Πρόκειται για κάτι πρωτοφανές στην ιστορία των ΗΠΑ, ίσως και των δυτικών δημοκρατιών: ο Έλον Μασκ, με τη στήριξη του Ντόναλντ Τραμπ, αποσταθεροποιεί τη λειτουργία του αμερικανικού ομοσπονδιακού κράτους, χωρίς να έχει εκλεγεί, χωρίς υπουργικό χαρτοφυλάκιο και χωρίς καμία επί της ουσίας εποπτεία άλλη εκτός από εκείνην του αμερικανού προέδρου.

«Κάνει καλή δουλειά» είπε ο αμερικανός πρόεδρος, ερωτηθείς, χθες το βράδυ, για τον ρόλο του πλουσιότερου ανθρώπου στον κόσμο, αφεντικού των Tesla, SpaceX και X και πλέον της νεοσύστατης υπηρεσίας (ή υπουργείου) Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας (DOGE). Μόνος στόχος αυτής, η περικοπή των δαπανών του ομοσπονδιακού κράτους, ώστε να γίνει πιο αποτελεσματικό.
Από τις πρώτες κινήσεις: το κλείσιμο της Αμερικανικής Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης (USAID). Μια «έξυπνη απόφαση του Έλον Μασκ», την οποία χαιρέτισε ο ρώσος πρώην πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ, νυν αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας.

Χθες Κυριακή, ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο κατηγόρησε τη USAID μέσω ανάρτησής του στο Χ, στην οποία ανέφερε ότι η Υπηρεσία αυτή «είναι εγκληματική οργάνωση», με ετήσιο προϋπολογισμό 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων. «Την κλείνουμε» είπε. «Το έχω συζητήσει λεπτομερώς (με τον Ντόναλντ Τραμπ) και συμφωνεί να την κλείσουμε». «Κανείς δεν εξέλεξε τον Έλον Μασκ» είπε αντιδρώντας αγανακτισμένη η Δημοκρατική γερουσιαστής Ελίζαμπεθ Γουόρεν.

«Το Κογκρέσο πρέπει να χρησιμοποιήσει τις εξουσίες του»

«Ο Μασκ και οι υπάλληλοί του από τον ιδιωτικό τομέα προσπαθούν να κλείσουν μια υπηρεσία που δημιουργήθηκε και χρηματοδοτείται από το Κογκρέσο. (…) Αυτό είναι μια δοκιμασία. Το Κογκρέσο πρέπει να χρησιμοποιήσει τις εξουσίες του, αλλιώς θα τις χάσει» προειδοποίησε ένας άλλος Δημοκρατικός βουλευτής, ο Τζέισον Κρόου.

Ο ρόλος του δισεκατομμυριούχου -δικαιούχος ο ίδιος μεγάλων συμβάσεων με το ομοσπονδιακό κράτος- ξεφεύγει από οποιαδήποτε συνηθισμένη θεσμική λειτουργία. «Οι πρόεδροι είχαν συχνά άτυπους συμβούλους από τον επιχειρηματικό κόσμο, αλλά ο σχεδόν επίσημος ρόλος του Μασκ και οι ισχυρισμοί του ότι ενεργεί για λογαριασμό (του Ντόναλντ Τραμπ) για τη λήψη αποφάσεων (…) είναι, απ’ όσο θυμάμαι, κάτι χωρίς προηγούμενο» δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Τζέφρι Λούμπερς, καθηγητής Νομικής στο American University.

Παρά τον τίτλο «υπουργείο», που ορίζει τα ομοσπονδιακά υπουργεία, το DOGE είναι στην πραγματικότητα ένα εξωτερικό συμβουλευτικό όργανο υπό την άμεση εξουσία του Ντόναλντ Τραμπ και περιορισμένης διάρκειας – λήξη της λειτουργίας του είναι η 4η Ιουλίου 2026, μια συμβολική ημερομηνία που σηματοδοτεί τα 250 χρόνια από τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο Μασκ είχε πει ότι μπορεί να μειώσει τις ομοσπονδιακές δημόσιες δαπάνες κατά 2 τρισεκατομμύρια δολάρια. Έκτοτε αναθεώρησε τις προθέσεις του προς τα κάτω και κάνει λόγο για περιστολές ύψους 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων, ποσό που παραμένει κολοσσιαίο.

Ο Έλον Μασκ, ο οποίος δεν έχει αιρετό αξίωμα, θα πρέπει να λογοδοτεί στο Κογκρέσο, το οποίο κατέχει εξουσίες επί του δημόσιου προϋπολογισμού; Θα υπόκειται ο ίδιος σε κανόνες δεοντολογίας, όπως κάθε υπουργός και άλλοι υψηλόβαθμοι δημόσιοι υπάλληλοι; Τίποτα δεν είναι βέβαιο.

