Ιστορικά «γεγονότα» που δεν είναι ακριβώς… αλήθεια

Πολλά πράγματα από αυτά που φτάνουν στα αυτιά μας ως ιστορικές βεβαιότητες περνούν αβίαστα τις δομές ελέγχου μας, καθώς έχουμε την τάση να δεχόμαστε άκριτα πολλά και διάφορα. Κάποιες φορές μάλιστα ανακαλύπτουμε μαγικά ότι το ιστορικό γεγονός για το οποίο εμφανιζόμασταν σίγουροι όλα αυτά τα χρόνια μόνο έτσι δεν ήταν, καθώς η αλήθεια είναι συχνά αποτέλεσμα ερμηνείας και ιδεολογικών αναγνώσεων. Κι έτσι η Ιστορία είναι γεμάτη από ανακρίβειες, παρεξηγήσεις και εθνικούς μύθους, μισές αλήθειες δηλαδή που αναπαράγονται συνήθως από τον νικητή και τον ισχυρό. Σαν από ευτύχημα βέβαια τα περισσότερα τέτοια ψήγματα αναλήθειας αφορούν σε «μικρά» πράγματα, ιστορικά παραλειπόμενα με άλλα λόγια, που η προσεκτικότερη ανάγνωση μπορεί να απαλείψει. Άλλοτε πάλι κάποια ιστορικά λαθάκια βρίσκουν μεγάλο έρεισμα και μετατρέπονται σε βεβαιότητες, ενώ μόνο έτσι δεν είναι…

Ο παράφρονας Χίτλερ κατέλαβε πραξικοπηματικά την εξουσία στη Γερμανία

Πολλοί πιστεύουν ακόμα και σήμερα ότι ο διεστραμμένος Φύρερ άρπαξε δικτατορικά το τιμόνι της χώρας, αν και αυτό απέχει παρασάγγας από την ιστορική αλήθεια. Κι αυτό γιατί στην πραγματικότητα οι Ναζί ήρθαν στα πράγματα μέσω της δημοκρατικής οδού, χειραγωγώντας κατόπιν τον κοινοβουλευτισμό ώστε να αυξήσουν τις αρμοδιότητές τους. Ο Αδόλφος Χίτλερ, με όχημα τους φόβους και το παράπονο του λαού για τους εξαντλητικούς όρους συνθηκολόγησης της Γερμανίας μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου, εξαργύρωσε την εθνική οργή και εκλέχτηκε καγκελάριος της χώρας. Λίγο μετά, χρησιμοποιώντας άλλη μια δημοκρατική διαδικασία, χειραγώγησε το νομοθετικό σώμα ώστε να του εκχωρήσει αυξημένες και επείγουσες δικαιοδοσίες, στέλνοντας τη δημοκρατία στα αζήτητα. Όταν απέκτησε πια την απαραίτητη εξουσία, διέλυσε την εκλεγμένη Βουλή και πλέον κυβερνούσε με δικτατορική παντοδυναμία, ανακηρύσσοντας τον εαυτό του Φύρερ (ανώτατο ηγέτη) και στέλνοντας τους πολιτικούς του αντιπάλους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ούτε σφαίρα δεν έπεσε στο τρελό αυτό γαϊτανάκι εξουσίας που θα τον άφηνε πανίσχυρο ηγέτη, αντίθετα με τις ιστορίες των Στάλιν, Μάο και Μουσολίνι δηλαδή. Η άνοδός του στο τιμόνι της Γερμανίας λειτουργεί ως ιστορική υπόμνηση ότι η ίδια η δημοκρατία περικλείει συχνά τους όρους της αυτοκαταστροφής της…

