Η πόλη της Ελευσίνας είναι επισήμως από την 1η Ιανουαρίου 2023, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2023, ένας θεσμός που δημιουργήθηκε το 1985, χάρη στην τότε υπουργό Πολιτισμού, Μελίνα Μερκούρη, και έκτοτε έχει ταξιδέψει σε όλη την Ευρώπη και τέσσερις φορές στην Ελλάδα. Με όχημα τον πολιτισμό και την τέχνη, η Ελευσίνα αλλά και ολόκληρη η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο του παγκόσμιου χάρτη.
Βασικό στοιχείο της τελετής έναρξης των εκδηλώσεων που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο (4/2), είναι τα δύο πρόσωπα της πόλης, εκείνο των αρχαίων χρόνων με το έντονο πολιτιστικό στοιχείο και τους αρχαιολογικούς χώρους και αυτό της σύγχρονης εποχής, με τις βιομηχανίες και το εργατικό δυναμικό που έφτανε εδώ από όλα τα σημεία της χώρας. Αυτά τα δύο πρόσωπα ενώνονται μέσα από μια σειρά καλλιτεχνικών δρώμενων στην Τελετή Έναρξης, η οποία αντλεί έμπνευση από την ιστορία και τη μυθολογία της πόλης.
Πρώτη πομπή αυτή των εθνοτοπικών συλλόγων της Ελευσίνας. Το Ελευσίνιο Κίνημα, υπό την καλλιτεχνική επιμέλεια της Τζένης Αργυρίου και του Βασίλη Γεροδήμου, άρχισε να καταφτάνει κατά ομάδες στην παραλία, από διαφορετικά σημεία της πόλης, πλημμυρίζοντας τους δρόμους με παραδοσιακές μουσικές και χορούς από τους διαφορετικούς τόπους καταγωγής αυτών των συλλόγων. Με τις παραδοσιακές στολές του τόπου τους, με τη μουσική και τους παραδοσιακούς χορούς, πέτυχαν τη διασύνδεση με τις ρίζες. Από την Κέρκυρα και τη Χίο, από την Πελοπόννησο και την Ήπειρο, από την Κρήτη και τον Πόντο, οι πρόγονοί τους είχαν φτάσει κάποτε στην Ελευσίνα, καθώς η πόλη αυτή αποτέλεσε προορισμό εσωτερικής μετανάστευσης. ‘Ανθρωποι από όλα τα σημεία της χώρας έφταναν εδώ για να δουλέψουν στις βιομηχανίες της περιοχής και στο ναυπηγείο.
Οι εθνοτοπικοί σύλλογοι σαν ποτάμια μέσα στο τοπίο της πόλης και σαν αρτηρίες στο αστικό σώμα, ενώθηκαν στην παραλία για να συνθέσουν στη συνέχεια ένα πολυμορφικό σώμα.
Αμέσως μετά εισήλθε στο Ελαιουργείο η πομπή των Ημεροδρόμων. Περιπατητές από όλη την Ελλάδα ξεκίνησαν το μεσημέρι από τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού και βάδισαν τα 21χλμ. της Ιεράς Οδού, σε μια διασύνδεση της Αθήνας με την Ελευσίνα.
Κατά τη διάρκεια της άφιξης των πομπών Νύμφες εμφανίζονταν αναπάντεχα, σε κινησιολογική επιμέλεια του Κωνσταντίνου Ρήγου και ενδυματολογική της Όλγας Καραβερβέρη.
Η τρίτη πομπή ήρθε από την Ευρώπη. Η καλλιτεχνική ομάδα της Αμβέρσας TimeCircus, μαζί με το πλοίο ξηράς Landship, διένυσε πεζή 3.000 χλμ. σε 9 μήνες, στη μεγαλύτερη προσκυνηματική πομπή στην ιστορία της Ελευσίνας. Μαζί τους και τα τρία σκυλάκια της ομάδας, που συντρόφευσαν τους καλλιτέχνες σε όλη τη διαδρομή και σε όλες τις καιρικές συνθήκες που συνάντησαν στα διάφορα σημεία αυτής της ευρωπαϊκής διαδρομής.
