Η αιτία θανάτου του βασιλιά Τουταγχαμών αποτελεί αντικείμενο συζήτησης για περισσότερο από έναν αιώνα, όμως μια πρόσφατη ανάλυση DNA φαίνεται να φέρνει τους ειδικούς πιο κοντά στην αλήθεια.
Μετά την ανάλυση των λειψάνων του Τουταγχαμών, οι ερευνητές εντόπισαν γενετικά στοιχεία που υποδεικνύουν ότι ο νεαρός φαραώ πέθανε, εν μέρει, εξαιτίας επαναλαμβανόμενων επεισοδίων ελονοσίας.
Η ασθένεια αυτή, που μεταδίδεται από κουνούπια, είναι σήμερα ιάσιμη, αλλά πριν από 3.300 χρόνια συχνά αποδεικνυόταν θανατηφόρα.
Ο Tim Batty, γενικός διευθυντής της Έκθεσης Τουταγχαμών, δήλωσε τον Ιανουάριο: «Οι εξετάσεις δείχνουν ότι ο Τουταγχαμών είχε προσβληθεί από ελονοσία, η οποία ενδέχεται να τον σκότωσε».
Η ίδια ανάλυση DNA ταυτοποίησε τους παππούδες του Τουταγχαμών ως τον φαραώ Αμενχοτέπ Γ’ και τη βασίλισσα Τίγι, οι οποίοι επίσης πέθαναν από ελονοσία.
«Πρόκειται για ένα ακόμη κομμάτι του μεγάλου παζλ που περιβάλλει τη ζωή και τον θάνατο του Τουταγχαμών», πρόσθεσε ο Batty.
Σύμφωνα με την Daily Mail μια ξεχωριστή ανάλυση DNA έδειξε ότι ο Τουταγχαμών ήταν προϊόν αιμομιξίας, γεγονός που του προκάλεσε αρκετά προβλήματα υγείας τα οποία ίσως συνέβαλαν στον πρόωρο θάνατό του.
Ο Τουταγχαμών βασίλεψε στην Αίγυπτο μόνο για εννέα χρόνια και πέθανε σε ηλικία μόλις 18 ετών. Παρά τη σύντομη βασιλεία του, παραμένει ένας από τους πιο διάσημους φαραώ της ιστορίας, κυρίως λόγω της εντυπωσιακής ανακάλυψης του τάφου του το 1922.
Η ανασκαφή, που πραγματοποιήθηκε από τον Βρετανό αρχαιολόγο Χάουαρντ Κάρτερ, έφερε στο φως σχεδόν ανέπαφα τα λείψανα του βασιλιά, μαζί με περισσότερα από 5.000 αντικείμενα.
Ο καθορισμός της αιτίας θανάτου ενός μουμιοποιημένου προσώπου είναι εξαιρετικά δύσκολος, λόγω της φθοράς των λειψάνων με την πάροδο του χρόνου και της ίδιας της διαδικασίας ταρίχευσης, η οποία περιλαμβάνει την αφαίρεση όλων των οργάνων εκτός από την καρδιά.
Ωστόσο, το DNA μπορεί να αποκαλύψει στοιχεία για το ιστορικό υγείας ενός μουμιοποιημένου προσώπου.
Η μελέτη πραγματοποιήθηκε από το Εθνικό Ερευνητικό Κέντρο, την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Καΐρου και δύο γερμανούς ειδικούς στο DNA.
Η ομάδα πήρε δείγματα ιστών από αρκετά μουμιοποιημένα λείψανα το 2000 και ανακοίνωσε τα ευρήματα φέτος.
Τα αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι ο Τουταγχαμών ήταν γιος της ανώνυμης μούμιας του τάφου KV55 στην Κοιλάδα των Βασιλέων. Η μητέρα του, επίσης ανώνυμη, ενδέχεται να είναι θαμμένη στον τάφο KV35.
«Δυστυχώς, καθώς οι μούμιες των τάφων KV55 και KV35 δεν έχουν ταυτοποιηθεί με συμβατικά αρχαιολογικά μέσα, μπορούν να ταυτοποιηθούν μόνο με τη μέθοδο της “αντίστροφης μηχανικής”, που ίσως υποδηλώνει ότι ο πατέρας του Τουταγχαμών ήταν ο αιρετικός φαραώ Ακενατών», σημείωσαν οι ερευνητές.
Είναι πιθανό να συνδεθεί ο Τουταγχαμών με τη μούμια του KV55 μέσω του DNA, ωστόσο η πλήρης ταυτοποίησή της θεωρείται πολύ δύσκολη.
«Εκτός από τις γενετικές πληροφορίες για τις οικογενειακές σχέσεις του Τουταγχαμών, οι εξετάσεις DNA αποκάλυψαν επιπλέον στοιχεία, όπως ασθένειες και κληρονομικά προβλήματα που ίσως τον ταλαιπωρούσαν», είπε ο Batty.
«Η ελονοσία απλώς προστίθεται στις πολλές πιθανές αιτίες θανάτου του», συμπλήρωσε.
Ένα ντοκιμαντέρ του BBC του 2014 με τίτλο «Tutankhamun: The Truth Uncovered» εστίασε επίσης στην ανάλυση DNA που κατέληξε ότι οι γονείς του Τουταγχαμών ήταν αδέλφια.
