Όλοι βιώνουμε ανησυχία και φόβους στην καθημερινή μας ζωή. Το να αισθάνεσαι ανησυχία είναι ένα ιδιαίτερα δυσάρεστο συναίσθημα, όσο φυσιολογικό κι αν είναι. Σε ό,τι αφορά τα παιδιά αυτά τα συναισθήματα δεν είναι απλώς φυσιολογικά αλλά και απαραίτητα.

Το συναίσθημα του φόβου και της ανησυχίας μπορεί να τα οδηγήσει να σκεφτούν την ασφάλειά τους και να τα αποτρέψουν από κάποιο μικρό ή μεγαλύτερο ατύχημα. Ο φόβος, για παράδειγμα, για τη φωτιά θα αποτρέψει ένα παιδί να παίξει με τα σπίρτα ή τον αναπτήρα.

Τα είδη των φόβων

Η φύση των ανησυχιών και των φόβων αλλάζουν όσο το παιδί μεγαλώνει:

– Τα μωρά νιώθουν ανήσυχα όταν βλέπουν έναν άγνωστο και αποζητούν τη γονική παρουσία.

– Στους 10-18 μήνες τα παιδιά βιώνουν τον φόβο του αποχωρισμού και αισθάνονται ανησυχία όταν λείπουν και οι δυο τους γονείς.

– Στην ηλικία των 4 ως 6 ετών οι φόβοι τους δεν βασίζονται σε πραγματικά πράγματα αλλά σε προϊόντα της φαντασίας τους όπως τέρατα και φαντάσματα.

– Σε ηλικία 7 ως 12 ετών οι φόβοι τους αφορούν πραγματικά γεγονότα που υπάρχει πιθανότητα να συμβούν όπως ένας τραυματισμός ή μια φυσική καταστροφή.

Εξέλιξη των φόβων

Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν ένας φόβος μπορεί να εξαφανιστεί δίνοντας τη θέση του σε έναν καινούργιο. Για παράδειγμα, ένα παιδί που φοβόταν να κοιμηθεί χωρίς φως μέχρι τα πέντε του, απολαμβάνει να ακούει ιστορίες με φαντάσματα σ’ ένα σκοτεινό δωμάτιο μερικά χρόνια αργότερα.

Επίσης μερικοί φόβοι γίνονται φαινομενικά ακατανόητοι. Ένα παιδί μπορεί να θέλει να χαϊδέψει την τίγρη στο ζωολογικό κήπο, τρέμει όμως τον σκύλο του γείτονα.

Οι τυπικές παιδικές φοβίες αλλάζουν με τα χρόνια. Περιλαμβάνουν φόβο για άγνωστους ανθρώπους, για διάφορα ζώα ή έντομα, για το αίμα ή για το ενδεχόμενο να μείνουν μόνα τους. Οι φόβοι για κάτι ξεκινούν συνήθως από μια δυσάρεστη εμπειρία όπως το τσίμπημα από ένα έντομο ή κάποιο ατύχημα.

Ο φόβος του αποχωρισμού εμφανίζεται συχνά όταν τα παιδιά ξεκινούν το σχολείο και μπορεί να συνδυαστεί στο μυαλό του παιδιού με την ανησυχία αν θα είναι αρεστά στους συμμαθητές τους ή αν θα τα πάνε καλά στα μαθήματα.

Αν τα συναισθήματα ανησυχίας επιμένουν, αυτό μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις τη σωματική και ψυχική υγεία του παιδιού. Ειδικά οι φόβοι που οδηγούν το παιδί να αποφεύγει να έχει κοινωνικές επαφές μπορεί να το οδηγήσει να απομονώνεται από τα άλλα παιδιά στο σχολείο και να μην αποκτά σημαντικές κοινωνικές εμπειρίες.

