Τον νέο οδικό χάρτη για την αναθεώρηση του Συντάγματος προανήγγειλε ο υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Χαράλαμπος Αθανασίου σε ομιλία του στην Εθνική Συνδιάσκεψη της ΟΝΝΕΔ, στα Καμένα Βούρλα.
«Το νέο Σύνταγμα πρέπει να ορά το αύριο και όχι να οριοθετείται στις ανάγκες του σήμερα και, βέβαια, πρέπει να αυτονομεί το Κράτος από την κομματική εκάστοτε Κυβέρνηση» τόνισε ο υπουργός και συνέχισε: «Κι αυτό γίνεται πιο επιτακτικό σήμερα, ενόψει της ανάγκης αντιμετώπισης της βαθιάς πολιτικής και οικονομικής κρίσης που διέρχεται η χώρα, η οποία χρειάζεται : απρόσκοπτη πραγματοποίηση επενδύσεων, αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας και θεσμικό εκσυγχρονισμό».
Ο Χαράλαμπος Αθανασίου προανήγγειλε:
– αναβάθμιση του ρόλου του προέδρου της Δημοκρατίας και την απευθείας εκλογή του από το λαό.
-χρονικά όρια στις θητείες των πολιτικών προσώπων.
-θέσπιση ασυμβίβαστου υπουργού- βουλευτή
-θεσμοθέτηση «υποχρεωτικής» τετραετούς θητείας της εκάστοτε κυβέρνησης.
-αλλαγές στο νόμο περί ευθύνης υπουργών, ώστε να έχουν την ίδια ποινική μεταχείριση με τους πολίτες.
-αλλαγές στις διατάξεις περί βουλευτικής ασυλίας ώστε η βουλή να γνωμοδοτεί μόνο για δραστηριότητες που αφορούν στα καθήκοντά τους.
– ενίσχυση, με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών, του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου για το πόθεν έσχες.
-αλλαγές στον τρόπο χρηματοδότησης των κομμάτων με στόχο την διαφάνεια.
-αλλαγές στον τρόπο επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης καθώς και στον εξορθολογισμό του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων.
Ακολουθούν τα κυριότερα σημεία της ομιλίας του υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Χαράλαμπου Αθανασίου.
Αναθεώρηση Συντάγματος
Αν σε μία δημοκρατική χώρα προέχει η εφαρμογή του Συντάγματος, η αναθεώρησή του, αναμφίβολα, είναι η κορυφαία πράξη του αναγκαίου θεσμικού εκσυγχρονισμού της.
Το νέο Σύνταγμα πρέπει να ορά το αύριο και όχι να οριοθετείται στις ανάγκες του σήμερα και, βέβαια, πρέπει να αυτονομεί το Κράτος από την κομματική εκάστοτε Κυβέρνηση. Κι αυτό γίνεται πιο επιτακτικό σήμερα, ενόψει της ανάγκης αντιμετώπισης της βαθιάς πολιτικής και οικονομικής κρίσης που διέρχεται η χώρα, η οποία χρειάζεται : απρόσκοπτη πραγματοποίηση επενδύσεων, αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας και θεσμικό εκσυγχρονισμό. Στο πλαίσιο αυτό φρονώ ότι ιδιαίτερη σημασία έχουν οι εξής μεταρρυθμίσεις:
1. Εκλογή και ενίσχυση του ρυθμιστικού ρόλου του Προέδρου της Δημοκρατίας
Το Ελληνικό πολιτικό σύστημα πρέπει να γίνει λιγότερο πρωθυπουργοκεντρικό. Συστήματα όπου υπάρχει ισχυρός θεσμικός πόλος ικανός να ελέγξει την εκλεγμένη κυβέρνηση λειτουργούν καλύτερα. Αυτός ο πολιτικός πόλος πρέπει να είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο οποίος πρέπει να έχει πραγματικές αρμοδιότητες και οφείλει να έχει ισχυρότερη πολιτική νομιμοποίηση η οποία προέρχεται από την εκλογή του από τον λαό.
Κάποιοι θεωρούν ότι έτσι όμως αλλάζει το πολίτευμα και γίνεται προεδρική δημοκρατία. Βρίσκω αυτή την άποψη λανθασμένη. Είναι διαφορετικό πράγμα να προσδίδεις επιτέλους κρίσιμες αρμοδιότητες στον πρώτο τη τάξει πολιτικό άρχοντα της χώρας ώστε να δημιουργείς ισορροπίες στο πολιτικό οικοσύστημα μιας χώρας και άλλο να τον καθιστάς κυρίαρχο του πολιτικού συστήματος. Αν ζητούσαμε το δεύτερο θα ομιλούσαμε για προεδρική δημοκρατία. Αυτό που ζητούμε είναι η πεμπτουσία της Προεδρευόμενης Δημοκρατίας που είναι το πολίτευμα μας.
