Η πορεία μνήμης «Ποτέ ξανά, Θεσσαλονίκη – Άουσβιτς – 79 χρόνια από την αναχώρηση του πρώτου συρμού» πραγματοποιήθηκε την Κυριακή το μεσημέρι στη Θεσσαλονίκη, παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου, Ελλήνων και ξένων αξιωματούχων, μελών της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης και πολιτών.
Η πορεία ξεκίνησε από την Πλατεία Ελευθερίας και κατέληξε στην Πλατεία του Παλαιού Σιδηροδρομικού Σταθμού, όπου έγιναν οι χαιρετισμοί και εναποτέθηκαν λουλούδια και αναμμένα κεριά στη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος.
ΠτΔ: «Η Θεσσαλονίκη, αυτή η μάνα, δεν τους ξεχάσει ποτέ»
Συγκίνηση προκάλεσε ο χαιρετισμός της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου:
«Τον Μάρτιο του 1943, στους δρόμους της Θεσσαλονίκης επικρατούσε ασυνήθιστη κίνηση, όπως αφηγείται ο συγγραφέας Γιώργος Ιωάννου, που από το εφηβικό του δωμάτιο παρακολουθούσε τις ατελείωτες φάλαγγες Ελλήνων Εβραίων να οδηγούνται με τα πόδια στον σιδηροδρομικό σταθμό. Στις 15 του μήνα, 2.800 συμπολίτες μας στοιβάζονται σε μια εμπορική αμαξοστοιχία με προορισμό, όπως τους είπαν, την Κρακοβία. Στην πραγματικότητα πηγαίνουν λίγο δυτικότερα, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς – Μπιρκενάου. Ήταν η πρώτη από πολλές αποστολές που σχεδίασαν οι Ναζί και εκτέλεσαν οι λοχαγοί των Ες Ες Ντίτερ Βισλιτσένι και Άλοϊς Μπρούνερ, εκπρόσωποι στη χώρα μας του αποτρόπαιου μηχανισμού μαζικής και απάνθρωπης εξόντωσης στα κολαστήρια της φρίκης.
‘Στο μυαλό μου είναι άσβηστη η εικόνα εκείνης της μέρας’, γράφει στη μαρτυρία της η επιζήσασα του Ολοκαυτώματος Έρικα Κούνιο-Αμαρίλιο, ανάμεσα στις πρώτες γυναίκες που επιβιβάστηκαν στον συρμό. ‘Θυμάμαι προχωρούσαμε σαν ένα σώμα. Αναμαλλιασμένες γυναίκες, άλλες με μωρά στην αγκαλιά, άλλες να σέρνουν από το κάθε χέρι ένα παιδί που έκλαιγε, άντρες με βαλίτσες και μπόγους να προσπαθούν να διαπεράσουν το πλήθος. Φωνές, ουρλιαχτά, κλάματα, μπροστά στις ορθάνοιχτες πόρτες των βαγονιών, βαγόνια που είναι για ζώα όχι για ανθρώπους …’.
Έτσι ξεκίνησε, πριν από 79 χρόνια, το ξεκλήρισμα της ιστορικής και ανθηρής εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης. Είχε βέβαια προηγηθεί και εδώ η εφαρμογή των αντισημιτικών νόμων της Νυρεμβέργης, η διαταγή να καρφιτσωθεί το κίτρινο άστρο στα ρούχα, οι επιτάξεις των σπιτιών και των μαγαζιών, τα χαρτόνια στις βιτρίνες με τυπωμένη την επαίσχυντη φράση ‘οι Εβραίοι είναι ανεπιθύμητοι’, η ισοπέδωση του εβραϊκού νεκροταφείου, – ενός από τα αρχαιότερα και σημαντικότερα στον ευρωπαϊκό χώρο-, η συγκέντρωση και ο βασανιστικός εξευτελισμός των ανδρών της κοινότητας στην πλατεία Ελευθερίας στις 11 Ιουλίου 1942, η αποστολή πολλών από αυτούς σε καταναγκαστικά έργα στη νότια Ελλάδα.
