Εάν ανήκετε στην κατηγορία των ανθρώπων που δεν μπορούν να πουν «όχι», ίσως να ήρθε η ώρα να αναθεωρήσετε. Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί της ψυχικής υγείας, με την υποστήριξη των δικών σας συναισθημάτων, των αναγκών και των ορίων, όχι μόνο προστατεύετε τον εαυτό σας, αλλά ταυτόχρονα αναπτύσσετε πιο υγιείς και αυθεντικές σχέσεις.

Η άρνηση είναι μια ικανότητα που μπορεί να χτίσει ο καθένας και το κλειδί βρίσκεται στην εξάσκηση. Όσο περισσότερο λέτε «όχι», τόσο πιο εύκολο γίνεται.

Γιατί κάποιος δυσκολεύεται να πει «όχι»

Για αρχή, εάν δυσκολεύεστε να πείτε «όχι», είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσετε ότι δεν είστε μόνοι. Όπως γράφει η κοινωνική ψυχολόγος Βανέσα Μπονς σε ερευνητική ανασκόπηση του 2016, η οποία εξετάζει την επιρροή των ανθρώπων στους άλλους, είναι «πολλοί αυτοί που συμφωνούν να κάνουν πράγματα -ακόμη κι αν στην πραγματικότητα προτιμούσαν το αντίθετο- απλώς για να αποφύγουν την “ταλαιπωρία” της άρνησης».

Ως κοινωνικά όντα, θέλουμε να είμαστε μέλη μιας ομάδας και θέλουμε να διατηρούμε τις σχέσεις μας. Οπότε κάποιος μπορεί να λέει «ναι» σε όλα γιατί δεν επιθυμεί να χαρακτηριστεί από το κοινωνικό σύνολο ως δύστροπος ή δύσκολος, αναφέρει στο Psychcentral η κλινική ψυχολόγος Έμιλι Άνχαλτ. Μπορεί, επίσης, να μην θέλει να απογοητεύσει έναν φίλο ή να πληγώσει τα συναισθήματα κάποιου άλλου, σημειώνει από την πλευρά της η ψυχίατρος Νικόλ Ουάσιγκτον.

Το παρελθόν και ο τρόπος που μεγαλώσαμε μπορεί να είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο λέμε «ναι» σε όλα, είτε το θέλουμε είτε όχι. Σύμφωνα με την Άνχαλτ, ένα άτομο κατά την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του μπορεί να μην έμαθε να υπερασπίζεται τον εαυτό του. Είναι επίσης πιθανό το άτομο που δυσκολεύεται να πει «όχι» να χαρακτηρίζεται από μια βαθιά, εγγενή, επιθυμία να βοηθήσει. Ωστόσο, παραβλέπει ότι η ικανότητά του να προσφέρει βοήθεια δεν είναι απεριόριστη.

Σε άλλες περιπτώσεις -όπως για παράδειγμα στον επαγγελματικό χώρο- μπορεί να υπάρχει ανησυχία ότι το «όχι» θα μεταφραστεί σε απροθυμία ή ανικανότητα.

Το «όχι» ως μια μορφή αυτοφροντίδας

Οι άνθρωποι που δυσκολεύονται να πουν «όχι», είτε σε προσωπικό είτε σε επαγγελματικό επίπεδο, θα πρέπει να έχουν στο μυαλό τους τη σημασία της αυτοσυντήρησης, ιδιαίτερα όταν ξεπερνούν τα όρια. «Στην τελική, το να ξέρει κάποιος πότε να λέει “όχι” είναι μια από τις καλύτερες μορφές αυτοφροντίδας», αναφέρει η Ουάσινγκτον και επισημαίνει πως η άρνηση μας βοηθάει:

  • δημιουργώντας χώρο για ξεκούραση και επαναφόρτιση
  • με συμμετοχή σε δραστηριότητες που ευθυγραμμίζονται πραγματικά με τις επιθυμίες και τους στόχους μας
  • θέτοντας όρια σε φιλικά πρόσωπα και συναδέλφους

«Το “όχι” μας δίνει την ευκαιρία να χτίσουμε μια γεμάτη, ουσιαστική ζωή με τους δικούς μας όρους», τονίζει η Έμιλι Άνχαλτ. «Εντέλει, μπορούμε να έχουμε εξουσία μόνο πάνω στον εαυτό μας, οπότε ας ασκήσουμε αυτή την εξουσία».

Πότε να πείτε πραγματικά «όχι»

Για να ξεκινήσετε τη διαδικασία, κάντε αυτές τις ερωτήσεις στον εαυτό σας κάθε φορά που έχετε αμφιβολίες σχετικά με το πώς απαντήσετε σε ένα αίτημα:

  • Αν πω «ναι», θα με εμποδίσει από το να εστιάσω σε κάτι που είναι πιο σημαντικό;
  • Ποιες είναι οι βασικές μου αξίες, οι πεποιθήσεις και οι στόχοι μου; Το αίτημα ευθυγραμμίζεται με αυτά;
  • Αν πω «ναι», θα κουραστώ ακόμα περισσότερο χωρίς πραγματικά να το θέλω;
  • Αν πω «ναι», θα είναι καλό για την ψυχική μου υγεία; Ή θα την επιδεινώσει;
  • Στο παρελθόν, πότε είπα «ναι» και μετά κατέληξα να το μετανιώσω;
  • Κάτω από ποιες συνθήκες είναι πιο πιθανό να αποδεχτώ ένα αίτημα που θα προτιμούσα να απορρίψω; Πώς μπορώ να τις μειώσω;

Εκτός από τη διερεύνηση των παραπάνω ερωτήσεων, μπορεί να σας βοηθήσει να συνεργαστείτε με έναν θεραπευτή. Ένας ειδικός της ψυχικής υγείας μπορεί να σας ωθήσει στον προσδιορισμό των πραγματικών επιθυμιών σας, αλλά και όσων σας εμποδίζουν να υποστηρίξετε αυτό που χρειάζεστε.

Λέγοντας «όχι» ευγενικά, αλλά και ξεκάθαρα

Εδώ είναι το σημείο «κλειδί» για την άρνηση: Μπορείτε να απορρίψετε ένα αίτημα χωρίς να πάψετε να είστε ευγενικοί. Αλλά θα πρέπει ταυτόχρονα να είστε και ξεκάθαροι. Ένα αδύναμο «όχι» ανοίγει την πόρτα στους πιο πιεστικούς ανθρώπους που θα σας βομβαρδίσουν με τις απαιτήσεις τους, μέχρι τελικά να ενδώσετε. Ένα «Δυστυχώς, δεν μπορώ» είναι προτιμότερο από ένα «Δεν ξέρω, να το δούμε…».

Εν ολίγοις, «να είστε ξεκάθαροι με τα “όχι” σας, για να μην έχει κανείς αμφιβολίες», σημειώνει η Ουάσιγκτον. Συνιστά δε πριν δοθεί η απάντηση, θετική ή αρνητική, να εξετάζονται οι συνέπειες και των δύο σεναρίων. Όπως σημειώνει, «το να πάρετε μια ανάσα και λίγο χρόνο μπορεί να σας επιτρέψει να είστε πιο προσεκτικοί στο “όχι” σας αλλά και στο “ναι” σας». Εξάλλου ένα εξαναγκαστικό «ναι» είναι εξίσου αρνητικό με ένα βιαστικό «όχι».