Οι διαγνώσεις της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) παρουσιάζουν αξιοσημείωτη αύξηση τις τελευταίες δεκαετίες. Ενώ παλαιότερα θεωρούταν ότι επηρεάζει περίπου 5-6% των παιδιών, οι πρόσφατες εκτιμήσεις αποδεικνύουν σημαντικά υψηλότερα ποσοστά, που ξεπερνούν το 10%.

Ποιοι είναι όμως οι λόγοι πίσω από αυτή την άνοδο; Ο Σβεν Μπόλτε, Καθηγητής Ψυχιατρικής Επιστήμης Παιδιών και Εφήβων, παρουσιάζει στο Conversation οκτώ παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό το φαινόμενο.

1. Πολλαπλές διαγνώσεις στον ίδιο άτομο

Στο παρελθόν, οι επαγγελματίες υγείας απέφευγαν να δίνουν περισσότερες από μία διαγνώσεις σε ένα άτομο, επιλέγοντας τη «κυρίαρχη» πάθηση. Ωστόσο, οι σύγχρονες κατευθυντήριες γραμμές συνιστούν την καταγραφή όλων των διαγνώσεων που περιγράφουν καλύτερα τα συμπτώματα ενός ατόμου. Αυτό έχει οδηγήσει στην αύξηση των διαγνώσεων, αφού ένα άτομο μπορεί πλέον να λάβει συνδυαστικές διαγνώσεις, όπως ΔΕΠΥ και αυτισμό.

2. Αυξημένη γνώση και ευαισθητοποίηση

Οι νεότερες γενιές επαγγελματιών υγείας έχουν μεγαλύτερη εξοικείωση με τη ΔΕΠΥ, γεγονός που συμβάλλει στην έγκαιρη διάγνωση και στην αναγνώριση της διαταραχής σε πληθυσμούς που παλαιότερα παραμελούνταν. Αυτό περιλαμβάνει κυρίως τα κορίτσια, τις γυναίκες και τους ενήλικες, οι οποίοι ιστορικά δεν λαμβάνονταν υπόψη ως πιθανοί πάσχοντες.

3. Μειωμένο κοινωνικό στίγμα

Η ΔΕΠΥ έχει πλέον απομυθοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό, με αποτέλεσμα οι επαγγελματίες υγείας να προχωρούν πιο εύκολα στη διάγνωση και οι ασθενείς να δέχονται τη διάγνωση χωρίς φόβο κοινωνικής αποδοκιμασίας. Σε πολλές περιπτώσεις, η διάγνωση αποτελεί πλέον μια αποδεκτή πτυχή της προσωπικής ταυτότητας.

4. Αυξημένες απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας

Η σύγχρονη ζωή απαιτεί υψηλές δεξιότητες συγκέντρωσης, οργάνωσης και αυτορρύθμισης – χαρακτηριστικά που συχνά είναι ελλιπή στα άτομα με ΔΕΠΥ. Οι αυξημένες αυτές απαιτήσεις κάνουν πιο εμφανείς τις δυσκολίες αυτών των ατόμων, οδηγώντας και στη διάγνωση.

5. Μεγαλύτερες προσδοκίες για υγεία και απόδοση

Οι άνθρωποι σήμερα απαιτούν υψηλά επίπεδα απόδοσης και υγείας για τον εαυτό τους και τους γύρω τους. Όταν κάποιος δυσκολεύεται να ανταποκριθεί σε αυτές τις προσδοκίες, είναι πιθανό να αναζητήσει μια εξήγηση, όπως η ΔΕΠΥ, για τα προβλήματα.

6. Αλλαγές στο σχολικό περιβάλλον

Η ψηφιοποίηση, η εισαγωγή ομαδικών εργασιών και η έμφαση στην αυτοκατευθυνόμενη μάθηση έχουν κάνει το σχολικό περιβάλλον πιο περίπλοκο. Αυτές οι αλλαγές δυσκολεύουν τους μαθητές με χαρακτηριστικά ΔΕΠΥ, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι παραπομπές για αξιολόγηση και διάγνωση.

7. Προτεραιότητα στις διαγνωστικές αξιολογήσεις

Πολλές κυβερνήσεις προσπαθούν να μειώσουν τον χρόνο αναμονής για διαγνωστικές εξετάσεις, γεγονός που αυξάνει και τις διαγνώσεις. Ωστόσο, σπάνια γίνονται προσπάθειες για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού ή εργασιακού περιβάλλοντος ώστε να υποστηρίζονται τα άτομα χωρίς να απαιτείται διάγνωση.

8. Η διάγνωση ως κλειδί για υποστήριξη

Σε πολλές κοινωνίες, η πρόσβαση σε υπηρεσίες και υποστήριξη εξαρτάται από την ύπαρξη μιας επίσημης διάγνωσης. Αυτό ωθεί άτομα και οικογένειες να επιδιώκουν διάγνωση για να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα μέσα, ακόμη κι αν τα κριτήρια για τη ΔΕΠΥ δεν πληρούνται απόλυτα.

Ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο

Η αύξηση στις διαγνώσεις ΔΕΠΥ είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που αντικατοπτρίζει τις αλλαγές στην κοινωνία, την επιστήμη, αλλά και τις σύγχρονες προσδοκίες. Κατανοώντας αυτούς τους λόγους, μπορούμε να προσεγγίσουμε με μεγαλύτερη ευαισθησία τα άτομα με ΔΕΠΥ και να αναζητήσουμε εναλλακτικές λύσεις που δεν βασίζονται αποκλειστικά στη διάγνωση.