Οι ειδικοί πιστεύουν εδώ και καιρό ότι ο Τουταγχαμών ήταν γιος του φαραώ Ακενατών, γνωστού για την αντικατάσταση της πολυθεϊστικής θρησκείας της Αιγύπτου με μια μονοθεϊστική πίστη στον θεό Ήλιο, Άτον.
Η ταυτότητα της μητέρας του παραμένει αντικείμενο συζήτησης, αλλά οι περισσότεροι μελετητές συμφωνούν ότι πρόκειται είτε για τη βασίλισσα Νεφερτίτη (κύρια σύζυγος του Ακενατών), είτε για τη βασίλισσα Κίγια (μία από τις αδελφές-συζύγους του), είτε για μια λιγότερο γνωστή φιγούρα γνωστή ως «Νεαρή Κυρία».
Η «Νεαρή Κυρία» είναι μούμια που βρέθηκε στην Κοιλάδα των Βασιλέων το 1898. Αν και η ταυτότητά της παραμένει άγνωστη, η ανάλυση DNA υποδεικνύει ότι μπορεί να ήταν μητέρα του Τουταγχαμών και βιολογική αδελφή του Ακενατών.
«Αποδείχθηκε ότι ήταν αδέλφια, κάτι που μας εξέπληξε. Γινόταν πολλή αιμομιξία… δεν ήθελαν να αναμειγνύονται τα βασιλικά με τα μη βασιλικά αίματα, οπότε προσπαθούσαν να κρατήσουν την οικογένεια “καθαρή”», δήλωσε ο γενετιστής και συν-συγγραφέας της μελέτης, Yehia Gad.
Τα ευρήματα δημοσιεύθηκαν αρχικά το 2010 στο περιοδικό Journal of the American Medical Association (JAMA).
Οι ερευνητές κατέληξαν στο «απροσδόκητο» αυτό συμπέρασμα μετά την ανάλυση του DNA 11 μούμιων που θεωρείται ότι σχετίζονται με τον Τουταγχαμών.
Στην αρχαία Αίγυπτο, η αιμομιξία ήταν εξαιρετικά συχνή στις βασιλικές οικογένειες. Ωστόσο, η πρακτική αυτή αύξανε τον κίνδυνο γενετικών παθήσεων και γενετικών ανωμαλιών.
«Διάφορες παθήσεις, όπως η Νόσος Köhler τύπου ΙΙ, διαγνώστηκαν στον Τουταγχαμών», αναφέρεται στη μελέτη, αν και «καμία από μόνη της δεν θα προκαλούσε θάνατο».
Η νόσος Köhler είναι μια σπάνια οστική διαταραχή του ποδιού στα παιδιά που περιορίζει τη ροή του αίματος στους ιστούς των οστών και προκαλεί νέκρωση.
Περαιτέρω εξετάσεις στα λείψανα του Τουταγχαμών, όπως αξονικές τομογραφίες, έδειξαν ότι πράγματι έπασχε από νέκρωση στο αριστερό του πόδι, ενώ στον τάφο του βρέθηκαν αρκετά μπαστούνια.
Οι ερευνητές εκτιμούν ότι ο συνδυασμός της νέκρωσης και των λοιμώξεων από ελονοσία αποτέλεσαν την πιο πιθανή αιτία θανάτου του.
«Η κινητική δυσκολία και η ελονοσία που υπέστη ο Τουταγχαμών επιβεβαιώνονται από την ανακάλυψη μπαστουνιών και “φαρμακείου της μετά θάνατον ζωής” στον τάφο του», έγραψαν στην αναφορά τους.
Ωστόσο, από τη δημοσίευση της μελέτης, άλλοι ειδικοί έχουν αμφισβητήσει τα ευρήματά της.
Το 2022, ο Γάλλος αιγυπτιολόγος Marc Gabolde υποστήριξε ότι η μητέρα του Τουταγχαμών ήταν στην πραγματικότητα ξαδέλφη και κύρια σύζυγος του Ακενατών, η Νεφερτίτη.
Αναφερόμενος στη μελέτη του 2010 κατά τη διάρκεια ομιλίας του στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, ο Gabolde εξήγησε ότι η γενετική ομοιότητα μεταξύ των γονιών του Τουταγχαμών δεν συνεπάγεται απαραίτητα ότι ήταν αδέλφια.
Θα μπορούσε επίσης να προέρχεται από τρεις διαδοχικές γενιές γάμων μεταξύ πρώτων ξαδέλφων, σημείωσε.
«Ως αποτέλεσμα, το DNA της τρίτης γενιάς μεταξύ ξαδέλφων μοιάζει με αυτό που έχουν τα αδέλφια», είπε ο Gabolde, σύμφωνα με το LiveScience.
«Πιστεύω ότι ο Τουταγχαμών είναι γιος του Ακενατών και της Νεφερτίτης, αλλά ότι ο Ακενατών και η Νεφερτίτη ήταν ξαδέλφια», συμπλήρωσε.
Ωστόσο, ο Zahi Hawass, πρώην επικεφαλής του υπουργείου Τουρισμού και Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου και επικεφαλής της μελέτης του 2010, αμφισβήτησε τον ισχυρισμό αυτό, λέγοντας ότι έρχεται σε αντίθεση με τα δεδομένα της γενετικής ανάλυσης και δεν υποστηρίζεται από άλλες αποδείξεις.
