«Αν πραγματικά η Τουρκία εννοεί ότι θέλει την ειρήνη, αυτά πρέπει να σταματήσουν». Για πρώτη φορά σε τουρκικό έδαφος Έλληνας πρωθυπουργός θέτει ευθέως στην Άγκυρα το σύνολο των ελληνοτουρκικών διαφορών και μάλιστα μπροστά στο ανώτατο σώμα της τουρκικής διπλωματίας.
Ο Γ. Παπανδρέου μιλώντας στην συνέλευση των τούρκων πρέσβεων στο Ερζερούν έθεσε και μάλιστα σε υψηλούς τόνους τρία θέματα μείζονος σημασίας. Το θέμα των παραβιάσεων του ελληνικού εναέριου χώρου , το θέμα της υφαλοκρηπίδας αλλά και το κυπριακό.
Η άνεση βέβαια με την οποία ο Γ. Παπανδρέου έθεσε μέσα στην Τουρκία τα ζητήματα αυτά προκάλεσε πολλά ερωτηματικά στα κόμματα της αντιπολίτευσης τα οποία στο σύνολο τους μίλησαν για κρυφή διπλωματία. Τι εννοούν; Ότι στο παρασκήνιο συζητούνται ή και έχουν ενδεχομένως προωθηθεί κάποιες κινήσεις έστω υπό τύπο «βημάτων»
Οι παραβιάσεις
«Στο ερώτημα «ειρήνη ή σύγκρουση»-τόνισε ο Γ. Παπανδρέου- εμείς επιλέγουμε την ειρήνη. Έχει όμως και η ειρήνη τις προϋποθέσεις της. Και θέλω να μιλήσω ειλικρινά για τις δυσκολίες που έχουμε. Θεωρώ ότι αυτή είναι και η βάση, πάνω στην οποία μπορούμε να χτίσουμε την εμπιστοσύνη στις σχέσεις μας.
Το λέω αυτό, γιατί η εμπιστοσύνη δύσκολα χτίζεται – και ξέρετε πόσα χρόνια παλεύω να τη χτίσω, μεταξύ των δύο χωρών μας – ενώ πολύ εύκολα η εμπιστοσύνη χάνεται.
Παίρνω παράδειγμα μια πράξη της Τουρκίας προχθές. Την Τετάρτη, την παραμονή της άφιξής μου στην Τουρκία, οκτώ αεροσκάφη της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας πέταξαν πάνω από το Αγαθονήσι, ένα μικρό ελληνικό νησί, με εκατόν πενήντα κατοίκους. Οκτώ αεροσκάφη παραβίασαν την ελληνική κυριαρχία.
Γιατί; Ποιο είναι το νόημα; Τι προσπαθεί να αποδείξει η Τουρκία; Αυτές οι ενέργειες δεν θα αλλάξουν το καθεστώς στο Αιγαίο, να είστε βέβαιοι γι’ αυτό. Μπορεί να έχουν γίνει πια ρουτίνα για την Τουρκία. Μη νομίζετε, όμως, ότι έχουν γίνει ρουτίνα για την Ελλάδα.
Κάθε τέτοια ενέργεια θέτει ένα ερώτημα στους Έλληνες, αν η Τουρκία έχει αποφασίσει να δημιουργήσει διαφορετικές σχέσεις με την Ελλάδα.
Και ρωτώ: είμαστε καταδικασμένοι στην ένταση, στην καχυποψία, σε ενέργειες που, σε μια μέρα, μπορούν να υπονομεύσουν την προσεκτική και συστηματική δουλειά που χρόνια οικοδομούμε»;
Η υφαλοκρηπίδα
«Είναι πολυτέλεια επικίνδυνη, να μη λύνουμε π.χ. τη διαφορά μας στη θάλασσα, που αφορά στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Αυτή η διαφορά αποτέλεσε την αφετηρία της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης στις αρχές της δεκαετίας του ’70 και συνεχίζει να αποτελεί το κύριο πρόβλημα στις διμερείς μας σχέσεις.
