Καθώς ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, και ο ρώσος πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν, εξετάζουν το ενδεχόμενο συνάντησης τις επόμενες εβδομάδες, εγείρεται το ερώτημα γιατί η Μόσχα φαίνεται πλέον διατεθειμένη να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Τρία χρόνια μετά την έναρξη της σύγκρουσης, ο Πούτιν έχει αποδείξει ότι δεν τον απασχολούν οι ανθρώπινες απώλειες. Αν ο στόχος του ήταν να εγκαθιδρύσει μια φιλορωσική κυβέρνηση στο Κίεβο, δεν έχει επιτύχει τον σκοπό του. Ωστόσο, υπάρχει μια τρίτη, λιγότερο διερευνημένη υπόθεση που μπορεί να εξηγήσει την αλλαγή στάσης του ρώσου προέδρου: Η οικονομική πίεση και αδυναμία χρηματοδότησης του πολέμου.
Όπως αναφέρει σε ανάλυσή του το Politico, η Ρωσία εμφανίζει μικρό δημοσιονομικό έλλειμμα και χαμηλό δημόσιο χρέος (περίπου 20% του ΑΕΠ), κάτι που θεωρητικά τής εξασφαλίζει μια σταθερή δημοσιονομική θέση. Ωστόσο, λόγω των δυτικών κυρώσεων, η Μόσχα δεν έχει πρόσβαση στις διεθνείς αγορές χρέους, περιορίζοντας τις επιλογές της για τη χρηματοδότηση του ελλείμματος.
Αρχικά, το Κρεμλίνο στράφηκε στις ρωσικές τράπεζες, τις οποίες ανάγκασε να αγοράζουν κρατικά ομόλογα. Η στρατηγική αυτή λειτούργησε το 2022 και το 2023, αλλά σταδιακά εμφανίστηκαν προβλήματα. Οι τράπεζες, υπό πίεση να χρηματοδοτούν τις αμυντικές βιομηχανίες με φθηνά δάνεια, αντιμετώπισαν έλλειψη ρευστότητας και άρχισαν να αποφεύγουν την περαιτέρω αγορά κρατικών ομολόγων. Στα τέλη του 2023, το Κρεμλίνο αναγκάστηκε να ακυρώσει δημοπρασίες ομολόγων λόγω έλλειψης αγοραστών.
Με τον εσωτερικό δανεισμό να καθίσταται δυσχερής, η Μόσχα στράφηκε στο Εθνικό Ταμείο Πρόνοιας (NWF). Αν και στις αρχές του 2022 το ταμείο διέθετε σχεδόν 10 τρισεκατομμύρια ρούβλια (περίπου 110 δισ. δολάρια), οι ρευστές του διαθεσιμότητες έχουν ήδη μειωθεί κατά 60%.
Η κλιμάκωση της κρίσης και οι διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ
Τα δημοσιονομικά δεδομένα της Ρωσίας για το 2024 είναι ανησυχητικά: Τον Ιανουάριο, το μηνιαίο έλλειμμα ήταν 45% υψηλότερο από τον ετήσιο στόχο για το 2025. Αν τα έξοδα διατηρηθούν στα ίδια επίπεδα, το NWF θα μπορούσε να εξαντληθεί μέσα σε τρεις μήνες. Ακόμα και αν αντέξει περισσότερο, το 2025 πιθανότατα θα είναι η τελευταία χρονιά που η Μόσχα θα μπορεί να καλύψει το δημοσιονομικό της έλλειμμα μέσω των αποθεματικών της.
Τι θα συμβεί αν η Ρωσία δεν μπορέσει να χρηματοδοτήσει το έλλειμμά της; Με τις τράπεζες ήδη επιβαρυμένες, ένα πιθανό κρατικό χρεοστάσιο θα μπορούσε να προκαλέσει ευρύτερη χρηματοπιστωτική κρίση. Το Κρεμλίνο θα είχε τότε περιορισμένες δυνατότητες διάσωσης του τραπεζικού τομέα, επιταχύνοντας μια οικονομική κατάρρευση.
Αυτό το σκηνικό αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο ο Πούτιν να αναζητά διαπραγματευτικό περιθώριο μέσω της συνάντησής του με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Είτε μέσω άρσης ορισμένων κυρώσεων, είτε μέσω μιας εκεχειρίας που θα μείωνε τις αμυντικές δαπάνες, η Ρωσία φαίνεται να χρειάζεται οικονομική ανάσα.
Τον Σεπτέμβριο του 2024, ο επικεφαλής της ουκρανικής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών, Κιρίλο Μπουντάνοφ, είχε προβλέψει ότι, λόγω των οικονομικών δυσχερειών, η Μόσχα θα επιδίωκε να τερματίσει τον πόλεμο το 2025. Αυτή η πρόβλεψη φαίνεται να επιβεβαιώνεται.
Ο λόγος που ο Πούτιν ενδέχεται να είναι έτοιμος για διαπραγματεύσεις είναι απλός: Θέλει να αποφύγει μια ταπεινωτική οικονομική κατάρρευση.
