηβες, ηλικίας 14-17 ετών.

Η πυρκαγιά ξέσπασε την Τετάρτη σε ένα μικρό δωμάτιο του κρατικού ξενών Βίρχεν δε λα Ασουνσιόν, κοντά στο Σαν Χοσέ Πινούλα, που απέχει 25 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πρωτεύουσας. Σύμφωνα με τις αρχές και τους μάρτυρες, οι υπεύθυνοι του κέντρου είχαν κλειδώσει 52 κοπέλες σε μια σχολική αίθουσα 16 τετραγωνικών μέτρων επειδή στασίασαν, διαμαρτυρόμενες για τις συνθήκες διαβίωσής τους.

Τουλάχιστον δώδεκα παιδιά που υπέστησαν εγκαύματα νοσηλεύονται σε κρίσιμη κατάσταση, ανέφεραν οι εκπρόσωποι δύο νοσοκομείων της Πόλης της Γουατεμάλας. Οι επιζώντες βρίσκονται σε τόσο άσχημη κατάσταση που χρειάστηκαν εκατοντάδες φιάλες αίματος. Ήδη στη Γουατεμάλα έσπευσαν γιατροί ειδικευμένοι στα εγκαύματα από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η κυβέρνηση απέλυσε τον διευθυντή του κέντρου φιλοξενίας, το οποίο προσωρινά έκλεισε. Υποσχέθηκε επίσης ότι θα αναθεωρήσει το σύστημα προστασίας του παιδιού που σύμφωνα με τους ειδικούς υποχρηματοδοτείται.

«Το προσωπικό άφησε τα κορίτσια σε πολύ περιορισμένο χώρο, ένα δωμάτιο 4 x 4 μέτρων για 52 έφηβες», είπε η Κλαούντια Λόπες, η αναπληρώτρια διαμεσολαβήτρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Γουατεμάλα. «Ήταν μια φρικτή απόφαση», πρόσθεσε.

Η αστυνομία και οι μάρτυρες υποστηρίζουν ότι για την πυρκαγιά ευθύνεται ένα από τα κορίτσια που έβαλε φωτιά σε ένα στρώμα που υπήρχε στο δωμάτιο, πιθανόν για να διαμαρτυρηθεί για τον πολύωρο εγκλεισμό τους εκεί. «Αν πραγματικά ξεκίνησαν τη φωτιά τα κορίτσια, για ποιο λόγο είχαν σπίρτα επάνω τους; Γιατί δεν τους έκαναν σωματική έρευνα εφόσον σκόπευαν να τις κλειδώσουν σ’ αυτόν τον μικροσκοπικό χώρο;» διερωτήθηκε η Λόπες.

Ο ξενώνας Βίρχεν δε λα Ασουνσιόν στεγάζει παιδιά και εφήβους ηλικίας μέχρι 18 ετών. Στο κέντρο αυτό φιλοξενούνται από κακοποιημένα και εγκαταλειμμένα παιδιά μέχρι ανήλικοι παραβάτες αλλά και παδιά με ειδικές ανάγκες, σε μια άλλη πτέρυγα. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει εδώ και χρόνια το ίδρυμα κορυφώθηκαν το μεσημέρι της Τρίτης, κατά τη διάρκεια του φαγητού: μια ομάδα εφήβων που διαμαρτύρονταν για τις άθλιες συνθήκες προκάλεσαν έναν καυγά στην τραπεζαρία, για αντιπερισπασμό και κατόπιν επιτέθηκαν σε μέλη του προσωπικού και προσπάθησαν να το σκάσουν, σύμφωνα με έναν αυτόπτη μάρτυρα.

Μετά από ταραχές που κράτησαν πολλές ώρες αστυνομικοί συνέλαβαν τους περισσότερους ανήλικους «δραπέτες» και τους απομόνωσαν από τους εκατοντάδες άλλους τροφίμους του συγκροτήματος. Στις πεντάωρες διαπραγματεύσεις, το ίδιο βράδυ, οι επικεφαλής των ταραχών κατήγγειλαν την κακομεταχείριση που υφίστανται: από το χαλασμένο φαγητό που αναγκάζονται να τρώνε, μέχρι τη χρήση χλωρίνης στο δέρμα τους και το ψέκασμα με σπρέι πιπεριού ως τιμωρία όταν συμπεριφέρονται άσχημα.

