Είναι αδύνατο να γνωρίζει κανείς πόσοι αναντικατάστατοι θησαυροί έχουν καταστραφεί στο διάβα της Ιστορίας, αν κρίνουμε πάντως από τα τελευταία χρόνια, τότε η ζημιά λογίζεται ανυπολόγιστη.
Σήμερα μπορούμε και καταγράφουμε τις φθορές των κειμηλίων μας και ξέρουμε ακριβώς τι συμβαίνει και πού.
Κι έτσι το κλάμα είναι ακόμα μεγαλύτερο, πόσο μάλλον όταν η καταστροφή έρχεται από αδεξιότητα, απροσεξία, πείσμα ή εντελώς απρόβλεπτες καταστάσεις…
Τα βάζα της Δυναστείας Τσινγκ που καταστράφηκαν από λυμένα κορδόνια
Αν έχετε δει από κοντά πορσελάνινες δημιουργίες της περιόδου Τσινγκ, τότε ξέρετε ότι μιλάμε για εντυπωσιακότατα έργα τέχνης με ιδιαίτερη έμφαση στη λεπτομέρεια. Για αρκετές δεκαετίες λοιπόν τρία τέτοια ανεκτίμητης αξίας δημιουργήματα των τελών του 17ου αιώνα αναπαύονταν στο Μουσείο Φιτζγουίλιαμ του Κέιμπριτζ χωρίς προστατευτικά τζάμια.
Παρά ταύτα, παρέμεναν ανέγγιχτα από τον χρόνο και τον άνθρωπο, μέχρι το 2006 τουλάχιστον, όταν απρόσεκτος επισκέπτης μπουρδουκλώθηκε με τα λυτά του κορδόνια και έπεσε πάνω στα βάζα! Ναι, και στα τρία.
Ο 42χρονος Νικ Φλιν παραπάτησε στη σκάλα και διέλυσε τους κινεζικούς θησαυρούς, τους οποίους εκτίμησε στο μουσείο στα 572.000 ευρώ. Βέβαια το γεγονός ότι το μουσείο κρατούσε τα ανεκτίμητης αξίας βάζα έξω από προθήκες και κάτω ακριβώς από την κεντρική σκάλα μόνο έξυπνο δεν το λες.
Επιστροφή στον Φλιν τώρα, ο οποίος με το που έκανε κομματάκια τα τρία βάζα, σηκώθηκε, τινάχθηκε από τις θρυμματισμένες πορσελάνες και έφυγε τρέχοντας από το Φιτζγουίλιαμ, αν και δεν υπολόγισε τις κάμερες. Δυο μήνες μετά τον συνέλαβαν και τον κατηγόρησαν για τη φθορά, απαγορεύοντάς του διά παντός την είσοδο στο εν λόγω μουσείο.
Όταν διαπιστώθηκε ότι ήταν καθαρό ατύχημα και όχι σαμποτάζ, το μουσείο απέσυρε τις κατηγορίες και ο άντρας ζήτησε γονυπετής συγνώμη…
Οι περιπέτειες ενός Πικάσο
Ο καζινάς Στιβ Γουίν κατέχει κυριολεκτικά το μισό Λας Βέγκας και όταν δεν ασχολείται με τα τόσα καζίνο του, συλλέγει μανιωδώς έργα τέχνης. Η προσωπική του γκαλερί μετρά Ρέμπραντ, αρκετούς Μονέ και πολλούς ακόμα μεγάλους ζωγράφους, στέλνοντας την αξία της στον ίλιγγο των εκατομμυρίων.
Το καμάρι της συλλογής του ήταν ωστόσο το «Όνειρο» του Πάμπλο Πικάσο, στο οποίο απαθανάτισε ο 50άρης καλλιτέχνης την 22χρονη ερωμένη του με τον κυβιστικό τρόπο που μόνο αυτός ήξερε. Ο Γουίν σκόπευε να τον πουλήσει το 2006 με τιμή εκκίνησης στα 139 εκατ. δολάρια, όταν και συνέβη το αδιανόητο.
