Η ιστορία της κατάκτησης του Διαστήματος είναι γεμάτη από λαμπρούς θριάμβους αλλά και κολοσσιαίες τραγωδίες, καθώς ο χρόνος ήταν πολύτιμος στην ψυχροπολεμική κούρσα ΗΠΑ και ΕΣΣΔ για τις πρωτιές των διαστημικών προγραμμάτων τους και πισωγύρισμα δεν υπήρχε.
Ανάμεσα στη νίκη και την ήττα υπήρξαν βέβαια και μια σειρά από περιστατικά που λίγο έλειψε να μεταμορφωθούν σε τραγωδίες, αν και τελικά παρέμειναν στο καθεστώς της περιπέτειας και του μυστηρίου, αποφεύγοντας τις απώλειες σε ανθρώπινες ζωές.
Όλοι θυμόμαστε τους ζοφερούς σταθμούς των τραγωδιών της διαστημικής τρέλας, την καταστροφή των διαστημοπλοίων Τσάλεντζερ και Κολούμπια δηλαδή, αν και το γεγονός παραμένει ότι η απώλεια ανθρώπινων ζωών στο ταξίδι μας στο άγνωστο είναι σχετικά μικρή σε σχέση με το μέγεθος του εγχειρήματος.
Αριθμός που θα μπορούσε να είναι βέβαια πολύ μεγαλύτερος αν στις επανδρωμένες αυτές αποστολές δεν επενέβαινε ο από μηχανής θεός…
Ο τολμηρός Γκαγκάριν και το Βοστόκ 1
Η πρώτη επανδρωμένη αποστολή εκτοξεύτηκε στις 12 Απριλίου 1961 μεταφέροντας τον σοβιετικό κοσμοναύτη Γιούρι Γκαγκάριν σε τροχιά γύρω από τη Γη. Μετά ανέλαβαν τα αυτοματοποιημένα συστήματα να τον επιστρέψουν με ασφάλεια στον πλανήτη μας, όταν και ξεκίνησαν τα παρατράγουδα, καθώς η επανείσοδος ήταν ριψοκίνδυνη. Η κάψουλα του Γκαγκάριν απέτυχε να αποκολληθεί από το υπόλοιπο στέλεχος, καθώς μια δέσμη καλωδίων αρνήθηκε να διαχωριστεί.
Η κάψουλα άρχισε να περιστρέφεται με μανία πέφτοντας προς το έδαφος και σύντομα η θερμότητα άρχισε να κάνει την εμφάνισή της. Ευτυχώς δηλαδή που η πυράκτωση του διαστημοπλοίου επανεισόδου έκαψε τα καλώδια κάπου 10 λεπτά αργότερα και τα δύο μέλη αποκολλήθηκαν. Ο Γκαγκάριν υποβλήθηκε σε απίστευτης ισχύος δυνάμεις, κατάφερε ωστόσο να διατηρήσει τις αισθήσεις του και να εκτοξευτεί πάνω στην ώρα για μια ασφαλή προσγείωση. Πατώντας Γη, συνειδητοποίησε το πόσο ανέτοιμοι ήταν για την πρώτη επανδρωμένη αποστολή οι συμπατριώτες του, καθώς τα προβλήματα και οι δυσλειτουργίες που αντιμετώπισε και πολλά ήταν και χωρίς πρόβλεψη.