Το χρηματιστηριακό κραχ του 1929 οδήγησε στη Μεγάλη Ύφεση

Η σκοτεινότερη ίσως εποχή της αμερικανικής οικονομίας έχει γεννήσει ουκ ολίγες παρανοήσεις και αναμφίβολα η μεγαλύτερη από αυτές θέλει το χρηματιστηριακό κραχ του Οκτωβρίου του 1929 να πυροδοτεί την περίοδο γενικευμένης οικονομικής κρίσης. Το κραχ σίγουρα συνέβαλε στο βάθεμα της οικονομικής δυσπραγίας, αν και η δεκαετής Μεγάλη Ύφεση που επηρέασε όλο τον δυτικό κόσμο προκλήθηκε από σωρεία παραγόντων που ο καθένας είχε ξεχωριστή θέση στο χρονικό της οικονομικής κατάρρευσης. Το χρηματιστηριακό κραχ εξαφάνισε πράγματι τους μικροεπενδυτές και μικροϊδιοκτήτες, αν και τα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα, παρά το πλήγμα που δέχτηκαν από τον καταποντισμό της οικονομίας, επιβίωσαν της Μαύρης Τρίτης του 1929. Την ίδια ώρα, λιγότερο από το 2% του αμερικανικού πληθυσμού είχε επενδύσει τα χρήματά του στο χρηματιστήριο, κι έτσι το κραχ έπληξε ευθέως λιγότερο από 1 εκατομμύριο Αμερικανούς. Αυτό που προκάλεσε τη μεγάλη ανατροπή δεν ήταν τόσο το ίδιο το κραχ όσο η κυβερνητική απάντηση στο πρόβλημα. Αντί να αφήσει λοιπόν την αγορά να αναδιοργανωθεί και να ρυθμίσει από μόνη της τις εξελίξεις, η αμερικανική κυβέρνηση ψήφισε κατεπείγουσες διατάξεις που έθεσαν δασμούς στις εισαγωγές, για να φαίνονται φτηνότερα τα αμερικανικά προϊόντα. Αυτό που δεν υπολόγισε η κεντρική διοίκηση ήταν η αντίδραση των χωρών του εξωτερικού, που έβαλαν κι αυτές με τη σειρά τους δασμούς στα αμερικανικά προϊόντα, σκοτώνοντας στην ουσία τον εξαγωγικό τομέα των ΗΠΑ, που συμπαρέσυρε σύσσωμη τη βιομηχανική δραστηριότητα. Συνεχίζοντας το αποτυχημένο κυβερνητικό κρεσέντο και τα αμφιβόλου αποτελεσματικότητας αντισταθμιστικά μέτρα, ο τραπεζικός τομέας κατέρρευσε τελικά, συμπαρασύροντας τις αποταμιεύσεις εκατομμυρίων τώρα αμερικανών πολιτών και στέλνοντας την ανεργία στα ύψη (το 1932, για παράδειγμα, άγγιξε το 25%). Και βέβαια είναι επίσης μύθος ότι το λεγόμενο «New Deal» του Ρούσβελτ εξομάλυνε την κατάσταση: στην πραγματικότητα, η άνοδος της φορολογίας κράτησε την οικονομία σε κακό χάλι κατά τη δεύτερη προεδρική θητεία του, αφήνοντας τις ΗΠΑ να βλέπουν με παράπονο αρκετές δυτικές χώρες να τραβούν και πάλι τον δρόμο της ανάπτυξης. Και ήταν στην ουσία ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος αυτός που έβγαλε την Αμερική από τη δυσπραγία…

Η Διακήρυξη Χειραφέτησης του Λίνκολν απελευθέρωσε τους σκλάβους από τα δεσμά τους