Στο τέλος, οι κάτοικοι και οι επισκέπτες αποτέλεσαν μία ακόμη άτυπη πομπή. Ο κόσμος έχει κατακλύσει την παραλία, ζώντας κάθε στιγμή αυτής της μοναδικής εμπειρίας και διατηρώντας αμείωτο τον ενθουσιασμό του, καθώς η πόλη των αρχαίων Μυστηρίων για την «έλευση» της Περσεφόνης, βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού πολιτιστικού ενδιαφέροντος, όπως μεταδίδει το ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Κατερίνα Σακελλαροπούλου: Η αιώνια ζωή της Ελευσίνας
Στη Τελετή Έναρξης της Ελευσίνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2023 παρευρέθηκε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, συγχαίροντας ολόψυχα όσους εργάστηκαν με πίστη και αυταπάρνηση για την υλοποίηση του μεγάλου αυτού πολιτιστικού γεγονότος. Κατά τον χαιρετισμό της, η κυρία Σακελλαροπούλου τόνισε ότι «Σήμερα, η Ελευσίνα διαμορφώνει τη σύγχρονη ταυτότητά της συνδυάζοντας την αρχαιολογική και βιομηχανική ιστορία της με τις νέες υποδομές που αποκτά χάρη στην ανακήρυξή της ως πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2023».
Παράλληλα, επισήμανε ότι «Τριάντα οκτώ χρόνια μετά τη δημιουργία του θεσμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης από τη Μελίνα Μερκούρη, μια τέταρτη ελληνική πόλη, μετά την Αθήνα το 1985, τη Θεσσαλονίκη το 1997 και την Πάτρα το 2006, υποδέχεται τον θεσμό».
Αναφερόμενη στην ιστορία της Ελευσίνας υπενθύμισε ότι αποτέλεσε «Πόλη ιερή κατά την αρχαιότητα, βιομηχανική κατά τον εικοστό αιώνα, κακοποιημένη βάναυσα από την άναρχη ανάπτυξη την οποία επέβαλε η πίεση της ανάγκης αλλά και η αντιπνευματικότητα της σύγχρονης εποχής, η Ελευσίνα διατηρεί, ωστόσο, αινιγματικά γόνιμο και ποιητικό, το βίωμα μιας συνύπαρξης: της αρχαίας θρησκείας με τη χριστιανική, του ειδυλλιακού αττικού τοπίου με τον βιομηχανικό βανδαλισμό, της μεταβιομηχανικής αμηχανίας με την αναζήτηση επικοινωνίας και την επάνοδο στις ανθρωπιστικές και πολιτιστικές αξίες».
Επικαλούμενη τον Αμερικανό συγγραφέα και λάτρη του ελληνικού τοπίου Χένρι Μίλερ στον «Κολοσσό του Μαρουσιού», σημείωσε ότι «Στην πραγματικότητα, η Ελευσίνα είναι ανέπαφη. Τα παλιά συντρίμμια, η διασπορά, το θρυμμάτισμα, η σκόνη είμαστε εμείς. Η Ελευσίνα ζει με μια ζωή αιώνια, ανάμεσα σ’ έναν κόσμο που βρίσκεται στην αγωνία του ψυχομαχητού». Συνέδεσε, επίσης, τον καταστατικό μύθο της πόλης, την αρπαγή της Περσεφόνης, με την εικόνα της Ελευσίνας όπως μας την παρέδωσε ο εικοστός αιώνας, αλλά και με τις προοπτικές της στον αιώνα που διανύουμε. Όπως είπε «η βία που άσκησε ο Άδης στο πρόσωπο της κόρης της θεάς Δήμητρας ισοδυναμεί με τον βιασμό του φυσικού τοπίου· ο συμβολικός πυρήνας του μύθου, ο θάνατος και η αναγέννηση, μεταφέρεται στο σήμερα ως μια κυριολεκτική ανάδυση νέας ζωής μέσα από την φθορά και την ερήμωση των περασμένων δεκαετιών».