Δείχνοντας τον πίνακα σε δυο καλές του φίλες, ο ενθουσιασμένος Γουίν -που πάσχει από αμφιβληστροειδοπάθεια και είναι γνωστός για τον εκφραστικότατο τρόπο ομιλίας του- έβαλε με μια σπασμωδική κίνηση τον αγκώνα του πάνω στον καμβά, καταστρέφοντας το πανί. Η ζημιά εκτιμήθηκε στα 90.000 δολάρια και παρά την επιδιόρθωση, η τιμή του πίνακα έπεσε τώρα στα 85 εκατ. Τελικά βγήκε νικητής, αφού ο πίνακας (που πουλήθηκε με μια μικρή καθυστέρηση το 2013) έπιασε τα 155 εκατ. δολάρια…
Η τοιχογραφία που έγινε γνωστή γιατί καταστράφηκε
Από τη μία έχουμε μια άγνωστη στον πολύ κόσμο τοιχογραφία σε ισπανικό παρεκκλήσι με ζωή εδώ και 122 χρόνια. Και από την άλλη μια ηλικιωμένη «συντηρήτρια» που ανέλαβε αυτόκλητα τον ρόλο να απαλλάξει το έργο από τη φθορά. Η 80χρονη Σεσίλια Χιμένες παρατήρησε ότι η τοιχογραφία είχε υποστεί εκτεταμένη ζημιά λόγω μούχλας, κι έτσι αποφάσισε να συντηρήσει τον πίνακα όπως μόνο εκείνη ήξερε.
Χωρίς την άδεια ή τη συγκατάθεση έστω της εκκλησίας, η Χιμένες μπογιάτισε τα κατεστραμμένα τμήματα του έργου με ελεύθερο στιλ και όσο πιο αφαιρετικά έπαιρνε, κάνοντας την εικόνα του Ιησού να μοιάζει να αναπαράσταση πιθήκου (όπως είναι και το νέο περιπαικτικό όνομα της τοιχογραφίας).
Παρά την καταστροφή, η γιαγιούλα κατάφερε να κάνει την τοιχογραφία πόλο έλξης και χιλιάδες τουρίστες καταφτάνουν τώρα εκεί για να θαυμάσουν τη μεγαλειώδη συντήρηση. Και με το αζημίωτο βέβαια για την ίδια, μιας και εισπράττει το 49% από όλα τα αναμνηστικά προϊόντα που φέρουν πάνω τους την «πειραγμένη» τοιχογραφία…
Η πτυσσόμενη καρέκλα του Βοναπάρτη και ο περίεργος υπάλληλος του μουσείου
Αρχές του 2014, ένας υπάλληλος του Μουσείου Καλών Τεχνών δεν μπορούσε να συνεχίσει να αντιστέκεται στον πειρασμό να καθίσει εκεί που κάποτε ξεκούραζε το σώμα του ο Μέγας Ναπολέων. Κι έτσι, αφού σιγουρεύτηκε ότι δεν τον βλέπει κανείς, απίθωσε το δικό του σώμα πάνω στην πτυσσόμενη καρέκλα, όταν και ξεκίνησαν οι περιπέτειες.
Το κόκκινο δέρμα σκίστηκε που λέτε αμέσως και από την πτώση καταστράφηκε και το ξύλινο πλαίσιο της καρέκλας. Κι έτσι η καρέκλα του παλιού αυτοκράτορα της Γαλλίας που τόσο πόλεμο και αίμα είχε δει (την έπαιρνε ο Βοναπάρτης στις πολεμικές του εκστρατείες) κινδύνευε πια να περάσει στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας.
Ο υπάλληλος πέρασε από το πειθαρχικό και η καρέκλα επιδιορθώθηκε και είναι πια σχεδόν σαν καινούρια, όπως ωστόσο σχολίασε ο διευθυντής του μουσείου, «όχι σε τόσο καλή κατάσταση όπως ήταν πριν».
Ο αναγεννησιακός πίνακας και ο έφηβος
Ήταν το 2015 όταν πολιτιστικός χώρος της Ταϊπέι φιλοξενούσε έκθεση με αριστουργήματα της ιταλικής Αναγέννησης. Ανάμεσα στα έργα του Ντα Βίντσι και του Ραφαήλ, ήταν και ένας Πάολο Πόρπορα, τα «Λουλούδια» του οποίου (αρχές 17ου αιώνα) είχαν εκτιμηθεί στο 1,5 εκατ. ευρώ.
Και τότε ήρθε ο πίνακας σε επαφή με ένα 12χρονο αγόρι. Το οποίο σκόνταψε πάνω στο προστατευτικό σχοινί και θέλοντας να πιαστεί από κάπου, πιάστηκε από το ανεκτίμητης αξίας έργο τέχνης. Χαρίζοντάς του μια μεγάλη τρύπα στον καμβά! Παρά το γεγονός ότι οι ιθύνοντες του χώρου δεν κράτησαν κακία στο παιδί, ο πίνακας καταστράφηκε…
