Η διαβόητη δούκισσα της αναγεννησιακής Ιταλίας, γνήσιος απόγονος μιας από τις πιο μισητές δυναστείες της Ευρώπης, των Βοργίων, έχει διχάσει τους ιστορικούς όσο λίγα πρόσωπα της εποχής.
Κόρη του κατοπινού πάπα Αλέξανδρου ΣΤ’, η δούκισσα της Φεράρα μπλέχτηκε σε όλα τα σκάνδαλα και τις ραδιουργίες της διαβόητης φαμίλιας, με τη φήμη της πια να προηγείται και να συνδέεται με αιμομιξίες, δηλητηριάσεις, δολοφονίες και ακόλαστα ήθη.
Οι αναφορές για την πεντάμορφη αριστοκράτισσα ποικίλουν και ακολουθούν τα πάθη της εποχής για τη δυναστεία που σημάδεψε τα ιταλικά κρατίδια του 15ου-16ου αιώνα: οι Βοργίες ανέτρεψαν μονάρχες, κατέλυσαν ηγεμονίες, χρησιμοποίησαν την παπική εξουσία ως όπλο για ιδιοτελείς σκοπούς, σφυρηλατώντας έναν ζοφερό μύθο βασισμένο στη διαφθορά και τα πλέον ειδεχθή εγκλήματα.
Δεν είναι εξάλλου τυχαίο αυτό που λέγεται συχνά: οι Μέδικοι κληροδότησαν στην Ιταλία την κλασική Αναγέννηση και οι Βοργίες τη βυζαντινή πολυτέλεια, τη δολιότητα, τη λαγνεία και το δηλητήριο ως μία εκ των καλών τεχνών!
«Είναι ωραία στη μορφή, έχει όμορφα, ξύπνια μάτια. Το πρόσωπο μάλλον μακρύ. Η μύτη όμορφη και καλοσχηματισμένη, τα μαλλιά χρυσαφένια, τα μάτια αστραφτερά», έτσι την περιέγραφαν οι σύγχρονοί της, αν και το συναπάντημα μαζί της έμελλε να είναι φαρμακερό. Ποιητές την υμνούσαν στα λατινικά για τη σαγήνη του βλέμματός της και το απαράμιλλο κάλλος της.
Ο ιταλός βάρδος Έκτορ Στρότσι ισχυρίστηκε μάλιστα ότι όποιος κοίταζε τον ήλιο τυφλωνόταν, όποιος κοίταζε τη Μέδουσα μεταμορφωνόταν σε πέτρα και όποιος κοίταζε τη Λουκρητία Βοργία έμενε πρώτα τυφλός και μετά απολιθωμένος!
Και βέβαια ήταν και η σκοτεινή ιστορία της που γοήτευσε διαχρονικά ποιητές και συγγραφείς, από τον Βικτόρ Ουγκό μέχρι και τον συγγραφέα του «Νονού», Μάριο Πούζο, μια αναγεννησιακή περιπέτεια δηλαδή με όλα τα συστατικά της καλής κινηματογραφικής πλοκής: ίντριγκες, φόνοι, απόκρυφοι έρωτες, αχαλίνωτα πάθη, μίση, τα πάντα.
Κι έτσι η Λουκρητία φέρεται κόρη και ερωμένη ταυτοχρόνως του πάπα Αλέξανδρου ΣΤ’, ερωμένη των αδελφών της, Τζιοβάνι και Καίσαρα Βοργία, μητέρα εγκαταλειμμένου εξώγαμου τέκνου -με πατέρα τον έναν εκ των δύο αδελφών της-, μια γυναίκα πανούργα, ανήθικη και εκδικητική, μια κανονική «μαύρη χήρα» του καιρού της που οδηγούσε τους άντρες στην καταστροφή και τον θάνατο.
Με τον μύθο της να μεγαλώνει συνεχώς στους αιώνες που θα έρχονταν, αν πιστέψουμε τις διαδόσεις της εποχής, η Λουκρητία Βοργία «είχε περισσότερους εραστές απ’ όσες προσευχές δεν είχε πει ποτέ στη ζωή της» και κατηγορήθηκε για τα πάντα: ότι συνωμότησε στην εξόντωση των συζύγων της, ότι δηλητηρίασε τους αντιπάλους του πατέρα της και ότι διατήρησε απαγορευμένες αιμομικτικές σχέσεις με τον πατέρα και τα αδέλφια της.
