Τη διαδικασία, όπως ορίζεται από το Σύνταγμα, που θα ακολουθηθεί στην πορεία προς την εκλογική αναμέτρηση πιθανότατα το Σεπτέμβριο, εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, Γιώργος Κατρούγκαλος, με την ιδιότητα του καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου.

Ο κ. Κατρούγκαλος εκτιμά ότι η διαδικασία των διερευνητικών εντολών θα ολοκληρωθεί εντός της ερχόμενης εβδομάδας. Οπότε, στη συνέχεια, οι εκλογές θα διενεργηθούν το αργότερο εντός 30 ημερών.

Χαρακτηρίζει κίνηση με «ισχυρό ιστορικό συμβολισμό» τον ενδεχόμενο διορισμό της προέδρου του Αρείου Πάγου, Βασιλικής Θάνου, στο θώκο της υπηρεσιακής πρωθυπουργού και εξηγεί ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση υπάρχει υποχρέωση συνολικής παραίτησης της κυβέρνησης. Θα μπορούσε, όμως, ενδεχομένως να συμφωνηθεί, είτε από τους πολιτικούς αρχηγούς, είτε από την υπηρεσιακή πρωθυπουργό, ορισμένοι από τους υπουργούς που εμπλέκονται άμεσα στις διαπραγματεύσεις να παραμείνουν στις θέσεις τους ως υπηρεσιακοί μέχρι τη διενέργεια των εκλογών.

Αναλυτικά η συνέντευξη του Γ. Κατρούγκαλου…

– Μιλάμε με τον υπουργό κ. Κατρούγκαλο τον οποίο καλούμε με την ιδιότητά του ως συνταγματολόγου. Θα θέλαμε να μας εξηγήσετε τη διαδικασία μέχρι την προκήρυξη των εκλογών.

«Η διαδικασία προβλέπεται αναλυτικά από το Σύνταγμα ιδίως από το άρθρο 37, το οποίο προβλέπει ότι σε περίπτωση που έχουμε παραίτηση της κυβέρνησης, όπως τώρα, ξεκινάει ένας γύρος διερευνητικών εντολών. Και να εξηγήσω ότι είχαμε παραίτηση της κυβέρνησης, διότι δεν υπήρχε άλλος τρόπος να πάμε σε εκλογές.

Επειδή το Σύνταγμα ρητά προβλέπει ότι ο παραδοσιακός τρόπος με τον οποίο μέχρι τώρα πηγαίναμε σε πρόωρες εκλογές -η επίκληση δηλαδή από την κυβέρνηση εθνικού θέματος ενόψει του οποίου θα έπρεπε να αποφανθεί ο ελληνικός λαός- δεν μπορούσε να ενεργοποιηθεί. Και τούτο γιατί ρητά το Σύνταγμα προβλέπει ότι αν δεν έχει παρέλθει ένας χρόνος από τη λήξη της προηγούμενης βουλευτικής περιόδου, δεν υπάρχει δυνατότητα να έχουμε προσφυγή στην αντίστοιχη αυτή διάταξη.

Άρα τώρα το άρθρο 37 τι προβλέπει; Ότι ξεκινάει ένας γύρος διερευνητικών εντολών, εάν η κυβέρνηση δεν έχει την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των εδρών του Κοινοβουλίου. Η προσωπική μου άποψη, ως συνταγματολόγου, ήταν ότι -δεδομένου ότι δεν υπήρχε ρητή αποδοκιμασία της Βουλής, άρα δεν υπήρχε ρητή απώλεια της δεδηλωμένης- βρισκόμαστε στην περίπτωση, κατά την οποία δε θα έπρεπε να πάμε σε ένα γύρο διερευνητικών εντολών, αλλά κατευθείαν στην πρωτοβουλία του Προέδρου της Δημοκρατίας να συγκαλεί σε σύσκεψη τους αρχηγούς των κοινοβουλευτικών κομμάτων, για να δουν αν υπάρχει δυνατότητα να σχηματιστεί κυβέρνηση από τη Βουλή, μολονότι το κόμμα που έχει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών αποφάσισε να παραδώσει την σχετική κυβερνητική εντολή.

Φαντάζομαι ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, τον οποίο σέβομαι όχι μόνο για το θεσμικό ρόλο αλλά και το επιστημονικό του κύρος, θεώρησε ότι μολονότι δεν έχει απολεσθεί τυπικά η δεδηλωμένη ενόψει της ρητής δήλωσης των βουλευτών που προέρχονταν από τον ΣΥΡΙΖΑ ότι διαφοροποιούν τη στάση τους από την κυβέρνηση, η δεδηλωμένη έχει εν τις πράγμασι χαθεί και έτσι αποφάσισε την ενεργοποίηση της κλασικής -ας μου επιτραπεί η έκφραση- ρύθμισης του άρθρου 37, που τι προβλέπει; Ότι δίνονται εντολές στα τρία πρώτα σε σειρά κοινοβουλευτικής δύναμης κόμματα, οι περίφημες διερευνητικές εντολές, με αντικείμενο τη διερεύνηση του αν μπορεί να σχηματιστεί κυβέρνηση ή όχι από τη Βουλή αυτή.