2. Χρονικά όρια στις θητείες των πολιτικών προσώπων
Υπάρχει σοφία σε πολιτικά συστήματα όπως το Αμερικανικό που επιτρέπουν συγκεκριμένο αριθμό θητειών στους ανώτατους άρχοντες : Πρωθυπουργούς, Δημάρχους, Περιφερειάρχες κλπ. Η χώρα μας δεν πρέπει να μένει εξαρτημένη από πολιτικούς που διαθέτουν το «μαγικό ραβδάκι» και βασισμένοι στη δημοφιλία τους καταλαμβάνουν αιωνίως τις ίδιες θέσεις. Αντιθέτως πρέπει να ενθαρρύνονται νέοι άνθρωποι με νέες ιδέες να δοκιμάζονται.
Τα χρονικά όρια στις θητείες των πολιτικών προσώπων μπορούν να αποτελέσουν το έναυσμα για την ανανέωση του πολιτικού συστήματος και κίνητρο για συμμετοχή ανθρώπων με όρεξη για προσφορά που το μέτρο των φιλοδοξιών τους και την δυνατότητα τους να τις κυνηγήσουν θα το ορίζουν οι ικανότητες τους και όχι κατεστημένες καταστάσεις και πρόσωπα.
3. Ασυμβίβαστα, Υπουργοί, Λειτουργία Κυβέρνησης
Συναφές με όλα τα παραπάνω είναι και ένα ακόμα ριζοσπαστικό μέτρο που υιοθετώ : οι Υπουργοί , και αν όχι όλοι τουλάχιστον κάποιοι που καταλαμβάνουν κρίσιμες θέσεις σε μια Κυβέρνηση, όπως ο Υπουργός Οικονομικών θα πρέπει να μην είναι βουλευτές. Και αν ακόμα είναι βουλευτές ,πριν την τοποθέτηση τους σε Υπουργικό Θώκο θα πρέπει να παραιτούνται της βουλευτικής τους ιδιότητος.
Η εκλογή στην τιμητική θέση του Βουλευτή που σκοπό έχει να ελέγχει την εξουσία, δηλαδή την κυβέρνηση, δε θα πρέπει να θεωρείται η απαραίτητη προϋπόθεση και απλά ένα σκαλοπάτι πριν την ανέλιξη του πολιτικού σε Υπουργό. Με τον τρόπο αυτό και Υπουργούς εξασφαλίζουμε που θα έχουν τις λιγότερες δυνατές εξαρτήσεις, αλλά και συνειδητοποιημένους βουλευτές που από την αρχή θα γνωρίζουν για ποιο λόγο εκλέγονται, ποιος είναι ο ρόλος τους και θα δίνουν όλες τις δυνάμεις τους για να ανταποκριθούν σε αυτούς.
4. Εξάντληση θητείας Κυβερνήσεως
Είναι σαφές ότι στη χώρα μας έχει γίνει κατάχρηση του θεσμού των πρόωρων εκλογών. Αυτό πρέπει να σταματήσει , όπως πρέπει να μην αναπαράγεται και η «καραμέλα» της «έλλειψης πολιτικής νομιμοποιήσεως της κυβερνήσεως» από την αντιπολίτευση. Οι κυβερνήσεις εκλέγονται για να κυβερνούν 4 χρόνια, νομιμοποιούνται πλήρως για το χρονικό διάστημα αυτό και υποχρεούνται να εξαντλήσουν τις θητείες τους και κρίνονται για το έργο τους τότε. Μόνο πολύ εξαιρετικές περιπτώσεις μπορούν να στοιχειοθετήσουν εξαίρεση στον κανόνα αυτόν και αυτό πρέπει να διασφαλισθεί συνταγματικά αλλά το κυριότερο να γίνει συνείδηση όλων.
Οφείλω τώρα να αναφερθώ και στις μεταρρυθμίσεις που σκοπούν στη διαφάνεια και ενισχύουν τη λογοδοσία των πολιτικών προσώπων και οργανισμών.
Ασυλία βουλευτών-μελών κυβέρνησης
Είναι σαφές ότι η ασυλία δεν είναι θέσφατο και οφείλει να καλύπτει μόνο εκείνες τις δραστηριότητες που αφορούν και συνδέονται με την ενάσκηση των καθηκόντων του βουλευτή.
