Όταν ο Πύρρος Α’ της Ηπείρου, ο περίφημος στρατηλάτης των Μολοσσών και ένας από τους σπουδαιότερους ηγέτες της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου, αντιμετώπισε τους Ρωμαίους στο Άσκλον το 279 π.Χ., μπορεί να αναδείχθηκε μεν νικητής της πολεμικής σύγκρουσης, έχασε ωστόσο τόσους άντρες που αναγκάστηκε να αλλάξει άρδην τα σχέδιά του.
Η μοιραία μάχη θα άφηνε κληρονομιά τον όρο «πύρρειος νίκη», την επιτυχή στρατιωτικά έκβαση δηλαδή που ωστόσο λογίζεται νίκη στα χαρτιά, καθώς ο νικητής μετρά τέτοιες απώλειες που ο θρίαμβός του λογίζεται συμβολικός.
Ο παντοδύναμος Πύρρος ματαίωσε την εκστρατεία του κατά της Ρώμης λέγοντας περιβόητα μετά τη Μάχη του Άσκλον: «Μία ακόμα νίκη επί των Ρωμαίων και θα χαθούμε από προσώπου γης»!
Πάμπολλα πολεμικά αποτελέσματα έχουν χαρακτηριστεί ιστορικά πύρρειος νίκη, αν και τα παρακάτω λειτουργούν ως αρχέτυπα ορισμού…
Η Μάχη του Λούτζεν (1632)
Ο Ναπολέων Βοναπάρτης επισκέφθηκε το πεδίο όπου είχε διεξαχθεί μια από τις αποφασιστικότερες μάχες του Τριανταετή Πολέμου το 1632, ανάμεσα στις σουηδικές και γερμανικές αυτοκρατορικές δυνάμεις, όταν άκουσε τις πρώτες κανονιές που σηματοδότησαν τη δική του μάχη εκεί το 1813. Στο Λούτζεν είχαν αναμετρηθεί παλιότερα προτεστάντες και καθολικοί της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μετρώντας μια από τις καθοριστικότερες στιγμές του ιερού πολέμου. Και μάλιστα η Σουηδία είχε στο τιμόνι της έναν από τους ικανότερους στρατηγούς της περιόδου, τον Γουστάβο Αδόλφο, ο οποίος είχε ανανεώσει τόσο ριζικά το στράτευμά του που άλλαξε μια για πάντα τον τρόπο που θα διεξάγονταν πια οι ευρωπαϊκοί πόλεμοι.
Ο Γουστάβος είχε μετατρέψει τη στρατιά του σε έναν από τους πιο καλά εκπαιδευμένους και εξοπλισμένους στρατούς της εποχής και όταν ένιωσε έτοιμος, εισέβαλε στη Βαυαρία. Η Μάχη του Λούτζεν (17 Νοεμβρίου 1632) ήταν άλλος ένας θρίαμβος των Σουηδών, καθώς πολέμησαν καλά και μέτρησαν εμφατική νίκη κατά του συνασπισμού των κρατών της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο Γουστάβος θέλησε τότε να καταγάγει το τελειωτικό χτύπημα στους Γερμανούς με μια νέα επίθεση με το ιππικό του, όταν θα ξεκινούσαν οι αιματοβαμμένες περιπέτειές του.
Ένας περίεργος συνδυασμός ομίχλης και καπνού μετέτρεψε το πεδίο της μάχης σε ένα ιδιαιτέρως επικίνδυνο μέρος και μέσα στην αντάρα, το ιππικό ξεμάκρυνε από τον υπόλοιπο στρατό, όταν ήρθε η συμφορά: ο Γουστάβος πυροβολήθηκε αρκετές φορές από τον εχθρό και έπεσε νεκρός στο πεδίο της μάχης. Κι έτσι ο σουηδικός θρίαμβος κατά των Γερμανών αμαυρώθηκε και επισκιάστηκε τελικά από την απώλεια του στρατιωτικού αυτού κολοσσού…
Ο Δεύτερος Πόλεμος των Μπόερς
Οι διαβόητοι Πόλεμοι των Μπόερς της Νότιας Αφρικής ήταν μια σειρά ενόπλων συγκρούσεων μεταξύ της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και των ολλανδών αποίκων της Δημοκρατίας του Τράνσβααλ (Μπόερς), οι οποίοι είχαν στο πλευρό τους και το Ελεύθερο Κράτος της Οράγγης. Οι έχθρες και τα μίση ανάμεσα στις δύο λευκές κοινότητες μετρούσαν χρόνια συγκρούσεων και αντιπαραθέσεων, καθώς οι ολλανδοί αγρότες βρήκαν κάποια στιγμή κοιτάσματα χρυσού και πολύτιμων μετάλλων, κάτι που άνοιξε την όρεξη των Βρετανών, οι οποίοι αποβιβάζονταν πια κατά χιλιάδες στα εδάφη της Νότιας Αφρικής, προκαλώντας εντάσεις μεταξύ των δύο ευρωπαϊκών πληθυσμών.