Η ιστορική ανασυγκρότηση προσπαθεί βέβαια σήμερα να απαλλάξει τη δούκισσα της Φεράρα από το πέπλο του μύθου, διερωτώμενη αν πράγματι πήρε μέρος η Λουκρητία στα διαβόητα εγκλήματα της οικογένειάς της ή αν αντιθέτως υπήρξε θύμα κι αυτή μιας σκοτεινής εποχής δολοπλοκιών και γάμων συμφέροντος.
Την ίδια λοιπόν στιγμή, η διαχρονική femme fatale φιγουράρει ως μαικήνας της τέχνης και προστάτιδα των καλλιτεχνών, έχοντας απλώς την ατυχία να γεννηθεί στην πιο μισητή δυναστεία της ιταλικής αναγέννησης, τη βίαιη και πολιτικά διεφθαρμένη φαμίλια που πεινούσε για εξουσία και έφτασε πολύ μακριά για να ελέγξει μεγάλα τμήματα της ιταλικής γης…
Πρώτα χρόνια
Η Λουκρητία Βοργία γεννιέται στις 18 Απριλίου 1480 στα περίχωρα της Ρώμης ως καρπός μιας σκανδαλώδους σχέσης: ήταν νόθα κόρη του καρδινάλιου Ροδρίγου Βοργία, μετέπειτα πάπα Αλέξανδρου ΣΤ’, και της ερωμένης του, Βανότσα Κατανέι, γεγονός που την έκανε αδελφή των αδίστακτων Καίσαρα και Τζιοβάνι Βοργία.
Παρά την εξώγαμη φύση του τοκετού, η μικρή Λουκρητία μεγαλώνει στην αυλή της δυναστείας και φέρεται να λαμβάνει ανώτερη μόρφωση, με την ίδια να μιλά και να γράφει άπταιστα ιταλικά, γαλλικά, λατινικά και ελληνικά.
Το πανέμορφο και ιδιαιτέρως ευφυές κορίτσι σύντομα όμως θα εμπλακεί στον αδυσώπητο αγώνα του οίκου της για εξουσία, με τον ανελέητο πατέρα να τη χρησιμοποιεί ως γαμήλιο δόλωμα για την επίτευξη των ιδιοτελών σκοπών του…
Γαμήλιες περιπέτειες
Πριν καν κλείσει το 13ο έτος της ηλικίας της, η Λουκρητία θα βρεθεί παντρεμένη! Αφού λοιπόν την αρραβωνιάζει με δύο διαδοχικά ισπανούς ευγενείς πριν καν φτάσει στην εφηβεία, ο καρδινάλιος διαλύει τις γαμήλιες υποσχέσεις όταν η προσφορά γίνεται καλύτερη: ο πανίσχυρος Τζιοβάνι Σφόρτσα, κόμης του Μιλάνου και 15 χρόνια μεγαλύτερός της, τη ζητά σε γάμο και ο Βοργίας συναινεί αμέσως, καθώς οι βλέψεις του είχαν πια αλλάξει.
Κι όταν με την παρέμβαση της ισχυρής δυναστείας των Σφόρτσα ο καρδινάλιος γίνεται τελικά πάπας (1492), το πρώτο πράγμα που θα κάνει είναι να τηρήσει την υπόσχεσή του στον μιλανέζο ηγεμόνα: την επόμενη κιόλας χρονιά η 13χρονη Λουκρητία ντύνεται νυφούλα.
Τέσσερα όμως χρόνια αργότερα, όταν πια ο γάμος δεν εξυπηρετούσε τους ιδιοτελείς σκοπούς της οικογένειας Βοργία, ο πάπας αποφασίζει να διαλύσει την ένωση και να πάει για άλλα: κατηγορεί τον Σφόρτσα για μη ολοκλήρωση της σχέσης και ακυρώνει τον γάμο, την ίδια στιγμή που ο αδελφός της, Καίσαρας Βοργίας, προσπαθεί να τον δολοφονήσει, αλλά αποτυγχάνει.