Τώρα γνωρίζουμε ότι οι περισσότεροι από τους Εβραίους συμπολίτες μας, ταλαιπωρημένοι από το ταξίδι, αδυνατισμένοι, άρρωστοι, οδηγήθηκαν κατευθείαν στα κρεματόρια. Ελάχιστοι γύρισαν. Από τους περίπου 46.000 εκτοπισμένους επέστρεψαν λιγότεροι από 2.000, ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά που καταγράφηκαν σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Ο εκτοπισμός και ο αφανισμός της εβραϊκής κοινότητας υπήρξε μια μεγάλη κοινωνική και πολιτισμική απώλεια για την πόλη μας. Γι’ αυτό και έχει πολύ μεγάλη σημασία ότι, τα τελευταία χρόνια, η Θεσσαλονίκη έχει αναλάβει τις ευθύνες που της αναλογούν για πράξεις και παραλείψεις του παρελθόντος, έχει αναγνωρίσει το ιστορικό τραύμα που προκάλεσε η αδιαφορία, ο εφησυχασμός, ο αντισημιτισμός του μεσοπολέμου και έχει καταδικάσει με τον πλέον εμφατικό τρόπο τη ναζιστική και φασιστική ιδεολογία που τρέφει τη βία και τον ρατσισμό.
Γιατί η λήθη, η ‘αποθήκευση του ασύλληπτου στον καταψύκτη της ιστορίας’, όπως έγραψε ένας σπουδαίος Εβραίος, ο συγγραφέας Ζαν Αμερύ, ενέχει τον κίνδυνο να ξαναφέρει στην επιφάνεια ‘ψιθύρους από την κόλαση’. Μόνο αν μεταβιβάσουμε την ιστορική γνώση στις νέες γενιές, αν διαφυλάξουμε την ιστορική μνήμη, αν συναισθανθούμε ως δικό μας τον πόνο και την οδύνη των θυμάτων, αν κατανοήσουμε ότι το Ολοκαύτωμα είναι μια πανανθρώπινη ιστορική κληρονομιά, θα εξοπλιστούμε απέναντι σε μια νέα επέλαση του κακού, ενδεχομένως με άλλη μορφή, πάντοτε όμως απειλητική και αποτρόπαιη.
Σήμερα, τιμάμε τη μνήμη των Ελλήνων Εβραίων που εκτοπίστηκαν, βασανίστηκαν και θανατώθηκαν στα γερμανικά στρατόπεδα, και μαζί τη μνήμη όσων τους βοήθησαν να δραπετεύσουν από το γκέτο, να διαφύγουν από τον βέβαιο θάνατο. Άνθρωποι από διαφορετικούς πολιτικούς και κοινωνικούς χώρους, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής και θρησκεύματος, πορευτήκαμε όλοι μαζί στα βήματα των Εβραίων μαρτύρων, ακολουθήσαμε σιωπηλοί την τελευταία τους διαδρομή. Είμαι σίγουρη ότι η Θεσσαλονίκη, ‘αυτή η μάνα, η ανά, η μάικω και η μάντρε, δεν θα τους λησμονήσει ποτέ, δεν θα τους σκεπάσει με το χώμα της λησμονιάς και της ανωνυμίας’, όπως γράφει ο Γιώργος Ιωάννου, αλλά θα εξυψώσει τη μνήμη τους στους αιώνες ως πράξη ιστορικής δικαίωσης και συγγνώμης».
«Συνώνυμη με τον ακρωτηριασμό της ταυτότητας της Θεσσαλονίκης η ιστορία των Εβραίων»
«Η Ιστορία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης είναι συνώνυμη με τον ακρωτηριασμό της ταυτότητας της πόλης μας», υπογράμμισε στην ομιλία του ο υφυπουργός Εσωτερικών για θέματα Μακεδονίας – Θράκης, Σταύρος Καλαφάτης, ο οποίος συμμετείχε στην πορεία μνήμης.
«Πενήντα χιλιάδες Εβραίοι Έλληνες, κάτοικοι της Θεσσαλονίκης, μεταφέρθηκαν με τη βία στα ‘μακρινά στρατόπεδα της παραφροσύνης’. Τιμούμε σήμερα τη μνήμη τους και μοιραζόμαστε με τους ισραηλίτες αδελφούς μας, κοινές σελίδες της Ιστορίας», είπε ο κ. Καλαφάτης.
Και σημείωσε: «Η ιστορία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης είναι συνώνυμη με τον ακρωτηριασμό της ταυτότητας της πόλης μας. Είναι ταυτόχρονα η ιστορία που θυμίζει τι σημαίνει ναζισμός, ολοκληρωτισμός, επεκτατισμός. Είναι η ιστορία που κραυγάζει σε όλους τους λαούς και σε όλους τους τόνους ‘Ποτέ Ξανά’».