Ωστόσο, υποστήριξε ότι «Στο ιερό της χώμα, στο πλούσιο πολιτισμικό της υπέδαφος, φυτεύεται ο σπόρος της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας, θυμίζοντάς μας τον περίφημο στίχο από τις Χοηφόρους του Αισχύλου, του Ελευσίνιου τραγωδού: «σμικροῦ γένοιτ᾽ ἂν σπέρματος μέγας πυθμήν». Και καθώς αυτός ο σπόρος μόνο μικρός δεν είναι, πιστεύω ακράδαντα ότι το δέντρο του πολιτισμού που θα φουντώσει στην πόλη θα δώσει πλούσιο καρπό για τα χρόνια που θα’ ρθουν. Πολύφυλλο, γεμάτο χυμούς, θα απλώσει τα κλαδιά του ενώνοντας τα σύγχρονα ευρωπαϊκά καλλιτεχνικά εγχειρήματα και θα αναδείξει, σε όλη τη διάρκεια του έτους, το νόημα των πολιτιστικών συναντήσεων, της ελεύθερης ανταλλαγής ιδεών, γνώσης και δημιουργίας, της παραγωγικής αλληλεπίδρασης ανάμεσα στους πολιτισμούς και του αισθήματος του συνανήκειν σε μια ευρύτερη πατρίδα, την Ευρώπη».
Σχοινάς: Από τα Ελευσίνια Μυστήρια του χθες στο πράσινο και ψηφιακό αύριο-Καλή επιτυχία Ελευσίνα
Στη Τελετή Έναρξης της Ελευσίνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2023 παρευρέθηκε και ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτης Σχοινάς ο οποίος τόνισε πως: « Αυτή η βράβευση αποτελεί τιμή και ευθύνη για την Ελευσίνα».
Ολόκληρη η ομιλία του κ. Σχοινά:
Σήμερα, η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, ο τόσο εμβληματικός αυτός ευρωπαϊκός πολιτιστικός θεσμός επιστρέφει στη γενέτειρα του, την Ελλάδα. Σε αυτή τη λαμπρή και επιτυχή πορεία 38 χρόνων το συμπέρασμα είναι αβίαστα ένα και αδιαμφισβήτητο: Ο θεσμός της Πολιτιστικής πρωτεύουσας ήταν το ασυναγώνιστο όχημα για να αναδειχθούν με τον πιο εμφατικό τρόπο ο αστείρευτος πλούτος και η μοναδική ποικιλομορφία του ευρωπαϊκού Πολιτισμού αλλά συγχρόνως και η ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά. Μετά την Αθήνα το 1985, τη Θεσσαλονίκη το 1997, την Πάτρα το 2006, φέτος η Ελευσίνα – μαζί με την Τιμισοάρα στη Ρουμανία και τη Βέζπρεμ στην Ουγγαρία – παντρεύει το χθες με το αύριο, θέτει τον πολιτισμό στο επίκεντρο της οικονομικής της ανάπτυξης, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή για την πόλη και τους κατοίκους της.
Because Culture is Europe and Europe is all of us.
Because we are not all the same but we are part of the same endeavour.
Because there is no single homo europeus but a corpus valorem europei.
As the Cultural Capital for 2023, Elefsina makes once again its own mark on European history.
Elefsina highlights the European Way of Life that characterizes us, defines us, is our DNA.
All these elements for which so many admire us but certain ones also envy us.
The values and achievements that we as Europeans are proud of, but for others constitute a threat.
Αρωγός σε αυτή την πορεία τους επόμενους μήνες – με ισχυρή παρακαταθήκη όμως για τα επόμενα χρόνια – θα είναι η μετάβαση από τα Ελευσίνια Μυστήρια του χθες στο πράσινο και ψηφιακό αύριο. Πράξεις και δράσεις που θα διασφαλίσουν τη μετάβαση στη νέα οικονομία. Από το καρνάγιο στον πολιτισμό και τον εκσυγχρονισμό. Την Ελευσίνα που οραματιζόμαστε ως φυτώριο εξωστρέφειας αλλά και φυτώριο πολιτισμού πανευρωπαϊκής εμβέλειας.Φίλε Δήμαρχε σε λίγο θα σου παραδώσουμε το εμβληματικό βραβείο Μελίνα Μερκούρη που συνοδεύεται και από κοινοτική χρηματοδότηση ύψους 1,5 εκατ. ευρώ. Αυτή η βράβευση αποτελεί τιμή και ευθύνη για την Ελευσίνα. Ευθύνη να τα καταφέρετε και να λάμψετε σε όλη την Ευρώπη. Καλή επιτυχία Ελευσίνα!