Όπως το ύψος της τροχιάς του, που ήταν μεγαλύτερο από αυτό που είχε προβλεφθεί, κάτι που λογιζόταν ολότελα επικίνδυνο, καθώς πολλά όργανα θα μπορούσαν να παρουσιάσουν δυσλειτουργίες. Ήταν όμως και το άλλο: οι σοβιετικοί επιστήμονες φοβούνταν αληθινά ότι ένας άνθρωπος θα μπορούσε κάλλιστα να τρελαθεί στις αφιλόξενες συνθήκες του Διαστήματος, κι έτσι κλείδωσαν τον Γκαγκάριν έξω από το πιλοτήριο του διαστημοπλοίου! Φανταστείτε να συνέβαινε κάτι στην επικοινωνία και τον τηλεχειρισμό με τη Γη δηλαδή…
Ο Αλεξέι Λεόνοφ και το Βοσχόντ 2
Το ημερολόγιο έγραφε 18 Μαρτίου 1965 όταν ο σοβιετικός κοσμοναύτης Λεόνοφ φόρεσε ατάραχος τη διαστημική στολή του και εγκατέλειψε την κάψουλα Βοσχόντ 2 κάνοντας την πρώτη φυσική τσάρκα του ανθρώπου στο Διάστημα! Αυτή ήταν άλλη μια πρωτιά που ερχόταν να προστεθεί στους τόσους θριάμβους των Σοβιετικών στην πρώιμη αυτή φάση της διαστημικής κούρσας, αν και πουθενά δεν αναφέρεται ότι η πρώτη διαστημική βόλτα λίγο έλειψε να καταλήξει με τον θάνατο του κοσμοναύτη. Και μάλιστα αρκετές φορές!
Παρά το γεγονός ότι τόσο η έξοδος στο άγνωστο όσο και η ίδια η βόλτα πήγαν ως όφειλαν, ήταν στην προσπάθειά του να ξαναμπεί στο Βοσχόντ που ανακάλυψε έντρομος ο Λεόνοφ ότι δεν χωρούσε από το στενό πέρασμα της πόρτας, μιας και η στολή του είχε διογκωθεί εξαιτίας του κενού. Ο Λεόνοφ προσπάθησε αλλά μάταια, έχοντας πάντα το βλέμμα του στραμμένο στο ρολόι, καθώς ο αέρας της στολής του επαρκούσε μόλις για 40 λεπτά. Αλλά και η θερμοκρασία του σώματός του ανέβαινε ανησυχητικά εξαιτίας της προσπάθειας.
Κατάφερε τελικά να μπει λίγο πριν σωθεί το οξυγόνο του, αν και τα προβλήματά του δεν τέλειωσαν εδώ. Γιατί το σύστημα πλοήγησης παρουσίασε δυσλειτουργία και τους κατέβασε τελικά στις εσχατιές της Σιβηρίας, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τον πολιτισμό, μέσα σε ένα δάσος με τα άγρια θηρία να παραμονεύουν. Εκεί πέρασαν ένα ολόκληρο βράδυ μέσα σε συνθήκες ψύχους και φόβου, μέχρι να εντοπιστούν την επόμενη μέρα…
Η περιπέτεια του Σογιούζ 5
Το Σογιούζ 5 εκτοξεύτηκε με πλήρωμα τριών αστροναυτών στις 15 Ιανουαρίου 1969 και 4 μέρες αργότερα συναντήθηκε με το Σογιούζ 4, με το αίσιο ραντεβού να καταλήγει σε άλλη μια σοβιετική πρωτιά: τον πρώτο διαστημικό περίπατο δύο αστροναυτών! Μετά την αποκόλληση των διαστημοπλοίων, το Σογιούζ 4 επέστρεψε και προσγειώθηκε χωρίς προβλήματα, αν και το Σογιούζ 5 λίγο έλειψε να ζήσει ένα ολότελα μοιραίο περιστατικό κατά την επανείσοδό του στην ατμόσφαιρα.
Η κάψουλα δεν αποκολλήθηκε από το υπόλοιπο στέλεχος και άρχισε να φλέγεται, την ίδια ώρα που μπήκε στην ατμόσφαιρα με λάθος διεύθυνση, αφήνοντας τη ασπίδα θερμοπροστασίας στο πίσω μέρος και πλέον αχρηστεμένη. Όταν μάλιστα το λάστιχο της μπροστινής καταπακτής άρχισε να καίγεται, οι κοσμοναύτες ήταν σίγουροι ότι θα πέθαιναν. Οι απίστευτες ταλαντώσεις και το κάψιμο της κάψουλας έκαναν ευτυχώς το βοηθητικό σκάφος να αποκολληθεί, όταν και επέστρεψε το Σογιούζ στην κανονική του θέση, σώζοντας έτσι το πλήρωμα από μαρτυρικό θάνατο.
