Η Αρκτική βρέθηκε πρόσφατα στο επίκεντρο της διεθνούς επικαιρότητας, καθώς ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, επανέλαβε την επιθυμία του να αγοράσει τη Γροιλανδία. Ενώ ο Τραμπ επικαλέστηκε λόγους εθνικής ασφάλειας, πολλοί θεωρούν ότι ο πλούτος σε ορυκτά του εδάφους είναι το κύριο κίνητρο.
Παρόλα αυτά, η οικονομική ανάπτυξη σε άλλα σημεία της αχανούς πολικής περιοχής έχει σχεδόν σταματήσει.
Δύσκολες συνθήκες για τους αλιείς στην Αρκτική
Οι εργασιακές συνθήκες στον Αρκτικό Ωκεανό είναι εξαιρετικά δύσκολες αυτή την εποχή για τον Νορβηγό αλιέα Σόντρε Åλνες-Μπόνεσμο. Ο ήλιος ανέτειλε τελευταία φορά στα τέλη Οκτωβρίου και δεν αναμένεται να εμφανιστεί ξανά μέχρι τα μέσα Φεβρουαρίου. Εκτός από το συνεχές σκοτάδι, οι θερμοκρασίες μπορούν να πέσουν κάτω από τους -40°C, ενώ οι καταιγίδες φέρνουν τεράστια κύματα.
Ο Άλνες-Μπόνεσμο, 30 ετών, εργάζεται σε δύο βάρδιες των έξι ωρών την ημέρα, κατά τη διάρκεια εβδομαδιαίων ταξιδιών με το πλοίο «Granit». Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα αλιευτικά πλοία που ψαρεύουν σε αρκτικά νερά βόρεια της Νορβηγίας και στα ανοιχτά της Γροιλανδίας και δεν σταματάει το χειμώνα.
Αναμενόμενα, προτιμά το ατέλειωτο φως του καλοκαιριού. «Μου αρέσει όταν ο καιρός είναι καλός, γιατί δεν πέφτουμε πάνω στους τοίχους και άλλα τέτοια, όπως συμβαίνει στις καταιγίδες, όταν τα κύματα είναι τεράστια», λέει με μια δόση υποτίμησης.
Η αρχή της «ψυχρής χρυσοθηρίας»
Ο Άλνες-Μπόνεσμο συμμετέχει στη λεγόμενη «ψυχρή χρυσοθηρία». Ο όρος, ένα λογοπαίγνιο με τη χρυσοθηρία (gold rush), αναφέρεται στην έντονη δραστηριότητα που ξεκίνησε γύρω στο 2008, όταν μια σειρά από εκθέσεις εντόπισαν τεράστια αποθέματα ορυκτών και υδρογονανθράκων στην Αρκτική. Τα αποθέματα αυτά, μαζί με τα πλούσια αλιευτικά αποθέματα, αναμένεται να γίνουν πιο προσιτά καθώς η κλιματική αλλαγή μειώνει τους πάγους.
Σύμφωνα με το BBC η μείωση των πάγων έχει επίσης ανοίξει σταδιακά θαλάσσιες οδούς στην Αρκτική, βόρεια του καναδικού ηπειρωτικού εδάφους και της Ρωσίας. Από το 2013 έως το 2023, οι συνολικές καταγεγραμμένες ετήσιες αποστάσεις που διένυσαν τα πλοία στη Θάλασσα της Αρκτικής υπερδιπλασιάστηκαν, από 6,1 εκατομμύρια σε 12,9 εκατομμύρια μίλια.
Μακροπρόθεσμα, η ελπίδα είναι ότι τα φορτηγά πλοία θα μπορούν να ταξιδεύουν από την Ασία στην Ευρώπη και την ανατολική ακτή των ΗΠΑ μέσω των αρκτικών υδάτων πάνω από τον Καναδά και τη Ρωσία.
Οι συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία
Ωστόσο, το ερώτημα που θέτει τώρα στον εαυτό του ο Άλνες-Μπόνεσμο είναι το εξής: έφτασε πολύ αργά; Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, μεγάλο μέρος της προγραμματισμένης οικονομικής ανάπτυξης της Αρκτικής σταμάτησε, καθώς οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Δύσης επιδεινώθηκαν.
«Η Ρωσία είχε μεγάλες φιλοδοξίες στην Αρκτική», λέει ο Μόρτεν Μέιλεαντερ-Λάρσεν, διευθυντής επιχειρήσεων και τεχνολογίας Αρκτικής στη νορβηγική εταιρεία DNV, που θέτει κανόνες και πρότυπα για τον ναυτιλιακό τομέα. «Ξεκίνησαν να κατασκευάζουν περιφερειακά κέντρα διάσωσης με πλοία και ελικόπτερα για να υποστηρίξουν τόσο τη ναυτιλία για έργα φυσικού αερίου, πετρελαίου και άνθρακα στη Σιβηρία όσο και τη ναυτιλία κατά μήκος του Βορειοανατολικού Περάσματος (βόρεια της Ρωσίας)».
«Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, η διεθνής ναυτιλία στο Βορειοανατολικό Πέρασμα έχει σχεδόν σταματήσει, εκτός από λίγα κινεζικά πλοία», παρατηρεί ο Μέιλεαντερ-Λάρσεν.
Οι περιβαλλοντικές ανησυχίες και οι μειωμένες προσδοκίες
Η Νορβηγία έχει επίσης σταματήσει την εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή. «Έχει σταματήσει εντελώς», λέει. «Δεν αναμένουμε να δούμε περαιτέρω εξελίξεις στη Θάλασσα του Μπάρεντς βόρεια του Bear Island».
Οι περιορισμένες φιλοδοξίες της Νορβηγίας στην Αρκτική έχουν ικανοποιήσει τους περιβαλλοντολόγους, που προειδοποιούν για τις επιπτώσεις της εξόρυξης υδρογονανθράκων στην άγρια ζωή και στο ευαίσθητο περιβάλλον της πολικής περιοχής. Πέρυσι, η Greenpeace χαιρέτισε την απόφαση της νορβηγικής κυβέρνησης να σταματήσει τον πρώτο γύρο αδειοδότησης για εξόρυξη βαθέων υδάτων σε αρκτικά νερά μεταξύ των νησιών Σβάλμπαρντ και Γιαν Μάγεν.
Παράλληλα, η Έλενα Τόφτε, διευθύντρια διεθνούς συνεργασίας και κλιματικής πολιτικής στον Νορβηγικό Σύνδεσμο Εφοπλιστών, σημειώνει ότι οι προσδοκίες για τη ναυτιλία στην Αρκτική είχαν υπερεκτιμηθεί. Παρά την επίδραση της κλιματικής αλλαγής, η Αρκτική παραμένει μια εξαιρετικά δύσκολη περιοχή για επιχειρήσεις.
Μια φιλοσοφική στάση απέναντι στη φύση
Στο πλοίο «Granit», ο Άλνες-Μπόνεσμο επισημαίνει ότι, αν και κερδίζει καλά χρήματα, οι αλιευτικές ποσοστώσεις συνεχίζουν να μειώνονται για να διατηρηθούν τα αποθέματα στα νορβηγικά αρκτικά ύδατα. Ωστόσο, παραμένει φιλοσοφικός: «Μετά από μερικά χρόνια στη θάλασσα, έχω φοβηθεί περισσότερο τον Αρκτικό Ωκεανό, αλλά έχω μάθει επίσης να τον σέβομαι και να εκτιμώ την ισχύ και την ομορφιά του».