Κι έτσι έφτασαν οι νεοφερμένοι Βρετανοί να υπερέχουν αριθμητικά από τους γηγενείς εδώ και μπόλικες γενιές Μπόερς, ζητώντας πια ίσα πολιτικά δικαιώματα και άλλα προνόμια, καθώς τα κοιτάσματα χρυσού και ο κίτρινος πυρετός που ακολούθησε πυροδότησαν μια έκρυθμη κατάσταση. Η Μεγάλη Βρετανία συγκέντρωσε τα στρατεύματά της στα σύνορα με τα δυο ολλανδικά κρατίδια (Δημοκρατία του Τράνσβααλ και Ελεύθερο Κράτος της Οράγγης) και όταν δεν ανταποκρίθηκε στο τελεσίγραφο των Μπόερς να εγκαταλείψει τις θέσεις της, ξέσπασε ο πόλεμος της 12ης Οκτωβρίου 1899.
Παρά το γεγονός ότι μέτρησαν πάμπολλες ήττες και βαριές απώλειες, οι Βρετανοί θα ξεπηδούσαν νικητές από τις λυσσαλέες μάχες, προσαρτώντας στα εδάφη τους τα δυο κρατίδια των Μπόερς. Η νίκη των Άγγλων ήταν πύρρειος κατά δύο έννοιες: τόσο για τις καταστροφικές απώλειες περισσότερων από 50.000 αντρών, όσο και για τα αισθήματα εθνικισμού που γέννησε στο λευκό τοπικό στοιχείο, όχι μόνο τους ολλανδούς αποίκους, αλλά και τους ίδιους τους Βρετανούς των νοτιοαφρικανικών αποικιών. Η γέννηση του εθνικισμού των Αφρικάνερ θα οδηγούσε σε χρόνια ανταρτοπόλεμου και άγριων σφαγών, καταλήγοντας μέσα σε μια δεκαετία σε αλλαγή πολιτικής εκ μέρους των Βρετανών, γεννώντας πια την Ένωση της Νότιας Αφρικής, η οποία θα μετατρεπόταν αργότερα στο σημερινό μόρφωμα της Δημοκρατίας της Νότιας Αφρικής…
Η Μάχη του Μποροντίνο
Μέχρι το 1812, ο Ναπολέων είχε μετρήσει εκπληκτικούς στρατιωτικούς άθλους, με εμφατικές νίκες σε Ισπανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Πρωσία και Αυστρία. Και τότε κήρυξε τον πόλεμο στους Ρώσους. Έχοντας ήδη νικήσει τη Ρωσία και παλιότερα, στον Πόλεμο του Τέταρτου Συνασπισμού, ο Βοναπάρτης πίστευε ότι θα επικρατούσε εύκολα και θα ήταν στη Μόσχα πριν ππλακώσει ο διαβόητος ρωσικός χειμώνας. Αν και όπως ξέρουμε, δεν υπολόγισε καλά.
