Είναι συχνό φαινόμενο κάποιος (ακόμη και εμείς οι ίδιοι) να δηλώνει απόλυτα βέβαιος και να επιμένει για κάτι, όντας πεπεισμένος πως όποιος διαφωνεί απλώς δεν έχει τις ίδιες γνώσεις ή πληροφορίες.
Αυτή η πεποίθηση είναι συχνή και σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο PLOS ONE οφείλεται στην «ψευδαίσθηση επάρκειας πληροφοριών» – μια τάση να νομίζουμε ότι γνωρίζουμε αρκετά, ακόμα και όταν δεν έχουμε όλα τα δεδομένα στη διάθεσή μας.
Τι είναι η ψευδαίσθηση επάρκειας πληροφοριών;
Η ψευδαίσθηση επάρκειας πληροφοριών αναφέρεται στην πεποίθηση ότι διαθέτουμε όλη την απαραίτητη γνώση για να πάρουμε μια σωστή απόφαση, παρότι μπορεί να έχουμε μόνο ένα μέρος των πληροφοριών. Σύμφωνα με τον Angus Fletcher, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο και συν-συγγραφέα της μελέτης, ο οποίος μίλησε στο Fortune, οι άνθρωποι συχνά θεωρούν ότι τα δεδομένα που έχουν είναι αρκετά. Σπάνια συλλογίζονται ποιες πληροφορίες μπορεί να τους λείπουν. Αντίθετα υποθέτουν με σιγουριά ότι τα γεγονότα που έχουν είναι αρκετά επαρκή για να κατανοήσουν πλήρως την κατάσταση.
Για να τεκμηριώσει το φαινόμενο, η μελέτη χώρισε 1,261 συμμετέχοντες σε τρεις ομάδες. Κάθε ομάδα διάβασε διαφορετικές πληροφορίες σχετικά με τη συγχώνευση ενός σχολείου με ανεπαρκείς πηγές νερού.
Η πρώτη ομάδα είχε πρόσβαση μόνο σε επιχειρήματα υπέρ της συγχώνευσης, η δεύτερη μόνο σε επιχειρήματα κατά, και η τρίτη είχε και τις δύο πλευρές της συζήτησης. Οι πρώτες δύο ομάδες, που διάβασαν μόνο το μισό των πληροφοριών, αισθάνθηκαν ότι είχαν επαρκή γνώση για να διαμορφώσουν άποψη—ένα κλασικό παράδειγμα της ψευδαίσθησης επάρκειας πληροφοριών.
Πώς η κατανόηση του φαινομένου βοηθά στις διαφωνίες
Το ενδιαφέρον εύρημα της μελέτης ήταν ότι οι συμμετέχοντες που είχαν αρχικά μόνο τη μισή πληροφόρηση ήταν τελικά πρόθυμοι να αλλάξουν γνώμη μόλις έλαβαν και τα υπόλοιπα δεδομένα. Αυτό το στοιχείο υποδηλώνει ότι η αλλαγή στάσης είναι πιθανή όταν δίνεται η ευκαιρία να αποκτηθεί πλήρης εικόνα για το ζήτημα. Ο Fletcher πιστεύει ότι αυτή η γνώση μπορεί να είναι χρήσιμη στις καθημερινές διαφωνίες, είτε πρόκειται για απλές διενέξεις είτε για σοβαρά ζητήματα.
Η σημασία της περιέργειας
Η περιέργεια, η ικανότητα δηλαδή να αναρωτιόμαστε και να ενδιαφερόμαστε για τις απόψεις των άλλων, είναι ένα ισχυρό εργαλείο για να αποφεύγονται οι συγκρούσεις. Όταν εστιάζουμε σε αυτό που δεν γνωρίζουμε και προσπαθούμε να δούμε τα πράγματα από τη σκοπιά του άλλου, οι παρεξηγήσεις μειώνονται και προάγεται η αμοιβαία κατανόηση.
Ο Fletcher επισημαίνει ότι στις σχέσεις μας, επαγγελματικές ή προσωπικές, ένα μεγάλο μέρος των συγκρούσεων προέρχεται από παρανοήσεις και έλλειψη γνώσης των πληροφοριών. «Αν νιώθεις ότι σε εκνευρίζει κάποιος», αναφέρει, «κάνε ένα βήμα πίσω και αναρωτήσου πόσα πραγματικά γνωρίζεις για την κατάσταση».
Από τις μικρές στις μεγάλες συγκρούσεις
Η περιέργεια μπορεί να είναι βοηθητική από τις πιο καθημερινές διαφωνίες, όπως σε ένα ζευγάρι για τις δουλειές του σπιτιού, μέχρι και σε πιο σοβαρά θέματα, όπως οι πολιτικές αντιπαραθέσεις. Η ιδέα είναι ότι αν εκπαιδεύσουμε τον εαυτό μας στην «περιέργεια» για τις μικρές διαφωνίες, θα είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι να διαχειριστούμε και τις πιο σοβαρές, όπως πολιτικές ή κοινωνικές διαφορές.
Ο Fletcher προτείνει να ρωτάμε τον εαυτό μας γιατί κάποιος μπορεί να σκέφτεται διαφορετικά και να παραμένουμε ανοιχτοί στην πιθανότητα ότι οι πληροφορίες του μπορεί να αλλάξουν την άποψή μας. Αν, για παράδειγμα, αντιλαμβανόμαστε ότι ο άνθρωπος με τον οποίο διαφωνούμε δεν γνωρίζει κάτι σημαντικό για το θέμα, μπορούμε να το εξηγήσουμε και, με τον ίδιο τρόπο, να προσπαθούμε να καταλάβουμε και τη δική του πλευρά.
Αντί λοιπόν να βασιζόμαστε στην ψευδαίσθηση ότι γνωρίζουμε αρκετά, είναι ωφέλιμο να ερευνούμε περισσότερο, να αναζητούμε τις απόψεις των άλλων και να αναγνωρίζουμε ότι η κατανόηση όλων των πτυχών ενός ζητήματος μπορεί να μας οδηγήσει σε πιο ισορροπημένες θέσεις και αποφάσεις. Όσο περισσότερο είμαστε πρόθυμοι να ακούμε και να κατανοούμε τις διαφορετικές απόψεις, τόσο πιο εύκολο θα είναι να οικοδομήσουμε ουσιαστικές σχέσεις και να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις με λιγότερες συγκρούσεις.
