Παρά τις αντιξοότητες, την αμφισβήτηση και τα συνεχή σκάνδαλα, ο Ντόναλντ Τραμπ παραμένει ένας πανίσχυρος πολιτικός πόλος έλξης για σχεδόν το ήμισυ των αμερικανών ψηφοφόρων.
Εννέα χρόνια μετά την άνοδό του ως κεντρική φιγούρα της αμερικανικής Δεξιάς, παραμένει όχι μόνο στον πυρήνα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος αλλά και στην καρδιά εκατομμυρίων Αμερικανών, όπως προκύπτει από τα εκλογικά αποτελέσματα, οι οποίοι βλέπουν σε εκείνον τον υπερασπιστή του δικού τους τρόπου ζωής και των παραδοσιακών αξιών. Ακόμη και μετά την προσπάθειά του να ακυρώσει τα αποτελέσματα της κάλπης του 2020, δεκάδες εκατομμύρια Αμερικανοί τού έδωσαν και πάλι την ψήφο τους.
Πού οφείλεται αυτό; Αυτή η δυναμική προκαλεί σύγχυση σε αναλυτές και πολιτικούς αντιπάλους, που δυσκολεύονται να κατανοήσουν την αντοχή της δημοφιλίας του. Αρχικά, η στήριξη στον Τραμπ αποδόθηκε σε φαινόμενα όπως ο ρατσισμός, ο μισογυνισμός και η ξενοφοβία, σε συνδυασμό με την παραπληροφόρηση που επικρατεί στις αμερικανικές κοινωνικές δομές. Ωστόσο, αυτή η επιφανειακή εξήγηση φαίνεται να αδυνατεί να εξηγήσει την ουσία και τη μαζικότητα της επιρροής του. Μια βαθύτερη ανάλυση του Economist αποκαλύπτει τρεις κύριους άξονες που διατηρούν τον Τραμπ στην κορυφή της αμερικανικής πολιτικής σκηνής: η εκμετάλλευση των πολιτικών θεσμών, η πολιτική οικονομία και ο πολιτισμικός διχασμός.
Θεσμοί και παιχνίδια εξουσίας: Η εκμετάλλευση του δικομματισμού
Η πρώτη εξήγηση που δίνουν οι πολιτικοί επιστήμονες για την ανθεκτικότητα του Τραμπ εστιάζει στη δομή του αμερικανικού πολιτικού συστήματος και την ικανότητά του να χειρίζεται προς όφελός του τους υπάρχοντες θεσμούς. Το αμερικανικό σύστημα first-past-the-post, όπου κερδίζει ο υποψήφιος που συγκεντρώνει την πλειοψηφία σε κάθε πολιτεία, ευνοεί τη δικομματική διαμάχη, αφήνοντας ελάχιστο χώρο σε τρίτους πολιτικούς σχηματισμούς. Ο Τραμπ αξιοποίησε πλήρως αυτό τον μηχανισμό: όταν διεκδίκησε την προεδρία το 2016, εξασφάλισε γρήγορα τον έλεγχο των Ρεπουμπλικανών, εκμεταλλευόμενος την απήχησή του στη βάση του κόμματος.
Σε αντίθεση με τους Δημοκρατικούς, όπου το αριστερό λαϊκιστικό ρεύμα δεν κατάφερε να κυριαρχήσει ούτε το 2016, ούτε το 2020, οι Ρεπουμπλικανοί του Τραμπ κατάφεραν να εδραιώσουν την επιρροή τους και να επιβάλουν το όραμά του στο σύνολο του κόμματος. Στο δικομματικό σύστημα της Αμερικής, αυτή η ισχυρή βάση τού επέτρεψε να οδηγήσει το κόμμα του σε μια ριζική αναδιάταξη της πολιτικής ατζέντας, αναγκάζοντας τους παραδοσιακούς Ρεπουμπλικανούς να αποδεχτούν τη νέα ηγεσία. Αυτή η εξέλιξη, σύμφωνα με τον Economist, εξηγεί μέρος της διαρκούς υποστήριξης που απολαμβάνει ο Τραμπ, χωρίς όμως να δικαιολογεί την επιμονή της βάσης του να τον στηρίζει, ανεξάρτητα από τα σκάνδαλα και τις αστοχίες του.
Οικονομικές προσδοκίες και κοινωνική ανασφάλεια
Η πολιτική οικονομία, ως δεύτερη εξήγηση, επικεντρώνεται στην οικονομική ανασφάλεια που κυριαρχεί μεταξύ των μεσαίων και χαμηλότερων τάξεων. Η θητεία του Τραμπ σημαδεύτηκε από μια περίοδο οικονομικής ανάπτυξης και αύξησης της απασχόλησης, η οποία διακόπηκε από την πανδημία του COVID-19. Παρά τις αμφιλεγόμενες πολιτικές του και την επικίνδυνη πολιτική ρητορική, οι ψηφοφόροι θυμούνται την οικονομική ευημερία της πρώτης του θητείας και αποδίδουν τα σημερινά οικονομικά προβλήματα στους Δημοκρατικούς.