Μόνο για τυχόν διατήρηση αυτού του είδους ασυλίας οφείλει να γνωμοδοτεί το Κοινοβούλιο και όχι για την ασυλία για τα υπόλοιπα αδικήματα.
Επίσης, και οι διατάξεις για την ευθύνη των Υπουργών πρέπει να αλλάξουν, ώστε και οι Υπουργοί να έχουν την ίδια ποινική μεταχείριση με τους πολίτες.
Πόθεν έσχες των πολιτικών προσώπων
Ο νέος νόμος για το Πόθεν Έσχες που ψηφίστηκε πρόσφατα είναι μια σημαντική κίνηση προς τη σωστή κατεύθυνση . Θεωρούμε ότι με τις αλλαγές που θα ισχύσουν από 1/1/2015 ισχυροποιήσαμε το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο , το αυστηροποιήσαμε και το κάναμε πιο λειτουργικό. Επιπλέον διευρύνθηκε ο κύκλος των υποχρεούμενων σε υποβολή.
Αν προχωρήσουμε σε Συνταγματική Αναθεώρηση πρέπει να εξετάσουμε την περαιτέρω ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου, ενδεχομένως σε συνάρτηση με τις δυνατότητες που μας δίνει η τεχνολογία.
Κόμματα, Διαφάνεια, χρηματοδότηση, νόμος Κομμάτων
Και εκεί οι πρωτοβουλίες που πρέπει να αναπτυχθούν είναι σημαντικές. Σε πολλές χώρες υπάρχει νόμος που ορίζει τα σχετικά με τη λειτουργία των κομμάτων. Η διασφάλιση δημοκρατικών και θεσμικών διαδικασιών στα κόμματα είναι η καλύτερη εγγύηση που διασφαλίζει την εφαρμογή τους και σε κεντρικό επίπεδο. Η δημοκρατική και διαφανής λειτουργία των κομμάτων πρέπει να εξασφαλίζεται και νομοθετικά αλλά και να ενθαρρύνεται από τα ίδια τα κόμματα.
Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο για την χρηματοδότηση του. Το λεγόμενο «πολιτικό χρήμα». Η κυβέρνηση μας έχει αναλάβει σχετική πρωτοβουλία. Στο πλαίσιο της αναθεώρησης του Συντάγματος πρέπει να γίνουν ακόμα πιο γενναία βήματα. Οι πολιτικοί και τα κόμματα πρέπει να είναι σε θέση να ελέγχονται αποτελεσματικά και να λογοδοτούν για τις πηγές χρηματοδότησης τους διότι έτσι οικοδομείται ένα πολιτικό σύστημα χωρίς σκιές και χωρίς εξαρτήσεις.
Ανεξαρτησία Κυβέρνησης
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος έλεγε ότι η «Η Δικαιοσύνη είναι τόσο ευαίσθητη, όπως η πεταλούδα, που όταν την πιάσεις στα χέρια σου δεν μπορεί να ξαναπετάξει».
Η ανεξαρτησία των δικαστικών λειτουργών είναι γνωστό ότι αποτελεί το εγγενές συστατικό της θεσμικής τους θωράκισης, αλλά και τον σκληρό πυρήνα της σχέσης κοινωνίας και δικαστή. Η ανεξαρτησία επαληθεύεται και επιβεβαιώνεται, όσο ο δικαστής προστατεύει τον πολίτη από την αυθαιρεσία, αδικία της κάθε μορφής εξουσίας και δικαιοδοτεί γνωρίζοντας ότι αυτός είναι το ύστατο καταφύγιο του πολίτη. Έτσι, η διασφάλιση της προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας του κάθε δικαστή αποτελεί το απαραίτητο προαπαιτούμενο για τη σωστή άσκηση του έργου του. Το έργο που ασκεί ασκεί, που πρέπει να ασκεί με αμεροληψία, ως τρίτος μακριά από συμφέροντα, εξαρτήσεις και προκαταλήψεις, που καθορίζουν τη σκέψη του ή επηρεάζουν την κρίση του. Η Δικαιοσύνη στη χώρα μας είναι θεσμικά ανεξάρτητη. Δεν είναι δυνατόν να νοηθεί Κράτος Δικαίου και απονομής στοιχειώδους δικαιοσύνης, χωρίς την ανεξαρτησία της και αυτή είναι η πρώτη η πιο βασική αρχή του Κράτους Δικαίου.
Για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης απαιτούνται ωστόσο δυο σημαντικές αλλαγές που αφορούν στον τρόπο επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης καθώς και στον εξορθολογισμό του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων.
