Η σχιζοφρένεια είναι μια πολύπλοκη και σοβαρή ψυχική διαταραχή που επηρεάζει τη σκέψη, την αντίληψη και τη συμπεριφορά ενός ατόμου. Οι πάσχοντες μπορεί να βιώνουν μία διαστρεβλωμένη πραγματικότητα, με ψευδαισθήσεις και παραληρήματα, που επηρεάζουν όχι μόνο τους ίδιους, αλλά και τους ανθρώπους του περιβάλλοντός τους.
Παρά τις προκλήσεις, με τις σύγχρονες θεραπείες και την κοινωνική υποστήριξη, οι πάσχοντες μπορούν να επιτύχουν καλύτερη ποιότητα ζωής και να ενσωματωθούν πιο ομαλά στην κοινωνία. Το Healthline παρουσιάζει τις αιτίες, τα συμπτώματα, αλλά και τις διαθέσιμες θεραπείες της νόσου.
Τι είναι η σχιζοφρένεια
Πρόκειται για μια χρόνια σοβαρή ψυχιατρική νόσο που προκαλεί διαταραχή σκέψης, αντίληψης και συναισθηματικής ανταπόκρισης. Η διάγνωσή της γίνεται συνήθως στην πρώιμη ενήλικη ζωή, αλλά τα συμπτώματα μπορεί να αρχίσουν να εμφανίζονται ακόμη και κατά την εφηβεία. Η σχιζοφρένεια δεν είναι η ίδια για όλους, καθώς τα συμπτώματα και η σοβαρότητά τους μπορεί να διαφέρουν σημαντικά από άτομο σε άτομο.
Η ακριβής αιτία της δεν είναι πλήρως κατανοητή, αλλά θεωρείται ότι είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού γενετικών, βιολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.
Τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας
Τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας κατηγοριοποιούνται σε πρώιμα, θετικά, αρνητικά και γνωστικά. Καθένα από αυτά τα συμπτώματα έχει διαφορετικές επιδράσεις και απαιτεί διαφορετική προσέγγιση για τη διαχείριση και τη θεραπεία του.
Πρώιμα συμπτώματα
Τα πρώιμα συμπτώματα της σχιζοφρένειας μπορεί να είναι δύσκολο να αναγνωριστούν καθώς συχνά μοιάζουν με εκείνα άλλων ψυχικών διαταραχών ή καταστάσεων. Αυτά περιλαμβάνουν:
- Κοινωνική απομόνωση
- Μειωμένο ενδιαφέρον για δραστηριότητες που κάποτε απολάμβανε το άτομο
- Αλλαγές στην προσωπικότητα
- Προβλήματα στον ύπνο
- Δυσκολίες συγκέντρωσης
Στα θετικά συμπτώματα περιλαμβάνονται:
- Ψευδαισθήσεις, όπως αλλαγές στην όραση, την ακοή, την όσφρηση, την αφή και τη γεύση
- Ασυνήθιστες συμπεριφορές
- Παραληρητικές ιδέες, όπως παρανοϊκές σκέψεις και παράλογοι φόβοι
Στα αρνητικά συμπτώματα περιλαμβάνονται:
- Μειωμένα επίπεδα κινήτρου και ενέργειας
- Έλλειψη ενδιαφέροντος για την καθημερινότητα
- Δυσκολία σχεδιασμού, έναρξης και συνέχισης δραστηριοτήτων
- Μειωμένη ομιλητικότητα
- Απομάκρυνση από οικογένεια, φίλους και κοινωνικές περιστάσεις
- Δυσκολία έκφρασης συναισθημάτων
- Μείωση έντασης συναισθημάτων
- Έλλειψη προσωπικής υγιεινής
Στα γνωστικά / αποδιοργανωμένα συμπτώματα περιλαμβάνονται:
- Δυσκολίες στη συγκέντρωση και τη μνήμη
- Δυσκολία επεξεργασίας και αξιοποίησης πληροφοριών
- Αποδιοργανωμένος λόγος
- Γρήγορη εναλλαγή από τη μία σκέψη στην άλλη, χωρίς λογική σύνδεση μεταξύ τους
- Αργές κινήσεις
- Αδυναμία λήψης αποφάσεων
- Υπέρμετρη, ασυνάρτητη γραφή
- Να ξεχνάει κανείς πληροφορίες ή να χάνει αντικείμενα
- Επαναλαμβανόμενες κινήσεις ή χειρονομίες, όπως βηματισμός πέρα-δώθε ή περπάτημα σε κύκλους
- Προβλήματα με την κατανόηση καθημερινών εικόνων, ήχων και συναισθημάτων
Αιτίες και παράγοντες κινδύνου
Η ακριβής αιτία της σχιζοφρένειας παραμένει άγνωστη, αλλά οι ερευνητές πιστεύουν ότι μια σειρά από γενετικούς, βιολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες συμβάλλουν στην ανάπτυξη της διαταραχής.