Με τις διαπραγματεύσεις για την ακύρωση του γάμου να μαίνονται, καθώς και οι Σφόρτσα δεν ήταν αμελητέο μέγεθος στη φεουδαρχική Ιταλία, η Λουκρητία κλείνεται σε γειτονικό μοναστήρι. Είχε ωστόσο ξεκάθαρα ολοκληρώσει τη σχέση της με άλλον άντρα, καθώς όταν επικυρώθηκε τελικά η ακύρωση του γάμου της, στις 27 Δεκεμβρίου 1497, η ίδια ήταν 6 μηνών έγκυος. Κι έτσι, μέσα στο σκάνδαλο που ξέσπασε και παρά τις επίσημες διαψεύσεις της φαμίλιας, τον Μάρτιο του 1498 γεννιέται με τη δέουσα μυστικότητα ο Τζιοβάνι, ο οποίος θα παραμείνει εκτός κοινής θέας για αρκετά χρόνια.
Η πατρότητα του παιδιού δεν εξακριβώθηκε ποτέ, πάντως στη Ρώμη τα κουτσομπολιά έδιναν και έπαιρναν για το απαγορευμένο της ένωσης που έδωσε τον καρπό. Και μάλιστα οι δύο παπικές βούλες του Αλέξανδρου ΣΤ’ για το θέμα συσκοτίζουν ακόμα περισσότερο το τοπίο: στη μία αναφέρεται ως πατέρας ο αδελφός της, Καίσαρας Βοργίας, και στην άλλη ο ίδιος ο πάπας! Όποιο διάταγμα κι αν πιστέψουμε, το τέκνο ήταν ξεκάθαρα προϊόν αιμομιξίας.
Μέσα στο πλαίσιο αυτό, τον Ιούλιο του 1498 η Λουκρητία δίνεται τρόπαιο σε άλλον έναν ισχυρό ευγενή, τον 17χρονο γιο του βασιλιά της Νάπολης, Αλφόνσου της Αραγωνίας, καθώς τα συμφέροντα των Βοργίων πρόσταζαν αλλαγή πλεύσης στις συμμαχίες. Η νέα ένωση απέδωσε άλλο ένα παιδί, δυστυχώς όμως για τον ισπανικής καταγωγής ευγενή οι βλέψεις του πάπα άλλαξαν το 1500 και έπρεπε να βγει από τη μέση.
Ο Καίσαρας Βοργίας αποπειράται να τον σκοτώσει (15 Ιουλίου 1500), αλλά αποτυγχάνει παρά τις πολλαπλές μαχαιριές στην κρεβατοκάμαρα του ζεύγους. Ο γάμος ήταν πλέον εμπόδιο για τη νέα συμμαχία που έψαχνε να εγκαθιδρύσει η διαβόητη δυναστεία με τη Γαλλία, κι έτσι πληρωμένοι δολοφόνοι του πάπα καταφέρνουν να τον βγάλουν από τη μέση στις 18 Αυγούστου.
Ο δρόμος ήταν πια ανοιχτός για τη νέα γαμήλια ένωση της Λουκρητίας, αυτή τη φορά με τον γαλλοτραφή δούκα της Φεράρα, με τον γάμο να λαμβάνει χώρα μόλις έναν χρόνο μετά τη δολοφονία του δεύτερου συζύγου της. Ο ευγενής ήταν μάλιστα πολύ διστακτικός να προβεί σε γάμο με την καλλονή αριστοκράτισσα, καθώς η φήμη της δυναστείας ήταν πια περιώνυμη τόσο ως δολοπλόκοι και δολοφόνοι όσο και ως αιμομίκτες.
Οι χρονικογράφοι της εποχής αλλά και το κουτσομπολιό στις βασιλικές αυλές Ιταλίας, Γαλλίας και Ισπανίας έδινε και έπαιρνε για τις παράνομες ερωτικές σχέσεις της κόρης με τον αδελφό και τον πατέρα. Η Λουκρητία φέρεται να παίρνει μέρος στα ξακουστά όργια που διοργανώνει ο έκφυλος πάπας στο Βατικανό και το σκάνδαλο δεν μπορεί πια να κρυφτεί.