Όλοι ξέρουμε ότι το φοβερό και τρομερό προεδρικό διάταγμα του Αβραάμ Λίνκολν έσπασε τα δεσμά των μαύρων δούλων, επιφέροντας ραγδαίες αλλαγές στην κοινωνική στρωμάτωση των ΗΠΑ. Σωστά; Λάθος! Κατά πρώτον, η Διακήρυξη Χειραφέτησης δεν απελευθέρωσε κανέναν, καθώς είχε εφαρμογή μόνο στις 10 πολιτείες του Νότου που είχαν εξεγερθεί κατά των Ηνωμένων Πολιτειών και βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση, κι έτσι η Ένωση δεν είχε τη δύναμη να την επιβάλει. Και βέβαια όχι μόνο δεν είχαν τρόπο να εφαρμόσουν οι Βόρειοι τη Διακήρυξη στην εξεγερμένη Συνομοσπονδία, αλλά το ίδιο χαρτί δεν έκανε ουσιαστικά τίποτα ούτε για τους σκλάβους του Βορρά: η ιδιοκτησία δούλων, παρά το γεγονός ότι ήταν σχετικά σπάνια, ήταν ακόμα νόμιμη στην Ένωση (το μόνο που ήταν παράνομο ήταν η αγοραπωλησία δούλων στις πολιτείες της Ένωσης και όχι η κατοχή τους)! Παρά τις εμφατικές διακηρύξεις του Λίνκολν λοιπόν, οι Αφροαμερικανοί θα έπρεπε να περιμένουν την 13η συνταγματική Αναθεώρηση, που επικυρώθηκε το 1865, για να απαλλαγούν οριστικά από το καθεστώς της δουλείας σε όλες τις Ηνωμένες πλέον Πολιτείες της Αμερικής. Και τι πέτυχε τότε ο Λίνκολν με την περιβόητη διακήρυξή του; Μα να δώσει έναν καλό λόγο πολέμου, ένα ρασιονάλε για τη συνέχιση του αιματοβαμμένου εμφυλίου δηλαδή, πέρα από την προφανή προσπάθεια των Βορείων να κρατήσουν την ομόσπονδη χώρα ενωμένη. Και ως τέτοια, η Διακήρυξη Χειραφέτησης έχει την ιστορική της σημασία, αν και ο πραγματικός της ρόλος είναι σαφώς μετριοπαθέστερος…

Ο Λίντμπεργκ ήταν ο πρώτος που διέσχισε από αέρος τον Ατλαντικό

Το ημερολόγιο έγραφε 20 Μαΐου 1927 όταν θα λάμβανε χώρα η ιστορική υπερατλαντική πτήση που ερχόταν να αλλάξει ολοταχώς τον κόσμο και να φέρει κοντύτερα τον πλανήτη. Την ώρα όμως που ο «Τυχερός Λίντι» κέρδιζε φήμη και πλούτη για το τολμηρό κατόρθωμά του να διανύσει μόνος και χωρίς στάση τα 5.800 χιλιόμετρα με το μονοθέσιο μονοκινητήριό του, δύο βρετανοί πιλότοι, οι Άλκοκ και Μπράουν, είχαν περάσει τον Ατλαντικό χρόνια πρωτύτερα μέσα σε ένα ανακατασκευασμένο βομβαρδιστικό της Βασιλικής Αεροπορίας! Πετώντας από το Νιουφάουντλαντ του Καναδά στο Γκάλγουεϊ της Ιρλανδίας σε μόλις 16 ώρες το 1919, οι δυο πιονέροι βρετανοί άσοι άνοιξαν διάπλατα τις πύλες για τις εμπορικές υπερατλαντικές πτήσεις και έστρωσαν τον δρόμο για το μελλοντικό ταξίδι του Λίντμπεργκ. Και σαν να μην έφτανε αυτό, λίγες μόλις εβδομάδες μετά τον άθλο του βρετανικού διδύμου, ένα αερόπλοιο με δεκάδες βρετανούς άντρες εντός του πήγε και ήρθε πάνω από τον Ατλαντικό, ξοδεύοντας τέσσερις ολόκληρες μέρες για το ταξίδι μετ’ επιστροφής. Λίγα χρόνια αργότερα, ένα γερμανικό αερόπλοιο πέρασε τον Ατλαντικό με περισσότερους από 40 άντρες πλήρωμα (το ιπτάμενο σκάφος παραδόθηκε στο αμερικανικό ναυτικό ως τμήμα των πολεμικών αποζημιώσεων που πλήρωνε η Γερμανία). Στην ουσία, μέχρι να κάνει το παρθενικό του ταξίδι ο Λίντμπεργκ, τουλάχιστον 80 άντρες είχαν κάνει το επικών διαστάσεων ταξίδι! Ο Λίντι το έκανε όμως εντελώς μόνος, στέλνοντας το ρολόι στις 34 ώρες συνεχούς πτήσης, που όσο να πεις ήταν πιο απαιτητικός και δύσκολος άθλος. Πρώτος πάντως δεν ήταν κατά κανέναν τρόπο…