Γύρω στη 1 τα ξημερώματα της Τετάρτης, τα 52 κορίτσια οδηγήθηκαν στη μικρή σχολική αίθουσα, τους έδωσαν μερικά λεπτά στρώματα για να κοιμηθούν και τα κλείδωσαν μέσα, σύμφωνα με τον αρχηγό της τοπικής αστυνομίας, τον Γουίλσον Μαλντονάδο. Ένας εργαζόμενος στο ίδρυμα είπε ότι τα αγόρια που συμμετείχαν στις ταραχές μεταφέρθηκαν σε άλλον χώρο. Οκτώ ώρες αργότερα, στις 9 το πρωί, αστυνομικοί που φρουρούσαν την αίθουσα αντιλήφθηκαν ότι έβγαινε καπνός από τις χαραμάδες της πόρτας, υποστήριξε ο Μαλντονάδο. Ένας μάρτυρας πάντως είπε ότι η φωτιά ξεκίνησε μισή ώρα νωρίτερα και ότι οι αστυνομικοί αρχικά αγνόησαν τις κραυγές των κοριτσιών για βοήθεια, νομίζοντας ότι απλώς διαμαρτύρονταν.

«Άκουγα φωνές και δυνατούς θορύβους όλη τη νύχτα» είπε μια έφηβη που ήταν παρούσα όταν ξέσπασε ο καυγάς στην τραπεζαρία. Η κοπέλα υποστήριξε τό πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της Τρίτης κρυμμένη κάτω από το κρεβάτι της, επειδή κάποιοι συνομήλικοι της προσπάθησαν να την πείσουν να συμμετάσχει στην εξέγερση. «Η φωτιά ξέσπασε γύρω στις 8.30, τα αγόρια κατέβηκαν τρέχοντας και είπαν ότι ένα κορίτσι πέθανε. Οι αστυνομικοί άρπαξαν τα αγόρια και ένας φροντιστής άρχισε να τα χτυπάει και να τα μαλώνει επειδή έφυγαν από την αίθουσα όπου τα είχαν βάλει», αφηγήθηκε το κορίτσι αυτό.

Το ίδρυμα Βίρχεν δε λα Ασουνσιόν έχει κατηγορηθεί πολλές φορές από τα μέσα ενημέρωσης της Γουατεμάλας για κακοποίηση των παιδιών. Τα τελευταία τρία χρόνια τουλάχιστον 250 ανήλικοι το έσκασαν.

Οι εκθέσεις των οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι καταθέσεις που έχουν δώσει κατά καιρούς οι τρόφιμοι ιχνογραφούν μια περίπλοκη εικόνα. Ορισμένοι τρόφιμοι πιστεύουν ότι το ίδρυμα τους παρέχει στέγη και εκπαίδευση, κάτι που αδυνατούν να κάνουν οι οικογένειές τους, και κατηγορούν λιγοστούς «αντάρτες» για την τεταμένη ατμόσφαιρα. Μια πρώην υπάλληλος, που μίλησε ανώνυμα στο πρακτορείο Reuters, απέδωσε πολλά από τα προβλήματα στην υποχρηματοδότηση, το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο του προσωπικού αλλά και τους δικαστές που σταθερά στέλνουν ολοένα και περισσότερους ανήλικους παραβάτες του νόμου στο κέντρο για τα κακοποιημένα παιδιά.

«Είχαμε 15-19 νέες αφίξεις καθημερινά. Ο κάθε φροντιστής είχε υπό την ευθύνη του 34 παιδιά και κάναμε εναλλάξ 24ωρες βάρδιες γιατί δεν υπήρχε αρκετό προσωπικό», εξήγησε η γυναίκα αυτή, υποστηρίζοντας ότι είχε δεχτεί απειλές για τη ζωή της και είχε δεχτεί λεκτική κακοποίηση από τους φρουρούς του ιδρύματος.

Η Γουατεμάλα έχει ένα από τα χειρότερα ποσοστά παιδικού υποσιτισμού στη Λατινική Αμερική ενώ οι συμμορίες, όπως η Μάρα Σαλβατρούτσα, εκμεταλλεύονται τους ανηλίκους. Η δραματική κατάσταση συνέβαλε στην «έξοδο» προς τις Ηνωμένες Πολιτείες τουλάχιστον 67.000 ανηλίκων από το 2013.

«Αυτό που συνέβη στο ίδρυμα είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου, ενός ολόκληρου συστήματος που δεν προστατεύει τα παιδιά και τους εφήβους στη Γουατεμέλα», είπε ο Ενρίκε Μαλντονάδο, ειδικός για θέματα ανηλίκων στο Κεντροαμερικανικό Ινστιτούτο Οικονομικών Μελετών.