Η Καθαρά Δευτέρα σημάνει το τέλος των ξέφρενων εορτασμών του Τριωδίου, καθώς η μέρα αυτή συμβολίζει την πνευματική και σωματική «κάθαρση» πριν από την κατάνυξη της Μεγάλης Σαρακοστής.
Αν ο καιρός το επιτρέπει, την Καθαρά Δευτέρα η εξοχή έχει την τιμητική της, καθώς ο ουρανός γεμίζει χαρταετούς, τα τραγούδια και οι χοροί κυριαρχούν, ενώ τα τραπέζια γεμίζουν από σαρακοστιανά εδέσματα .
Πολλές περιοχές της Ελλάδας έχουν τα δικά τους ξεχωριστά έθιμα για τη γιορτή της Καθαράς Δευτέρας. Ας δούμε μερικά από αυτά…
Αλευρομουτζούρωμα – Γαλαξίδι
Την Καθαρά Δευτέρα στο Γαλαξίδι οι κάτοικοι και οι επισκέπτες κατεβαίνουν στην αγορά, όπου γίνεται το «μουντζούρωμα» και το «αλεύρωμα». Οι παρευρισκόμενοι «πολεμούν» με εφόδια σακούλες γεμάτες άλλες με φούμο και άλλες με αλεύρι, ενώ τα «σκάγια» μπορούν να πάρουν και ανυποψίαστους! Η παραλία μετατρέπεται πολύ γρήγορα σε πεδίο μάχης. Σύννεφο το αλεύρι και πυκνό νέφος το φούμο.
Υπάρχουν διάφορες εικασίες για το έθιμο. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι προέρχεται από τη Βυζαντινή εποχή, που οι παλιάτσοι των ιπποδρόμων χρωμάτιζαν τα πρόσωπά τους. Αυτό όμως έλαβε μεγάλη ακμή στην εποχή της ιστιοφόρου Ναυτιλίας, δηλαδή το 1840 και έκτοτε. Και αυτό γιατί τότε τα ιστιοφόρα ταξίδευαν από το Μάρτιο μέχρι το Νοέμβριο, έτσι οι εκδηλώσεις της Αποκριάς ήταν συγχρόνως και αποχαιρετιστήριες εκδηλώσεις.
Ο Γάμος του Κουτρούλη – Μεθώνη
Την Καθαρά Δευτέρα, στη Μεθώνη πραγματοποιείται η αναβίωση ενός πραγματικού γάμου που άφησε εποχή κατά τον 14ο αιώνα. Πρόκειται για μια παρωδία γάμου που περιέχει πολλές απρόοπτες καταστάσεις και σάτιρα της σύγχρονης πραγματικότητας. Προηγείται η πομπή των συμπεθεριών και κάθε λογής παρατρεχάμενων στους κεντρικούς δρόμους της Μεθώνης και φυσικά, μετά το «γάμο» ακολουθεί γλέντι. Οι οργανωτές έχουν φροντίσει να προσφέρουν στον κόσμο φασολάδα, λαγάνες και διάφορα σαρακοστιανά, ενώ και οι γύρω ταβέρνες είναι έτοιμες να ικανοποιήσουν κάθε γαστρονομική επιθυμία.
Ο Κουτρούλης ήταν ένα πρόσωπο που κατάγονταν από τη Μεθώνη. Είχε δημιούργησε παράνομο δεσμό με μια γυναίκα που ήταν ήδη παντρεμένη και που όλες οι προσπάθειες για διαζύγιο συναντούσαν την άρνηση της Εκκλησίας. Όταν όμως η γυναίκα παρουσίασε διαζύγιο του γάμου από τον Επίσκοπο της Μεθώνης, της επετράπη ο γάμος, ο οποίος διεξήχθη μάλλον σαν πανηγύρι. Η διασκέδαση κράτησε μέρες προς πείσμα του προηγούμενου συζύγου αλλά και προς ικανοποίηση του Κουτρούλη.
Αγάς – Χίος
Το έθιμο του Αγά -με ρίζες στην Τουρκοκρατία- αναβιώνει στα Μεστά και στους Ολύμπους της Χίου. Ένας ντόπιος μεταμφιέζεται σε Αγά και δικάζει με σκωπτικό τρόπο ντόπιους και ξένους.
Ο Αγάς περιστοιχίζεται από μασκαρεμένους άντρες και καταφτάνει στην πλατεία για να ασκήσει τα καθήκοντά του. Μετά τις δίκες ακολουθεί χορός με παραδοσιακά όργανα που συμπληρώνουν μεζέδες και ντόπια ποτά.
Λαϊκό Δικαστήριο – Κάρπαθος
Έθιμο με δίκη εκτός από τη Χίο συναντούμε και στην Κάρπαθο. Εκεί στο Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων ανταλλάσσονται απρεπείς χειρονομίες μεταξύ των θεατών, και γι’ αυτό οδηγούνται στο «δικαστήριο» από τους Τζαφιέδες (χωροφύλακες), προς απονομή δικαιοσύνης από τους σεβάσμιους του νησιού. Τα αυτοσχέδια αστεία και τα γέλια ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι.
Βλάχικος Γάμος – Θήβα
Το έθιμο του Βλάχικου Γάμου ξεκινά την Τσικνοπέμπτη και ολοκληρώνεται το βράδυ της Καθαράς Δευτέρας. Περιλαμβάνει ομαδικό γλέντι και μεθύσι, πομπή, αισχρολογίες, πειράγματα και πυρρίχιο χορό. Κατά την κορύφωση την Καθαρά Δευτέρα, έχουμε την πομπή και την τελετή του «γάμου» ο οποίος εξελίσσεται με την βλάχικη προφορά μεταξύ των «συμπεθέρων» του γαμπρού και της νύφης. Συνδέεται με τη διονυσιακή λατρεία καθώς περιλαμβάνει τον κυκλικό «χορό του πεθαμένου».
Χορός των Παπάδων – Κέρκυρα
Σε πολλά χωριά της Κέρκυρας αναβιώνει ο παραδοσιακός χορός των Παπάδων. Το χορό σέρνουν πρώτοι οι παπάδες και ακολουθούν οι γέροντες του χωριού.
Γαϊτανάκι – Διάφορες περιοχές της χώρας
Σε όλη σχεδόν την Ελλάδα –και σε διάφορες παραλλαγές– το χορευτικό δρώμενο, το λεγόμενο Γαϊτανάκι, έθιμο που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, ξεσηκώνει μικρούς και μεγάλους.