Οι ΗΠΑ ήταν αυτές που νίκησαν τους Γερμανούς τόσο στον Α’ όσο και τον Β’ Παγκόσμιο

Την ώρα που η αμερικανική πολεμική μηχανή και η τροφοδοσία ήταν καθοριστικής σημασίας για τη νικητήρια συμμαχική έκβαση των δύο πολέμων, ήταν άλλοι αυτοί που σήκωσαν στις πλάτες τους το κύριο βάρος της μάχης. Στον Α’ Παγκόσμιο εξάλλου οι ΗΠΑ δεν εμφανίστηκαν παρά σχετικά αργά, πατώντας μαζικά γαλλικό έδαφος όχι πριν από τα τέλη του 1917. Μέχρι τότε Βρετανία και Γαλλία είχαν ήδη αιματοκυλιστεί στα χαρακώματα σφυροκοπώντας τόσο τη Γερμανία που ήταν ήδη στα σχοινιά μέχρι να εμφανιστεί η Αμερική στο μέτωπο της Ευρώπης. Η άφιξη βεβαίως περισσότερων από 1 εκατομμύριο Γιάνκηδων στη μάχη αποθάρρυνε τους Γερμανούς από οποιασδήποτε μελλοντικές φιλοδοξίες και τους έπεισε ότι ήταν ώρα να συνθηκολογήσουν. Κι ενώ τα αμερικανικά στρατεύματα πήραν πράγματι μέρος σε μια σειρά καθοριστικών μαχών, η συνεισφορά τους απέχει πολύ από το να λογιστεί αποφασιστικής σημασίας. Ήταν ουσιαστικά η κατάρρευση της γερμανικής οικονομίας αυτή που έδωσε τη χαριστική βολή στον Α’ Παγκόσμιο. Το ίδιο σχεδόν μοτίβο επαναλήφθηκε και στον Β’ Παγκόσμιο, με τους Αμερικανούς να καταφτάνουν στη μάχη αρκούντως αργά. Κι ενώ διατήρησαν άθικτα τα συμμαχικά μετόπισθεν στη Βόρεια Αφρική και την Ιταλία, μέχρι να κάνουν τη φοβερή απόβασή τους στη Γαλλία τον Ιούνιο του 1944, οι Σοβιετικοί είχαν ήδη εξαπολύσει την τρομερή αντεπίθεσή τους από τα ανατολικά. Περισσότερο από το 80% των γερμανικών απωλειών στον Β’ Παγκόσμιο έλαβαν εξάλλου χώρα στο ανατολικό μέτωπο, εκεί που οι θρυλικές μάχες των δυο πανίσχυρων στρατιών και συχνές ήταν και ολότελα αιματοβαμμένες. Κι ενώ ήταν οι ΗΠΑ αυτές που νίκησαν ουσιαστικά τους Ιάπωνες στο θέατρο του Ειρηνικού και υποστήριξαν σε όρους εξοπλισμού και ανεφοδιασμού όλους τους Συμμάχους, ήταν οι Σοβιετικοί αυτοί που επέφεραν τα καθοριστικότερα πλήγματα στη ναζιστική λαίλαπα που απείλησε να καταπιεί τον κόσμο…