Εάν αυτές οι εντολές αποβούν άκαρπες, είτε γιατί θα παραδοθούν -όπως έπραξε ήδη ο πρωθυπουργός, είτε επειδή δεν μπορούν να καταλήξουν οι αρχηγοί σε ένα βιώσιμο σχήμα -βιώσιμο εννοείται κάποιο που θα προσέλθει ενώπιον της Βουλής και θα πάρει 151 ψήφους βουλευτών- τότε το Σύνταγμα προβλέπει ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας συγκαλεί τους αρχηγούς των κοινοβουλευτικών κομμάτων και προσπαθεί να δει αν υπάρχει κάποια άλλη δυνατότητα. Ας πούμε οικουμενική κυβέρνηση. Ένα ενδεχόμενο που το έχει ήδη αποκλείσει στην παρούσα φάση ρητά ο πρωθυπουργός στη χθεσινή του ομιλία.

Αν και αυτό αποτύχει και δεν υπάρχει πια δυνατότητα να πάει στη Βουλή κυβέρνηση εντολοδόχος και να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης, τότε πηγαίνουμε στην τελική φάση όπου διενεργούνται εκλογές αναγκαστικά, διαλύεται η Βουλή και προκηρύσσονται με το ίδιο Προεδρικό Διάταγμα -το αργότερο εντός 30 ημερών- οι εκλογές. Και σε αυτήν την περίπτωση έχουμε υπηρεσιακή κυβέρνηση, της οποίας προεδρεύει ένας εκ των προέδρων των ανώτατων δικαστηρίων».

– Στην περίπτωση αυτή ίσως επικεφαλής υπηρεσιακής κυβέρνησης θα μπει η κυρία Θάνου;

«Νομίζω ότι ενόψει της κατάστασης όπως έχει σήμερα, όπου έχει οριστεί ως πρόεδρος Ανωτάτου Δικαστηρίου, μόνο η κυρία Θάνου φαίνεται να είναι η προφανής υποψήφια για το ρόλο του πρωθυπουργού. Και νομίζω ότι υπάρχει και ένας ισχυρός ιστορικός συμβολισμός. Να έχουμε για πρώτη φορά γυναίκα πρωθυπουργό. ‘Ένα από τα θετικά των εξελίξεων».

– Υπάρχουν κάποια υπουργεία που θα λειτουργήσουν με υπηρεσιακούς υπουργούς;

«Αυτή είναι η διαφορά. Όλη η κυβέρνηση έχει παραιτηθεί. Δεν βρισκόμαστε, όπως συνέβαινε σε άλλες περιπτώσεις, στην ανάγκη να παραιτηθούν -λόγω του σχετικού συνταγματικού εθίμου- και να αντικατασταθούν μόνο οι κρίσιμοι για τις εκλογές υπουργοί. Όπως ήταν ο υπουργός Εσωτερικών, ο υπουργός Δικαιοσύνης ορισμένες φορές και ο υπουργός Τύπου. Εδώ υπάρχει υποχρέωση συνολικής παραίτησης της κυβέρνησης και θα μπορούσε ενδεχομένως να συμφωνηθεί είτε από τους πολιτικούς αρχηγούς, είτε από την υπηρεσιακή πρωθυπουργό, το ενδεχόμενο ορισμένοι από τους υπουργούς που εμπλέκονται άμεσα στις διαπραγματεύσεις να παραμείνουν πάλι ως υπηρεσιακοί, όμως στη θέση τους, μέχρι τη διενέργεια των εκλογών».

– Άρα υπάρχει δυνατότητα είτε να παραμείνουν, είτε να αλλάξουν, οι υπουργοί στα καίρια υπουργεία που συνήθως αλλάζουν…

«Καταρχήν αυτό το οποίο συμβαίνει είναι ότι η κυβέρνηση αποχωρεί συνολικά. Από εκεί και μετά μπορεί να επανατοποθετηθούν, αν έτσι κριθεί, πολιτικά ορισμένοι από αυτούς».