Ο γάμος γίνεται πάντως και η Λουκρητία ακολουθεί τον νέο της σύζυγο στη Φεράρα, με τη μετακόμισή της να τη γλιτώνει από τις ατέλειωτες ραδιουργίες του οίκου της…
Η ζωή στη Φεράρα και η αλλαγή πλεύσης
Μακριά από το σκοτεινό περιβάλλον του πάπα πατέρα και του δολοφόνου αδελφού, η Λουκρητία θα καταφέρει να υπερβεί την κακή φήμη της οικογένειάς της, γνωρίζοντας μια καινοφανή άνθιση. Και όταν το 1503 ο πάπας Αλέξανδρος ΣΤ’ πεθαίνει και μαζί του τελειώνουν οι περισσότερες μηχανορραφίες της φαμίλιας, η ίδια είναι πια ελεύθερη να αφιερωθεί στην οικογένειά της αλλά και το μεγάλο πάθος της, την τέχνη.
Η οικογενειακή της ζωή έγινε σταθερή, αποκτώντας άλλα 7 παιδιά με τον δελφίνο του θρόνου της Φεράρα (αν και μερικά θα πέθαιναν σε τρυφερή ηλικία), ενώ από το 1505 που πέθανε ο πατέρας του Αλφόνσο, το ζευγάρι ανήλθε στην εξουσία της ευρύτερης περιοχής ως δούκας και δούκισσα της Φεράρα.
Στα επόμενα χρόνια η Λουκρητία θα αποκτήσει τη φήμη του πάτρονα των τεχνών και θα φτιάξει στην αυλή της μια φημισμένη και διαρκώς ανθούσα καλλιτεχνική κοινότητα. Από τον κύκλο των ανθρώπων του πνεύματος που κράτησε κοντά της, πολλοί θα έφταναν σε ανώτερες διοικητικές θέσεις, ενώ άλλοι θα έμεναν στην ιστορία της τέχνης ως ζωγράφοι, γλύπτες και ποιητές.
Έχοντας αποδράσει από το αποπνικτικό πλαίσιο της διεφθαρμένης δυναστείας, η Λουκρητία ανήλθε σε νέο καθεστώς: παραμένοντας πάντα καλλονή και ευγενική στους τρόπους της, φάνταζε τώρα μια σεβάσμια αναγεννησιακή αριστοκράτισσα που αγαπούσε την τέχνη και συντηρούσε τους καλλιτέχνες και τους λόγιους, κατά τα πρότυπα των Μεδίκων.
Αν και ως σύζυγος δεν υπήρξε ποτέ πιστή (έχει σωθεί η μακρά ερωτική της επιστολογραφία με τουλάχιστον 3 επιβεβαιωμένους εραστές, ανάμεσά τους και ο κουνιάδος της, μαρκήσιος της Μάντοβας), κράτησε τις εξωσυζυγικές της σχέσεις μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Και ήταν μάλιστα στο πλαίσιο των οικογενειακών της υποχρεώσεων που θα άφηνε την τελευταία της πνοή, καθώς η Λουκρητία Βοργία πέθανε στη γέννα.
Έχοντας ήδη αποσυρθεί από τη δημόσια ζωή από το 1512, πιθανότατα λόγω του πένθους της για τον χαμό του γιου της από τον δεύτερο σύζυγό της, Αλφόνσο της Αραγωνίας, ήταν οι περιπλοκές στον νέο της τοκετό που θα της στερούσαν τη ζωή. Η Λουκρητία Βοργία εγκατέλειψε τα εγκόσμια στις 24 Ιουνίου 1519, 10 μέρες μετά τη γέννηση του όγδοου παιδιού της με τον δούκα της Φεράρα. Ήταν μόλις 39 ετών…
Κι αν σήμερα ο χαρακτηρισμός «Λουκρητία Βοργία» αποδίδεται σε άνθρωπο δολοπλόκο και πανούργο, είναι μάλλον άδικο για τη δούκισσα της Φεράρα, καθώς η ιστορική ανασυγκρότηση τη θέλει πλέον άβουλο ον στις αδηφάγες ορέξεις του ανήθικου οίκου των Βοργίων παρά ενεργό μέλος στα ανοσιουργήματά τους…
Η Ιστορία τής έχει δείξει πλέον καλύτερο πρόσωπο θεωρώντας και την ίδια θύμα εν πολλοίς των ασύλληπτων μηχανορραφιών και ανήκουστων σκευωριών της διαβόητης αναγεννησιακής δυναστείας…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