Όχι όμως ότι η περιπέτεια τελείωσε, καθώς σειρά είχαν τώρα τα αλεξίπτωτα, που αρνούνταν να ανοίξουν! Άνοιξαν κυριολεκτικά στο τσακ, αν και δεν κατάφεραν να ανακόψουν τη φόρα της κάψουλας, η οποία προσγειώθηκε τόσο απότομα που ένας κοσμοναύτης έσπασε τα δόντια του…
Ιστορίες και με το Σογιούζ T-10-1
Στις 26 Σεπτεμβρίου 1983, ο κυβερνήτης Βλαντιμίρ Τίτοφ και ο μηχανικός πτήσης Γενάδι Στρεκάλοφ ήταν πανέτοιμοι να εκτοξευτούν με το Σογιούζ T-10-1 και να δέσουν στον σοβιετικό διαστημικό σταθμό Σαλιούτ 7. Ενενήντα δευτερόλεπτα πριν από την εκτόξευση ωστόσο, μια βαλβίδα ασφαλείας στον κινητήρα παρουσίασε πρόβλημα απελευθερώνοντας καύσιμο στο κοσμοδρόμιο. Αμέσως σχεδόν ο πύραυλος τυλίχθηκε στις φλόγες, αν και οι κοσμοναύτες δεν ανησύχησαν και πολύ, καθώς η κάψουλά τους ήταν σχεδιασμένη να αποκολλάται από τον πύραυλο σε περίπτωση ανάγκης, μέσω ενός αυτόνομου συστήματος εκτόξευσης. Μόνο που το σύστημα δεν δούλεψε!
Η πυρκαγιά είχε αχρηστέψει τα καλώδια της αυτόματης πυροδότησης, αφήνοντας έτσι τους δύο κοσμοναύτες στην κορυφή ενός φλεγόμενου πυραύλου. Ο μόνος τρόπος να απασφαλιστεί η κάψουλα ήταν μέσω της ταυτόχρονης πίεσης δύο κουμπιών από μηχανικούς εδάφους, τα οποία βρίσκονταν σε δυο χωριστά δωμάτια! Περισσότερα από 10 δευτερόλεπτα χρειάστηκαν μέχρι να γίνει σωστά η διαδικασία και να εκτοξευτεί η κάψουλα μακριά από τον πύραυλο, ο οποίος στα επόμενα δευτερόλεπτα κατέρρευσε στο έδαφος. Στο τσακ κυριολεκτικά!
Οι εκνευρισμένοι κοσμοναύτες έβριζαν και καταριόνταν την τύχη τους τόσο που αναγκάστηκαν να κλείσουν το σύστημα ενδοεπικοινωνίας της κάψουλας με τη βάση! Όταν το σωστικό συνεργείο τους περισυνέλεξε μισή ώρα αργότερα από το σημείο προσγείωσης, οι κοσμοναύτες ζήτησαν τσιγάρο και βότκα για να ηρεμήσουν…
Η ασύλληπτη περιπέτεια της αποστολής του Απόλλωνα 13
Ο Απόλλων 13 ήταν η τρίτη διαστημική απόπειρα των ΗΠΑ με αποστολή την προσσελήνωση, αυτή που θα έκανε τη βόλτα στο Φεγγάρι κοινό τόπο, σφραγίζοντας έτσι την ανθρώπινη περιπέτεια με το Υπερπέραν. Κι όμως, αν δεν ήταν η εφευρετικότητα και η καινοτομία των μηχανικών της NASA, θα μιλούσαμε σήμερα για ολοκληρωτική καταστροφή!