Έντονη συζήτηση για πιθανή σύγκρουση συμφερόντων

Αυτή η αδιαφάνεια έχει πυροδοτήσει έντονες συζητήσεις για πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων, καθώς ο Μασκ θα μπορούσε να κάνει συστάσεις που έχουν άμεσο αντίκτυπο στις εταιρείες του. Πριν από αυτή την ανακοίνωση για τη USAID, ο αμερικανικός Τύπος είχε αναστατωθεί όλο το Σαββατοκύριακο από πληροφορίες για πραξικόπημα στρατολογημένων του Μασκ στο υπουργείο Οικονομικών.

Σύμφωνα με πολλά μέσα ενημέρωσης, οι υπάλληλοι του DOGE ζήτησαν πρόσβαση στο σύστημα πληρωμών του υπουργείου Οικονομικών, το οποίο διαχειρίζεται τρισεκατομμύρια δολάρια σε πληρωμές, και αντιμετώπισαν την αντίρρηση ανώτερου υπαλλήλου, υπεύθυνου για τον τομέα αυτό. Ο τελευταίος απομακρύνθηκε από τα καθήκοντά του, σύμφωνα με δημοσιεύματα.

Ο Μασκ έχει πλέον στα χέρια του ένα μητρώο προσωπικών και οικονομικών δεδομένων εκατοντάδων εκατομμυρίων Αμερικανών. «Ο μοναδικός τρόπος να σταματήσει η απάτη και η κατασπατάληση χρημάτων φορολογουμένων είναι η παρακολούθηση των συστημάτων πληρωμών και η καταστολή ύποπτων συναλλαγών. Είναι αυτονόητο» έγραψε στο X.

Ομοσπονδιακοί δημόσιοι υπάλληλοι έχουν γίνει στόχος μέτρων που παίρνονται το ένα μετά το άλλο από τις 20 Ιανουαρίου, με το κάθε μέτρο να φέρει την «υπογραφή» του 53χρονου δισεκατομμυριούχου: τέλος στην τηλεργασία με ποινή απόλυσης, σχέδιο οικειοθελούς αποχώρησης, τέλος στις πολιτικές διαφορετικότητας.

Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στις 20 Νοεμβρίου από τη «Wall Street Journal», ο Μασκ είπε ότι «θα έκανε τα πράγματα διαφορετικά», «ως επιχειρηματίας», όχι ως «ένας πολιτικός». Το αφεντικό της Tesla έχει πει συχνά ότι κοιμάται στο εργοστάσιο σε περιόδους φόρτου εργασίας στην αυτοκινητοβιομηχανία. Σύμφωνα με το Wired, έχει πει σε φίλους του ότι τώρα κάνει το ίδιο πράγμα στα κεντρικά γραφεία του DOGE, σε ένα τεράστιο κυβερνητικό κτίριο δίπλα στον Λευκό Οίκο.

Τραμπ: «Λαμβάνει αποφάσεις μόνο με τη σύμφωνη γνώμη μου»

Ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε απόψε ότι ο δισεκατομμυριούχος Έλον Μασκ, στον οποίο ο ίδιος έχει αναθέσει να συρρικνώσει την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, κάνει μόνο πράγματα για τα οποία λαμβάνει έγκριση.

Ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου «δεν μπορεί και δεν θα μπορεί» να κάνει οτιδήποτε «χωρίς τη σύμφωνη γνώμη μας» διαβεβαίωσε ο Τραμπ μιλώντας στους δημοσιογράφους. Ο Τραμπ είπε ότι δεν έχει δει μέχρι στιγμής να υπάρχει κάποια σύγκρουση συμφερόντων και αν υπήρχε, δεν θα άφηνε τον Μασκ να εμπλακεί στον τομέα όπου θα παρουσιαζόταν αυτή η σύγκρουση.

Αναφερόμενος στην Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης (USAID), για την οποία ο Μασκ δήλωσε χθες ότι «εργάζεται για να την κλείσει» επειδή «δεν διορθώνεται», ο Τραμπ σχολίασε ότι η USAID είναι μια «καλή ιδέα», αλλά έχει στους κόλπους της «τρελούς ριζοσπάστες αριστερούς». Ένας αξιωματούχος του Λευκού Οίκου χαρακτήρισε τον Μασκ «ειδικό κυβερνητικό υπάλληλο», ο οποίος όμως δεν λαμβάνει μισθό και τηρεί τον νόμο ως επικεφαλής της υπηρεσίας Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας που ίδρυσε ο Τραμπ.