Τα σημάδια του φόβου

Για να διαπιστώσουμε αν το παιδί μας βασανίζεται από κάποιο φόβο ίσως πρέπει να παρατηρήσουμε για τα «συμπτώματα». Αυτά είναι τα εξής:

– Ανησυχία, αδυναμία συγκέντρωσης και παρορμητισμός
– Νευρικές κινήσεις ή τικ
– Προβλήματα ύπνου
– Ιδρωμένα χέρια
– Ταχυπαλμία και λαχάνιασμα
– Ναυτία
– Πονοκέφαλοι
– Πόνοι στο στομάχι

Πέρα όμως από τα παραπάνω συμπτώματα, ένας γονιός μπορεί συνήθως να πει πότε το παιδί του αισθάνεται άβολα. Μια ήρεμη συζήτηση είναι συνήθως το καλύτερο φάρμακο και αυτή θα βοηθήσει το παιδί να ξεπεράσει το φόβο του.

Φόβος ή φοβία

Όταν οι φόβοι επιμένουν τότε τα προβλήματα μπορεί να γίνουν σοβαρά. Όσο κι αν ελπίζουν οι γονείς ότι ένας – ένας οι παιδικοί φόβοι θα εξαφανιστούν με τον καιρό, αυτό μερικές φορές δεν συμβαίνει και ο απλός φόβος μετατρέπεται σε φοβία κάτι που είναι βέβαια σπάνιο αλλά αρκετά σοβαρό.

Μια φοβία είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί είτε γιατί προκαλεί ανεξέλεγκτες αντιδράσεις από το παιδί είτε γιατί η αιτία της δεν μπορεί να αποφευχθεί (πχ η φοβία για τους κεραυνούς).

Οι φοβίες είναι ο Νο 1 λόγος που κάποιος γονιός στρέφεται στον παιδοψυχολόγο για βοήθεια. Τα καλά νέα ωστόσο είναι ότι αν η φοβία δεν δυσχεραίνει την καθημερινότητα του παιδιού, θα υποχωρήσει μόνη της με την πάροδο του χρόνου χωρίς την επέμβαση του ειδικού.

Βοηθώντας το παιδί

Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να ξεπεράσουν τους φόβους τους ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των ταλέντων τους και της αυτοπεποίθησής τους. Αυτή η αντιμετώπιση θα τα βοηθήσει να αποβάλουν τους παιδικούς φόβους και να μην γίνουν σοβαρότερες φοβίες.

– Αναγνωρίστε πως ο φόβος είναι πραγματικός. Όσο αστείος κι αν μοιάζει στα μάτια σας ο φόβος, για το παιδί είναι υπαρκτός και τα συναισθήματα έντονα. Η συζήτηση γύρω από το αντικείμενο του φόβου, η περιγραφή του και η τοποθέτησή του στις σωστές διαστάσεις, συνήθως το κάνει να χάνει το μέγεθος και την δύναμή του.

– Μην υποτιμάτε ένα φόβο με σκοπό να κάνετε το παιδί να τον ξεπεράσει. Λέγοντας «Μην είσαι χαζός, δεν υπάρχει τέρας μέσα στην ντουλάπα» μπορεί να αναγκάσει το παιδί να πέσει για ύπνο, δεν θα του διώξει όμως τον φόβο.

– Μην υποκύπτετε. Αν το παιδί σας φοβάται τους σκύλους, δεν υπάρχει λόγος να αλλάζετε πεζοδρόμιο κάθε φορά που συναντάτε έναν. Αυτό θα δώσει στο παιδί σας το μήνυμα ότι ο φόβος του είναι βάσιμος και ότι τα σκυλιά πρέπει να τα φοβόμαστε και να τα αποφεύγουμε.

Αντί γι’ αυτό υποστηρίξτε το με ήπιο τρόπο να πλησιάσει ένα σκυλί, να το παρατηρήσει από κοντά, να δει τις φιλικές του αντιδράσεις (κούνημα ουράς κτλ) και να διαπιστώσει ότι δεν υπάρχει λόγος να το φοβάται.

– Βαθμολογείστε τον φόβο. Διδάξτε το παιδί να τοποθετεί το συναίσθημα του φόβου σε μια σκάλα από το 1 ως το 10, δίνοντας 10 στον μεγαλύτερο φόβο που υπάρχει. Με αυτό τον τρόπο το παιδί από μόνο του θα μάθει να αξιολογεί την σοβαρότητα της κατάστασης και να διαπιστώνει ότι ο φόβος του δεν είναι τελικά τόσο τραγικός.

Πηγή: fe-mail.gr