Ο τεράστιος αριθμός της Μεγάλης Στρατιάς, η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη που είχε συγκεντρωθεί ποτέ στην ευρωπαϊκή ιστορία, αποδείχθηκε ιδιαιτέρως αργοκίνητη και από δω ξεκίνησαν αλλά και τέλειωσαν όλα τα προβλήματα του Βοναπάρτη. Τον Iούνιο του 1812, η Mεγάλη Στρατιά διέσχισε τον ποταμό Nιέμεν εισβάλλοντας στη Pωσία. H πιο κρίσιμη μάχη της εκστρατείας δόθηκε 125 χιλιόμετρα δυτικά της Mόσχας, στην περιοχή γύρω από το χωριό Mποροντίνο (7 Σεπτεμβρίου 1812). H μάχη του Mποροντίνο διάρκεσε μόλις μία ημέρα και έγινε ιδιαίτερα γνωστή μέσα από τις σελίδες του πασίγνωστου μυθιστορήματος «Πόλεμος και Eιρήνη» του Tολστόι. Το Μποροντίνο έζησε μια από τις πιο αιματηρές συγκρούσεις στην ευρωπαϊκή πολεμική ιστορία, καθώς στο τέλος της ημέρας οι απώλειες για τους Pώσους ξεπέρασαν τους 40.000 άντρες, ενώ για τους Γάλλους υπολογίζονται σε 35.000 νεκρούς, αιχμάλωτους και βαριά τραυματισμένους στρατιώτες.
Ο Βοναπάρτης βάδισε μετά ανενόχλητος κατά της Μόσχας και πήρε το βαρύτιμο τρόπαιό του, καθώς μετά τη νίκη στο Μποροντίνο ο ρωσικός στρατός αποσύρθηκε από το πεδίο της μάχης προκειμένου να αποφύγει την ολοκληρωτική καταστροφή. Όπως αποδείχθηκε από την εξέλιξη των γεγονότων, η μάχη του Mποροντίνο αποτέλεσε στην ουσία το κύκνειο άσμα της Mεγάλης Στρατιάς, η οποία τελικά αποδεκατίστηκε από τον ρωσικό χειμώνα.
Έπειτα από πέντε εβδομάδες παραμονής στη Μόσχα, οι Γάλλοι υποχώρησαν έχοντας να αντιμετωπίσουν τον ρωσικό χειμώνα, την πείνα, τη λιποταξία, τους Κοζάκους και την επίμονη καταδίωξη του ρωσικού ιππικού, καθώς ο στρατός των Ρώσων δεν είχε καταστραφεί. Το αποτέλεσμα ήταν να καταστραφεί η Μεγάλη Στρατιά και να επέλθει το τέλος ουσιαστικά της βασιλείας του Βοναπάρτη, καθώς μετά την τραγωδία της Ρωσίας ο αποδυναμωμένος στρατός του δεν μπορούσε να τα βάλει με τις ενωμένες δυνάμεις του Έκτου Συνασπισμού, καταλήγοντας στην εξορία του μεγάλου στρατηλάτη…
Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος
Η χειρότερη πύρρειος νίκη έλαβε χώρα για τους Συμμάχους στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παρά το γεγονός ότι νίκησαν Γερμανούς, Αυστροούγγρους και Οθωμανούς, ο απόηχος του Μεγάλου Πολέμου άφησε τις χώρες ερείπια και σαφώς σε δεινότερη θέση από πριν. Η εμφατική συμμαχική νίκη επέφερε στους νικητές τέσσερα μεγάλα προβλήματα, κάνοντας όλον τον Α’ Παγκόσμιο να φαντάζει μια τεράστια πύρρειος νίκη.
Κατά πρώτον, ήταν η εξοντωτική και εκδικητική εν πολλοίς για τη Γερμανία Συνθήκη των Βερσαλλιών, όπου οι ταπεινωτικοί όροι θα συνέβαλαν τα μέγιστα στην άνοδο του ναζισμού και τον Β’ Παγκόσμιο τελικά. Χωρίς τους τιμωρητικούς αυτούς όρους, ο Χίτλερ δεν θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τα δεινά του γερμανικού λαού αλλά και τα εχθρικά του αισθήματα κατά των ευρωπαϊκών δυνάμεων. Κατά δεύτερον, ο αντίκτυπος του πολέμου για τη Βρετανία ήταν καταστροφικός. Ως η μεγαλύτερη δύναμη της εποχής, η Βρετανική Αυτοκρατορία χρηματοδότησε λίγο-πολύ όλους τους Συμμάχους και η οικονομική της καταστροφή ήταν οριστική, χάνοντας έτσι την κυριαρχική της θέση στην οικουμένη και υπονομεύοντας την αποικιοκρατική της ρώμη. Μετά τον πόλεμο, η Βρετανία απώλεσε τη θέση της ως υπερδύναμη και δεν μπορούσε πια να αντιπαρατεθεί με τα αυτονομιστικά κινήματα που ξεσπούσαν σαν ντόμινο στις αποικίες της.
