Η κρίση του ευρώ; Ξεχασμένη. Η προσφυγική κρίση; Υπό έλεγχον. Η γερμανική λαϊκιστική δεξιά, η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), στο συνέδριό της το Σαββατοκύριακο, που οργανώνεται στον απόηχο της εκλογικής νίκης της άκρας δεξιάς στην Αυστρία, προσφεύγει πλέον στο ισλάμ για να το αναγάγει σε εκλογικό μότο.

«Κόμμα διαμαρτυρίας αναζητεί θέμα διαμαρτυρίας», γράφει το Der Spiegel περιγράφοντας το παράδοξο που αντιμετωπίζει το κίνημα που βρίσκεται σε πλήρη άνθηση: ενισχυμένο από τις επιδόσεις του στις τοπικές εκλογές του Μαρτίου και με την προίκα του 14% της πρόθεσης ψήφου στις δημοσκοπήσεις, το νεαρό κόμμα χάνει με το σφράγισμα των ευρωπαϊκών συνόρων τον προσφιλή του στόχο, την πολιτική υποδοχής των προσφύγων της καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ.

Άρα στη Γερμανία, όπου η ανεργία είναι χαμηλή και η εμπιστοσύνη προς την κυβέρνηση «υψηλότερη από αλλού», το AfD δεν μπορεί να επενδύσει «σε μία γενικευμένη δυσαρέσκεια», εξηγεί ο Τίμο Λοσότσκι, ειδικός για τα κινήματα της λαϊκιστικής δεξιάς στο German Marshal Fund του Βερολίνου.

Η Εναλλακτική για τη Γερμανία, που συστάθηκε το 2013 και είναι παρούσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και πλέον και στο ήμισυ των τοπικών κοινοβουλίων της Γερμανίας, διακρίνει ότι το ισλάμ μπορεί να αποτελέσει το κεντρικό θέμα των εργασιών του συνεδρίου του στη Στουτγάρδη.

Ανάμεσα στις προτάσεις που θα τεθούν σε ψηφοφορία, η απαγόρευση των μιναρέδων ως «συμβόλων της ισλαμικής κυριαρχίας», των καλεσμάτων του μουεζίνη, αλλά και της μαντίλας, ως «πολιτικο-θρησκευτικού συμβόλου της υποταγής των μουσουλμάνων γυναικών στους άνδρες».

Οι προτάσεις αυτές συνοδεύουν σειρά πρόσφατων δηλώσεων των ηγετικών στελεχών του AfD, που θεωρούν ότι το ισλάμ «είναι αντίθετο με το Σύνταγμα» ή χαρακτηρίζουν τη μουσουλμανική θρησκεία «πολιτική ιδεολογία» και «τη μεγαλύτερη απειλή για τη δημοκρατία και την ελευθερία».

Με τέσσερα εκατομμύρια μουσουλμάνους στη Γερμανία και το ένα εκατομμύριο των νεοφερμένων προσφύγων κυρίως από μουσουλμανικές χώρες, η αντι-ισλαμική ρητορική «μπορεί θαυμάσια να συνοδεύσει το AfD» μέχρι τις βουλευτικές εκλογές του 2017, σύμφωνα με την πολιτική επιστήμονα Νέλε Βίσμαν.

Για τον Τίμο Λοσότσκι, «τα πάντα θα εξαρτηθούν» από την αντίδραση των άλλων κομμάτων και των μέσων ενημέρωσης, διότι το νέο κόμμα «δεν έχει τη δυνατότητα “να καθορίσει την ατζέντα” επιβάλλοντας μόνο του τα δικά του κύρια θέματα».

Επιφανειακά, η καταδίκη μοιάζει να είναι ομόφωνη και η Μέρκελ επαναλαμβάνει εδώ και περισσότερο από έναν χρόνο ότι το ισλάμ «ανήκει στη Γερμανία». Αλλά οι χριστιανοδημοκράτες της καγκελαρίου είναι από καιρό διχασμένοι για το θέμα και το αδελφό κόμμα της Βαυαρίας, το CSU, ζήτησε μόλις την εισαγωγή «νόμου για το ισλάμ», με στόχο το φρενάρισμα της ανόδου του AfD.

Έρευνα του ιδρύματος Bertelsmann αποκάλυψε τον περασμένο χρόνο ότι το 57% των Γερμανών βλέπει το ισλάμ ως «απειλή» και ότι το 61% το θεωρεί «ασύμβατο με τον δυτικό κόσμο», μία πρόκληση «δύσκολο να αγνοηθεί», επισημαίνει η Νέλε Βίσμαν.

Ωστόσο η πολιτική γραμμή του AfD, πέραν των ισλαμοφοβικών τόνων, απέχει από το να είναι διαυγής και ενιαία: από την ίδρυσή του, το κόμμα προσπαθεί να συμβιβάσει τη φιλελεύθερη-συντηρητική του πτέρυγα της δυτικής Γερμανίας, με ένα μάλλον αστικό κοινό, και την εθνικιστική-συντηρητική πτέρυγα της ανατολικής Γερμανίας, με μία πιο σκληροπυρηνική λαϊκή βάση.

Ο συγκερασμός των δύο τάσεων αποτελεί ακροβασία, αφού η γραμμή του οικονομικού φιλελευθερισμού δυσαρεστεί ιδιαιτέρως την ανατολικο-γερμανϊκή βάση, ενώ η σύμπλευση με την άκρα δεξιά δυσαρεστεί αναλόγως την πτέρυγα της δυτικής Γερμανίας, όπου η ακροδεξιά ετικέτα, στη χώρα που έχει τραυματισθεί από το ναζιστικό παρελθόν, έχει ήδη σκοτώσει πολλές πολιτικές παρατάξεις.

Ένα ζήτημα που θα τεθεί σε ψηφοφορία κατά τη διάρκεια του συνεδρίου αντανακλά αυτόν τον διχασμό: πρέπει να συμμαχήσουμε με το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο; Η δεξιά πτέρυγα τάσσεται υπέρ, αλλά η φιλελεύθερη πτέρυγα όχι και τόσο. Το βέβαιο είναι ότι η θεαματική νίκη του υποψήφιου της αυστριακής ακροδεξιάς στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών δίνει φτερά σε ορισμένα στελέχη του κόμματος που ονειρεύονται ανάλογη εξέλιξη και στη Γερμανία.

Οι συζητήσεις για την πολιτική γραμμή κρύβουν μία διαμάχη που διεξάγεται μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας για την ηγεσία της Εναλλακτικής για τη Γερμανία. Η Φράουκε Πέτρι, η οποία απαλλάχθηκε από τον συνιδρυτή του AfD στην ηγεσία το καλοκαίρι 2015, φαίνεται όλο και περισσότερο απομονωμένη απέναντι σε ένα πλήθος τοπικών βαρόνων, η θέση των οποίων έχει ενισχυθεί μετά τις πρόσφατες επιτυχίες του κόμματος στις τοπικές εκλογές.