Γενετικοί παράγοντες. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η σχιζοφρένεια έχει γενετική βάση. Οι άνθρωποι με συγγενείς πρώτου βαθμού (γονείς ή αδέλφια) που πάσχουν από σχιζοφρένεια, έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν την πάθηση.
Βιολογικοί παράγοντες. Οι ανωμαλίες στον εγκέφαλο, όπως διαταραχές στη δομή ή τη χημεία του, μπορεί να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της σχιζοφρένειας. Για παράδειγμα, η ανισορροπία στους νευροδιαβιβαστές, όπως η ντοπαμίνη, θεωρείται ότι παίζει ρόλο στην εμφάνιση της διαταραχής.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες. Περιβαλλοντικοί παράγοντες κατά την ανάπτυξη ή την πρώιμη ζωή, όπως λοιμώξεις κατά τη διάρκεια της κύησης, υποσιτισμός ή τραυματικές εμπειρίες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης σχιζοφρένειας. Επίσης η λήψη ουσιών που επηρεάζουν το μυαλό στην εφηβεία ή τη νεαρή ενήλικη ζωή, έχει συνδεθεί με πιθανή εμφάνιση της διαταραχής.
Ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες. Παράγοντες, όπως το χρόνιο στρες και οι δυσμενείς κοινωνικές συνθήκες, μπορεί να λειτουργήσουν ως ενεργοποιητές για την εκδήλωση της διαταραχής σε άτομα που είναι γενετικά ευάλωτα.
Θεραπείες της σχιζοφρένειας
Η θεραπεία της σχιζοφρένειας είναι σύνθετη και συνήθως περιλαμβάνει έναν συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής, ψυχοθεραπείας και κοινωνικής υποστήριξης. Ο στόχος της θεραπείας είναι να μειώσει τα συμπτώματα, να αποτρέψει τις υποτροπές και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Φαρμακευτική αγωγή. Τα αντιψυχωσικά φάρμακα είναι η κύρια θεραπεία για τη σχιζοφρένεια. Αυτά τα φάρμακα βοηθούν στον έλεγχο των θετικών συμπτωμάτων, τις ψευδαισθήσεις και τα παραληρήματα. Υπάρχουν δύο κύριες κατηγορίες αντιψυχωσικών φαρμάκων: τα τυπικά (πρώτης γενιάς) και τα άτυπα (δεύτερης γενιάς). Τα άτυπα αντιψυχωσικά έχουν συνήθως λιγότερες παρενέργειες και είναι πιο αποτελεσματικά στη διαχείριση των αρνητικών και γνωστικών συμπτωμάτων.
Ψυχοθεραπεία. Η ψυχοθεραπεία, όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία, μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της σχιζοφρένειας. Η γνωσιακή θεραπεία μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση των γνωστικών συμπτωμάτων και στη μείωση του άγχους και της κατάθλιψης που συχνά συνοδεύουν τη διαταραχή.
Κοινωνική υποστήριξη. Η κοινωνική υποστήριξη και οι υπηρεσίες αποκατάστασης και κοινωνικής ένταξης είναι κρίσιμες για τη μακροχρόνια διαχείριση της σχιζοφρένειας. Αυτές οι υπηρεσίες περιλαμβάνουν την υποστήριξη για την εύρεση εργασίας, την εκπαίδευση στις κοινωνικές δεξιότητες και την παροχή στέγασης. Η οικογενειακή θεραπεία μπορεί επίσης να είναι επωφελής για τη βελτίωση της επικοινωνίας και της κατανόησης μέσα στην οικογένεια.
Εναλλακτικές θεραπείες. Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να επωφεληθούν και από εναλλακτικές θεραπείες, όπως η τέχνη ή η μουσικοθεραπεία, που μπορούν να προσφέρουν δημιουργικούς τρόπους έκφρασης και να βελτιώσουν τη συναισθηματική ευεξία.