Ο Απόλλων αποτελούνταν από δύο ανεξάρτητα σκάφη που συνδέονταν μεταξύ τους: το κυρίως σκάφος Οδύσσεια και την κάψουλα για την προσσελήνωση Υδροχόος. Όλο το πλήρωμα βρισκόταν στην Οδύσσεια κατά τη διάρκεια του ταξιδιού στη Σελήνη, όταν το απογευματάκι της 13ης Απριλίου 1970, με το σκάφος να βρίσκεται 300.000 χιλιόμετρα από τη Γη και να κοντοζυγώνει στο Φεγγάρι, οι αστροναύτες είδαν τον δείκτη πίεσης στη δεξαμενή υδρογόνου της Οδύσσειας να δείχνει μια τιμή ανησυχητικά χαμηλή. Τότε ήταν που το σκάφος άρχισε να τραντάζεται συθέμελα, οι λυχνίες του συναγερμού να ανάβουν μονομιάς και το πλήρωμα να τα έχει κυριολεκτικά χαμένα.
Και βέβαια τότε ακούστηκαν τα περιβόητα λόγια από τους αστροναύτες στην επικοινωνία τους με το γήινο κέντρο ελέγχου: «Χιούστον, είχαμε ένα πρόβλημα» (και όχι όπως στο ομώνυμο φιλμ του 1995 «Χιούστον, έχουμε ένα πρόβλημα»). Τη μοιραία αυτή νύχτα, μια σπίθα από ένα κατά λάθος εκτεθειμένο καλώδιο μέσα στη δεξαμενή υδρογόνου προκάλεσε έκρηξη, καταστρέφοντας ολοσχερώς τη συγκεκριμένη δεξαμενή και προξενώντας εκτεταμένες φθορές σε μια γειτονική, μέσα μάλιστα στην άτρακτο του σκάφους. Η Οδύσσεια δεν ήταν πια καθόλου λειτουργική και ευτυχώς που υπήρχε ο Υδροχόος δηλαδή για να σώσει τη μέρα.
Ο Υδροχόος δεν διέθετε ασπίδα θερμοπροστασίας, μιας και ήταν σχεδιασμένος για τη σύντομη διαδρομή από την Οδύσσεια μέχρι την επιφάνεια της Σελήνης και πάλι πίσω, μπορούσε ωστόσο να κρατήσει ζωντανούς τους αστροναύτες μέχρι την επιστροφή τους στη γήινη ατμόσφαιρα, όταν και θα μεταφέρονταν στη χαλασμένη Οδύσσεια για την επανείσοδο στη Γη. Όπως και έγινε τελικά, αφού η προσσελήνωση ακυρώθηκε κάτω από το κατεπείγον της κατάστασης, αν και οι τρεις αστροναύτες έζησαν ασύλληπτες και απόκοσμες περιπέτειες μέχρι να πατήσουν το γήινο έδαφος.
Αυτό που παραμένει σχετικά άγνωστο είναι ότι και ο πύραυλος που εκτόξευσε τον Απόλλωνα 13, ο Κρόνος 5, λίγο έλειψε να αποτύχει! Όταν πυροδοτήθηκε ο πύραυλος, οι ισχυροί κραδασμοί έθεσαν εκτός λειτουργίας μία από τις τουρμπίνες του και λίγο έλειψε να καταπέσει στη βάση εκτόξευσης, αν και το υπόλοιπο σύστημα αντιστάθμισε τελικά την απώλεια και το ταξίδι έξω από την ατμόσφαιρα συνεχίστηκε σχετικά κανονικά. Σε έρευνα μετά την επιστροφή, αποδείχτηκε ότι ο Κρόνος 5 φλέρταρε επικινδύνως με την καταστροφή και θα μπορούσε το πράγμα να είχε πάρει κάλλιστα μια τελείως διαφορετική τροπή…