Ο υφυπουργός επεσήμανε ότι το μήνυμα γίνεται πιο επίκαιρο σήμερα, «καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, όπου παραβιάζεται κατάφωρα το Διεθνές Δίκαιο, χάνονται χιλιάδες ζωές, προκαλείται ανθρωπιστική κρίση» και πρόσθεσε: «Σήμερα, εδώ, στη σιωπηλή πορεία μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος, διατρανώνουμε την απόφασή μας να διατηρήσουμε τη μνήμη ζωντανή για τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Στέλνουμε μήνυμα αδελφοσύνης στους Εβραίους της πόλης μας και όχι μόνο. Δεσμευόμαστε ταυτόχρονα, να ολοκληρώσουμε, το ταχύτερο δυνατό, σε συνεργασία με την Ισραηλιτική Κοινότητα, τις διαδικασίες για τη δημιουργία του Μουσείου Ολοκαυτώματος, στο ίδιο σημείο απ’ όπου ξεκίνησε ο πρώτος συρμός. Είναι χρέος στο οποίο ανταποκρινόμαστε με σεβασμό στο χθες και συναίσθηση ευθύνης για το αύριο».
Χαιρετισμός του πρέσβη του Ισραήλ, Yossi Amrani
«Συμμετείχαμε και για όσους δεν είναι εδώ μαζί μας, για να υψώσουμε τη φωνή μας, να θυμηθούμε τι έγινε, να μην ξεχάσουμε, αυτό είναι το μάθημα που πρέπει να αντλήσουμε από το παρελθόν και να μεταδώσουμε στις επόμενες γενιές», τόνισε στον χαιρετισμό του ο πρέσβης του Ισραήλ στην Ελλάδα, Yossi Amrani.
Σημείωσε πως «μόνο έτσι θα αντιμετωπίσουμε το κακό. Οι λέξεις ‘Ποτέ Ξανά’ είναι σημαντικό να ακουστούν. Αλλά οι λέξεις δεν αρκούν, πρέπει αυτό να το κάνουμε πράξη στην καθημερινότητα μας», ενώ αναφέρθηκε και στον πόλεμο στην Ουκρανία.
«Σήμερα αυτό είναι ιδιαίτερα επίκαιρο σε σχέση με αυτά που συμβαίνουν στην Ουκρανία. Για άλλη μια φορά, ανθρώπινες ζωές θυσιάζονται στο βωμό της πολιτικής και της ματαιοδοξίας. Για άλλη μια φορά, δεν πρέπει να μείνουμε στις λέξεις ως μια ορολογία. Το Ολοκαύτωμα είναι ένα μοναδικό γεγονός στην παγκόσμια ιστορία, λόγω της ιδεολογίας που κρύβεται πίσω από αυτό. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τι έγινε και πώς αφανίστηκαν τόσοι άνθρωποι λόγω του ρατσισμού και του μίσους», τόνισε ο ισραηλινός πρέσβης.
«Έχουμε ιστορικό και ηθικό καθήκον να μην ξεχάσουμε, τόσο συλλογικά, όσο και ατομικά. Η ευθύνη μας είναι να μην ξεχάσουμε, να συμπαρασταθούμε στα θύματα, να σώσουμε ζωές, να υποσχεθούμε ότι δε θα συμβεί ξανά. Γιατί όπως λέει και μια ρήση, όποιος σώζει μια ζωή σώζει ολόκληρο τον κόσμο. Ο κόσμος μας σήμερα λοιπόν είναι αυτός που πρέπει να σώσουμε», συμπλήρωσε χαρακτηριστικά.
Ο ισραηλινός πρέσβης έκανε αναφορά στην παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου, χαρακτηρίζοντάς την σημαντική τόσο «για την αναγνώριση του παρελθόντος», όσο και για «το μήνυμα προς το μέλλον». Ιδιαίτερα στάθηκε στο γεγονός της εμφανούς συγκίνησης της κ. Σακελλαροπούλου κατά τη διάρκεια του χαιρετισμού της, λέγοντας: «Αυτή είναι μια ανθρώπινη αντίδραση. Αυτή είναι μια ηγετική αντίδραση. Σας ευχαριστούμε που ήσασταν εδώ».
Τέλος, απευθυνόμενος στο δήμαρχο Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνο Ζέρβα και στον πρόεδρο του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου και της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Δαβίδ Σαλτιέλ, δεν έκρυψε τη βαθιά του συγκίνησή του για το «Καντίς», την εβραϊκή προσευχή που ακούστηκε στην εκδήλωση και πρόσθεσε ότι η ευθύνη τους είναι «όχι μόνο για το παρελθόν και για το σήμερα, αλλά και για το μέλλον», προσθέτοντας: «Γι’ αυτό ελπίζω σύντομα να δούμε το Μνημείο του Ολοκαυτώματος, και το πάρκο της πλατείας Ελευθερίας να αναδειχθεί σε ένα μνημείο και για τη μνήμη και για τη ζωή και για το μέλλον».