Η παγκόσμια εικόνα ενισχύει το κλίμα αυτό, καθώς σε πολλές χώρες (Βρετανία, Γαλλία, Ιαπωνία) παρατηρείται έντονη τάση κατά του κατεστημένου. Εντούτοις, οι επιτυχίες της αμερικανικής οικονομίας δεν δικαιολογούν απόλυτα αυτή την ερμηνεία, καθώς οι δείκτες μισθολογικής αύξησης και μείωσης των ανισοτήτων είναι σαφώς βελτιωμένοι σε σχέση με το παρελθόν. Παρά ταύτα, για πολλούς ψηφοφόρους, η αίσθηση της οικονομικής ανασφάλειας παραμένει έντονη, ειδικά καθώς ο πληθωρισμός πλήττει την αγοραστική τους δύναμη.
Η πολιτισμική κουλτούρα και το αίσθημα του «ανήκειν»
Ίσως η ισχυρότερη εξήγηση για τη μακροχρόνια δημοτικότητα του Τραμπ είναι η πολιτισμική ταυτότητα. Σε αντίθεση με τους Δημοκρατικούς, που απευθύνονται ολοένα και περισσότερο στην ανώτερη και μορφωμένη τάξη, οι Ρεπουμπλικανοί υπό τον Τραμπ επικεντρώνονται στους μη προνομιούχους, σε εκείνους που αισθάνονται ότι τους έχουν εγκαταλείψει οι ελίτ και η σύγχρονη πολιτική κουλτούρα. Αυτός ο πολιτισμικός διαχωρισμός, ο οποίος ενισχύθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια, βασίζεται σε μια νέα κοινωνική πραγματικότητα όπου η μόρφωση και η επαγγελματική τάξη καθορίζουν τη θέση στην πολιτική σκακιέρα περισσότερο από την κοινωνική τάξη ή τη φυλή.
Πολλοί από αυτούς τους ψηφοφόρους βλέπουν στον Τραμπ έναν πολιτικό που τους κάνει να νιώθουν ότι τους «βλέπουν» και κατανοούν τα καθημερινά τους προβλήματα. Για παράδειγμα, όταν ο Τραμπ επισκέφθηκε πρόσφατα μια πληγείσα περιοχή στη Βόρεια Καρολίνα, υποσχέθηκε στους κατοίκους ότι οι κατεστραμμένες περιουσίες τους θα ξαναχτιστούν «ακόμα καλύτερες». Παρ’ όλο που αυτές οι υποσχέσεις συχνά δεν υλοποιούνται, προσφέρουν στους ανθρώπους την ελπίδα ότι κάποιος βρίσκεται δίπλα τους. Στα μάτια των υποστηρικτών του, οι πολιτικές του Τραμπ προσφέρουν μια αίσθηση ταυτότητας και περηφάνιας, που η «εκσυγχρονισμένη» και πιο «προοδευτική» τάση των Δημοκρατικών φαίνεται να υπονομεύει.
Αυτός ο νέος πολιτισμικός διαχωρισμός εκφράζεται σε κάθε δημόσια εμφάνιση του Τραμπ, είτε με τη στολή του εργάτη των McDonald’ είτε με τις επισκέψεις του σε περιοχές της αμερικανικής ενδοχώρας. Για τους υποστηρικτές του, αυτή η ταπεινή εικόνα αντιπροσωπεύει έναν άνθρωπο που, παρά την τεράστια περιουσία του, δεν τους κοιτά αφ’ υψηλού, αντίθετα, συντάσσεται μαζί τους.
Η αντίδραση των Δημοκρατικών και η πολιτική πόλωση
Για τους υποστηρικτές του Τραμπ, οι Δημοκρατικοί εκπροσωπούν πλέον τις ακαδημαϊκές ελίτ και τις μεγάλες μητροπόλεις, αφήνοντας τις αγροτικές και εργατικές κοινότητες να αισθάνονται παραμελημένες και παραγκωνισμένες. Ακόμα και πολιτικές που θεωρούνται προοδευτικές, όπως η πράσινη μετάβαση και τα δικαιώματα LGBTQ+, αντιμετωπίζονται από τους υποστηρικτές του Τραμπ ως απειλές για τον τρόπο ζωής τους. Για αυτούς, ο Τραμπ παραμένει η μόνη φωνή που υποστηρίζει το αμερικανικό όνειρο, το οποίο όμως, κατά την άποψή τους, βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο.
Καθώς οι Δημοκρατικοί προσπαθούν να διευρύνουν τη βάση τους και να επιβάλουν νέες πολιτικές μεταρρυθμίσεις, ο κοινωνικός και πολιτικός διχασμός φαίνεται να βαθαίνει. Σε αυτό το κλίμα πόλωσης, η απήχηση του Τραμπ δεν μειώνεται, αλλά αντίθετα ενισχύεται, καθώς γίνεται το πρόσωπο που ενσαρκώνει τις ανησυχίες και την οργή των απλών ανθρώπων.
Κατά συνέπεια, η δυναμική της υποψηφιότητας Τραμπ παρέμεινε τόσο ισχυρή, επειδή δεν περιορίστηκε σε απλές προεκλογικές υποσχέσεις. Προκάλεσε στους υποστηρικτές του μια αίσθηση ταυτότητας και ανήκειν, μια υπόσχεση για μια Αμερική που δεν έχει χάσει την ψυχή της και που, σύμφωνα με αυτούς, βρίσκεται αντιμέτωπη με την παγκόσμια ισοπέδωση των αξιών. Η ανάλυση του Economist καταλήγει στο ότι αυτή η μακροχρόνια επιρροή ενδέχεται να καθορίσει την πολιτική σκηνή στις ΗΠΑ για χρόνια, ανεξάρτητα από το ποιος θα κατακτούσε τελικά τον Λευκό Οίκο.