– Ήθελα να σας ρωτήσω τρίτο κόμμα, αίφνης, είναι η Λαϊκή Ενότητα με επικεφαλής τον κύριο Λαφαζάνη. Κατ’ αρχήν ήθελα να σας ρωτήσω συνταγματικά αυτό αν αιτιολογείται; Φαντάζομαι θα αιτιολογείται για να έχει γίνει, αλλά θα ήθελα να μας το εξηγήσετε και δεύτερον η δημιουργία κόμματος από τον κ. Λαφαζάνη σημαίνει ότι θα έχουμε τρεις διερευνητικές εντολές -στον πρωθυπουργό, στον κ. Μεϊμαράκη και στον κ. Λαφαζάνη; Και πότε αυτές θα ολοκληρωθούν;

«Ακούστε. Πάλι θα σας απαντήσω ως συνταγματολόγος επί του ερωτήματος αυτού. Το Σύνταγμα ρητά προβλέπει ότι δίνεται η εντολή σε τρία κατά σειρά κόμματα. Μάλιστα έχουμε μια ερμηνευτική δήλωση που λέει ότι σε περίπτωση που έχουμε στις διερευνητικές εντολές ισοδύναμα σε βουλευτικές έδρες κόμματα προηγείται εκείνο που έλαβε περισσότερες ψήφους στις εκλογές και λέει μετά νεοσχηματισμένο κόμμα με κοινοβουλευτική ομάδα, έπεται του παλαιότερου με ίσο αριθμό εδρών. Άρα το Σύνταγμα ρητά έχει προβλέψει την περίπτωση που έχουμε ένα νέο σχηματισμό. Ένα νέο κομματικό σχηματισμό που αναγνωρίζεται ως κόμμα από τον κανονισμό της Βουλής ακόμα και αν ακόμα δεν έχει προέλθει προηγουμένως από εκλογές».

– Οπότε όπως λέτε και εσείς θα λάβει την τρίτη διερευνητική εντολή ο κ. Λαφαζάνης. Και μετά θα προχωρήσουμε σε προκήρυξη εκλογών;

«Εάν παραδοθεί η εντολή από τον εντολοδόχο του τρίτου κατά σειρά κόμματος, τότε ακολουθεί η προσπάθεια του Προέδρου της Δημοκρατίας να καλέσει είτε σε σύσκεψη -δεν μιλάει για σύσκεψη ρητά το Σύνταγμα, είτε καλεί τους πολιτικούς αρχηγούς για να διερευνήσει τη δυνατότητα -όπως σας είπα προηγουμένως- ενός άλλου σχήματος. Συνήθως αυτό που λέμε οικουμενική κυβέρνηση. Αυτή είναι υποχρέωση του Προέδρου να το πράξει, μολονότι κατά πάσα πιθανότητα -και ενόψει της ήδη δήλωσης του πρωθυπουργού και της πρόθεσης του ΣΥΡΙΖΑ να μην συνεργαστεί με κόμματα με τα οποία δεν έχει ιδεολογική και πολιτική συγγένεια- δεν μπορεί να αποβεί καρποφόρα αυτή η προσπάθεια. Οπότε πάμε μοιραία σε εκλογές υπό την υπηρεσιακή κυβέρνηση».

– Η διαδικασία που συγκαλεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας πόσες μέρες διαρκεί; Εν τέλει θέλω να σας ρωτήσω, ποιες είναι οι Κυριακές που ενδέχεται -εάν δεν τελεσφορήσει καμία από τις διαδικασίες που προείπατε- ποιες είναι οι ενδεχόμενες ημερομηνίες διεξαγωγής των εκλογών;

«Η διαδικασία των διερευνητικών εντολών φαίνεται να ολοκληρώνεται εντός της ερχόμενης εβδομάδας. Από εκεί και μετά, το Σύνταγμα λέει ότι διαλύεται η Βουλή και εντός 30 ημερών πρέπει να γίνουν εκλογές. Με το “εντός 30 ημερών” ορίζεται το ανώτατο όριο, ότι δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε τις 30 μέρες. Δεν ορίζει όμως κατώτατο. Επομένως και οι ημερομηνίες που έχουν ακουστεί εντός του Σεπτεμβρίου, αυτή της 20ης και αυτή της 13ης, είναι εντός των ορίων αυτών».

– Και μια τελευταία ερώτηση πάντα με την ιδιότητά σας ως έγκριτου συνταγματολόγου. Εκλογές με λίστα. Αυτό είναι κάτι που προβλέπεται από το Σύνταγμα ή είναι πολιτική επιλογή;

«Όχι, αυτό προβλέπεται από τον εκλογικό νόμο, ο οποίος προβλέπει ότι σε περίπτωση που έχουμε εκλογές νωρίτερα από 18 μήνες από την προηγούμενη εκλογή, τότε δεν έχουμε το σύστημα της σταυροδοσίας, αλλά λίστα. Είναι επιβεβλημένο από τον εκλογικό νόμο να έχουμε λίστα και όχι σταυροδοσία στις εκλογές αυτές».