Όταν ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν πέθανε το 1827 άφησε πίσω του ορισμένα κομμάτια χαρτιού γεμάτα με νότες και κομμάτια από μελωδίες που κάλλιστα θα μπορούσαν ν’ αποτελούν μέρη από το τελευταίο μεγαλούργημά του. Αλήθεια, τί θα έλεγε αν ήξερε πως δύο αιώνες μετά, μια σκεπτόμενη μηχανή θα έπαιρνε αυτά τα κομμάτια και ολοκλήρωνε τη δουλειά του;
Ένα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης «ανοικοδόμησε» τη μισή από τη 10η Συμφωνία του συνθέτη. Το έκανε, δε, με τόσο πειστικό τρόπο ώστε επαγγελματίες μουσικοί και μελετητές του έργου του δεν μπορούν να πουν ξεκάθαρα πού τελειώνει το αυθεντικό έργο, τα σκέλη, δηλαδή, που έγραψε ο ίδιος ο Μπετόβεν και πού αρχίζουν τα κομμάτια που δημιουργήθηκαν από τον αλγόριθμο.
Στη γιορτή των 250 χρόνων από τη γέννησή του
Όπως και να ‘χει το επόμενο Σάββατο αυτές οι νότες – οι αυθεντικές και εκείνες που παράχθηκαν με τη βοήθεια του υπολογιστή – θα παρουσιαστούν σε μια παγκόσμια πρεμιέρα στη Βόννη. Αυτό θα είναι ένα από κεντρικά δρώμενα στη γιορτή των 250 χρόνων από τη γέννηση του ευφυούς καλλιτέχνη, στην ιδιαίτερη πατρίδα του στη δυτική Γερμανία.
Είναι η πρώτη φορά που ένας αλγόριθμος αναπαράγει το έργο ενός κλασικού συνθέτη σ’ αυτό το βαθμό. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για να γραφτεί μουσική εμπνευσμένη από τις μελωδίες του Μπαχ και του Μότσαρτ. Ωστόσο, η προσπάθεια να παρουσιάσει ένα ολόκληρο 40λεπτο κοντσέρτο του Μπετόβεν έχοντας για αρχή τις 250 μπάρες από νότες που έχουν διασωθεί από τη 10η Συμφωνία, είναι ένα ασύγκριτο εγχείρημα.
Το πρότζεκτ άρχισε από δύο χρόνια με πρωτοβουλία της Deutsche Telekom, της γερμανικής εταιρίας τηλεπικοινωνιών. Ζήτησε τη βοήθεια του Αυστριακού τεχνολόγου της μουσικής, Ματίας Ρέντερ. Η τεχνητή νοημοσύνη σχεδιάστηκε από τον Αχμέντ Ελγκαμάλ, καθηγητή της επιστήμης των υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο Ράτγκερς του Νιού Τζέρσεϊ των Η.Π.Α. Εκείνος προηγουμένως είχε φτιάξει ένα σύστημα που μπορούσε να μιμηθεί τη δουλειά καλλιτεχνών όπως ο Πικάσο και άλλων ζωγράφων του κινήματος των Ιμπρεσιονιστών. Μάλιστα, το έκανε τόσο καλά που μπορούσε να ξεγελάσει και τους ειδικούς. «Επειδή η φύση της μουσικής του Μπετόβεν είναι δομημένη και ιδιαιτέρως μαθηματική πίστεψα πως η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να καταλάβει πως θα συμπεριφερόταν όταν έγραφε κάποιο νέο κομμάτι», υποστήριξε ο Ελγκαμάλ.
Έτσι εκείνος και η ομάδα του τροφοδότησαν την τεχνητή νοημοσύνη με έργα του Μότσαρτ, του Χάυντν και του Μπαχ και άλλους συνθέτες της ίδιας εποχής με τον Μπετόβεν. Έπειτα, της δόθηκαν κομμάτια του Μπετόβεν και οι προγραμματιστές τη δίδαξαν να προβλέπει τί θα ακολουθούσε στη συνέχεια. Όταν πια ανέπτυξε ένα ακριβές μοντέλο του τρόπου που δούλευε ο Μπετόβεν, την άφησαν να επεξεργαστεί τη 10η Συμφωνία. Ο Ρέντερ ανέφερε πως είναι εντυπωσιασμένος με τα αποτελέσματα. «Όσον αφορά στη μουσική είμαι απόλυτα χαρούμενος», δήλωσε και πρόσθεσε: «πιστεύω πως αν ο Μπετόβεν ζούσε σ’ αυτή την εποχή θα χρησιμοποιούσε παρόμοιες τεχνολογικές εξελίξεις κι ο ίδιος».