Από το 2002, με τις διερευνητικές επαφές, προσπαθούμε να διαπιστώσουμε εάν υπάρχει κοινό έδαφος, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε συμφωνημένη διευθέτηση.
Σήμερα, έχουμε εντατικοποιήσει τις επαφές αυτές. Οφείλουμε να καταβάλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια, για την εξεύρεση μιας αμοιβαία αποδεκτής λύσης.
Αν δεν το καταφέρουμε μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, πρέπει να απευθυνθούμε στη διεθνή Δικαιοσύνη, για να κριθεί το ζήτημα με βάση το Διεθνές Δίκαιο. Στο μεταξύ, πρέπει να γίνουν βήματα για μείωση της έντασης, μιας έντασης που δηλητηριάζει το μεταξύ μας κλίμα και δημιουργεί αυξημένους κινδύνους ατυχημάτων και θερμών επεισοδίων – ενέργειες για τις οποίες μίλησα προηγουμένως.
Στη σύγχρονη διεθνή έννομη τάξη, η ειρηνική επίλυση των διαφορών και η καλή γειτονία αποτελούν θεμελιώδεις άξονες του παγκόσμιου συστήματος αρχών.
Το Κυπριακό
Σε ό,τι αφορά την Κύπρο, όραμά μας ήταν πάντα να αποτελέσει ένα πρότυπο ειρηνικής και δημοκρατικής συμβίωσης Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, χριστιανών και μουσουλμάνων.
Βέβαια, το Κυπριακό πρόβλημα δεν είχε στη βάση του θρησκευτικές διαστάσεις ποτέ – και ευτυχώς. Αλλά δεν πρέπει να υπάρχουν ψευδαισθήσεις. Η Διεθνής Κοινότητα δεν πρόκειται να νομιμοποιήσει μια εισβολή και η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας δεν πρόκειται να ολοκληρωθεί, όσο συνεχίζεται η κατοχή.
Γι’ αυτό, πρέπει να ενώσουμε τις προσπάθειές μας για μία ακόμα – ελπίζω, τελευταία – προσπάθεια για τη λύση του Κυπριακού. Χρειάζεται νέα προσπάθεια, νέα αποφασιστικότητα, για να γίνουν τα βήματα που απομένουν. Όχι ημίμετρα.
Ο Πρόεδρος Χριστόφιας, είναι ο ηγέτης, πιστεύω, που μπορεί να φέρει τη λύση εκ μέρους των Ελληνοκυπρίων. Χρειάζεται και από την άλλη πλευρά έναν πραγματικό συνομιλητή.
Να μιλήσουμε ξεκάθαρα και ανοιχτά για το μέλλον μας. Πριν από εμάς, δύο μεγάλοι ηγέτες έκαναν την αρχή, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Κεμάλ Ατατούρκ, αυτοί που έχτισαν τις σημερινές πατρίδες μας και έβαλαν τα θεμέλια για την ειρήνη.
Δεν ήταν μια προσπάθεια φυσική και αβίαστη, γεννήθηκε μέσα από τις στάχτες του πολέμου. Ήταν μια προσπάθεια μετρημένη, που βασίστηκε στην εμπειρία της καταστροφής, στο ρεαλισμό και το συμφέρον, το αμοιβαίο συμφέρον, και γι’ αυτό άντεξε.
Στην πιο δύσκολη συγκυρία των τελευταίων δεκαετιών. Και σήμερα, η Ελλάδα αναγεννιέται. Θέλει δίπλα της την Τουρκία, ως εταίρο στην πρόοδο και την ευημερία. Γι’ αυτό, έθεσα ως προτεραιότητα να ξαναπιάσουμε το νήμα της ελληνοτουρκικής προσέγγισης, εκεί όπου το αφήσαμε το 2004.