Και η Γαλλία ταυτοχρόνως υπέφερε πολύ, καθώς τα εδάφη της μετατράπηκαν στο βασικό πεδίο μάχης του Μεγάλου Πολέμου. Με την οικονομία της σμπαραλιασμένη και τη βιομηχανία της ερείπιο, η Γαλλία δεν ήταν παρά σκιά του παλιού ένδοξου παρελθόντος της. Όσο για τη Ρωσία, ήταν οι πολεμικές περιπέτειες στα πεδία του Α’ Παγκοσμίου που θα συνέβαλαν τα μέγιστα στην ανατροπή του τσαρικού καθεστώτος, καθώς οι τεράστιες ανθρώπινες και οικονομικές απώλειες πυροδότησαν την Οκτωβριανή Επανάσταση φέρνοντας στα πράγματα τους μπολσεβίκους, οι οποίοι για να απεμπλακούν από τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο υπέγραψαν άρον-άρον σύμφωνο ειρήνης με τους Γερμανούς και είδαν τεράστιες εκτάσεις τους να περιέρχονται σε γερμανικά χέρια. Κι όλα αυτά μέσα στον αιματοβαμμένο εμφύλιο πόλεμο που ήταν έτοιμος να ξεσπάσει, την ίδια ώρα που πάμπολλα κράτη της σφαίρας επιρροής της Ρωσικής Αυτοκρατορίας (όπως οι Φινλανδία, Εσθονία, Λιθουανία, Πολωνία και Λετονία) διακήρυξαν την ανεξαρτησία τους…
Η ιταλική εκστρατεία του Πύρρου
Όταν το φθινόπωρο του 282 π.Χ. οι Ρωμαίοι παραβίασαν την ειρήνη με τους Ταραντίνους, ο πόλεμος ήταν προ των πυλών. Ο Τάραντας ζήτησε τη βοήθεια της Ηπείρου και ο Πύρρος Α’ δέχτηκε να προστρέξει, καθώς είχε ήδη επεκτείνει το κρατίδιό του σημαντικά και η όρεξή του είχε ανοίξει. Ο παντοδύναμος βασιλιάς των Μολοσσών και μακρινός συγγενής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αφού ζήτησε τη στρατιωτική συνδρομή των συμμάχων του, της Αιγύπτου και της Μακεδονίας δηλαδή, εκστράτευσε τελικά στην Ιταλία και στρατοπέδευσε στην Ηράκλεια το 280 π.Χ., όπου θα γραφεί το πρώτο κεφάλαιο της ρωμαϊκής του περιπέτειας.
Η πρώτη πύρρειος νίκη θα λάβει λοιπόν χώρα στη Μάχη της Ηράκλειας και θα ακολουθήσουν οι μάχες του Άσκλον και του Μπενεβέντο, όπου ο ηπειρώτης στρατηλάτης θα μετρήσει οριακές νίκες, καθώς γνώρισε μεγάλες απώλειες. Παρά τους θριάμβους του και τις ταπεινωτικές ήττες των Ρωμαίων, οι τελευταίοι συνέχισαν να έρχονται και να έρχονται, καθώς είχαν πολλά αποθέματα στρατού και μπορούσαν να αναπληρώνουν εύκολα και γρήγορα τις απώλειες.
Αν και ήταν η Μάχη του Άσκλον το 279 π.Χ. η πιο καταστροφική για τα στρατεύματα του Πύρρου, που παρά τις 8.000 απώλειες στις οποίες υποχρέωσε τους Ρωμαίους, οι 3.000 δικοί του χαμένοι άντρες ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της καταστροφής. Η «πύρρειος νίκη» είχε μόλις γεννηθεί…
