Η διακοπή του καπνίσματος αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους στόχους για τη βελτίωση της ατομικής και δημόσιας υγείας. Τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος, με εξειδικευμένες μεθόδους και υποστήριξη, ενθαρρύνουν όλο και περισσότερους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τη συνήθεια του καπνίσματος.
Η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, Παρασκευή Κατσαούνου, Επιστημονικά Υπεύθυνη της Μονάδας Πνευμονολογίας και Αναπνευστικής Ανεπάρκειας της Α΄ Κλινικής Εντατικής Θεραπείας στον Ευαγγελισμό, μίλησε στο Newsbeast.gr για τις εξατομικευμένες στρατηγικές και τη στήριξη των καπνιστών από εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας, έτσι ώστε τα ιατρεία να παρέχουν τις απαραίτητες γνώσεις και τα εργαλεία για να ανακτήσουν αυτοί οι άνθρωποι τον έλεγχο της ζωής και της υγείας τους, προσφέροντάς τους έναν δρόμο προς την απεξάρτηση.
Ποιες είναι οι βασικές λειτουργίες ενός ιατρείου διακοπής καπνίσματος για κάποιον που επιθυμεί να κόψει το κάπνισμα;
Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα ιατρείο απεξάρτησης, διότι η εξάρτηση από τη νικοτίνη είναι ιδιαίτερα ισχυρή και έχει δύο σκέλη: σωματική και ψυχική.
Άρα για να μπορέσει κάποιος να διακόψει, χρειάζεται ιατρική βοήθεια. Είναι πολύ μικρό το ποσοστό των καπνιστών (3%–5%) που κατορθώνουν να διακόψουν το κάπνισμα μόνοι τους, χωρίς ιατρική βοήθεια. Εφόσον γνωρίζουμε ότι η εξάρτηση από τη νικοτίνη είναι πολύ πιο ισχυρή από ουσίες, όπως είναι η κοκαΐνη για παράδειγμα, χωρίς να θέλω να βάλω στίγμα στους καπνιστές, κάποιος που γνωρίζει τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος δεν μπορεί να διακόψει γιατί είναι εξαρτημένος.
Επομένως, αυτό που κάνουμε καταρχήν είναι να ενημερώσουμε τους καπνιστές και προσπαθούμε να βρούμε προσωποποιημένα κίνητρα για τον καθένα, γιατί χρειάζεται κάποιος ένα κίνητρο για να ξεκινήσει την προσπάθεια.
Ποια είναι τα κίνητρα για να διακόψει κάποιος το κάπνισμα;
Το κίνητρο αυτό μπορεί να είναι σε μια νέα γυναίκα να έχει μια επιτυχή εγκυμοσύνη, σε κάποιον που έχει ήδη ένα νόσημα να μην έχει παροξύνσεις άσθματος αν έχει ΧΑΠ και γενικά καθημερινά κίνητρα που πρέπει να τα εκμαιεύσουμε από τον καθένα.
Έτσι λοιπόν ενημερώνουμε και βρίσκουμε ένα προσωποποιημένο κίνητρο για τον κάθε ασθενή που θα τον βοηθήσει, κάνουμε έναν προληπτικό έλεγχο όσον αφορά το αναπνευστικό τους, για να δούμε αν το κάπνισμα μέχρι στιγμής τους έχει προκαλέσει κάποια βλάβη και χρειάζεται να δώσουμε ιατρικά κάποια λύση. Αν από το ιατρικό ιστορικό εκμαιεύσουμε κάποιο σύμπτωμα που μπορεί να παραπέμπει σε άλλο σύστημα, όπως το καρδιαγγειακό, θα παραπέμψουμε σε άλλους γιατρούς.
Πόσες συνεδρίες απαιτούνται για να μπορέσει κάποιος να διακόψει το κάπνισμα;
Η διαδικασία διακοπής του καπνίσματος απαιτεί τουλάχιστον 6 συνεδρίες. Θέλουμε οι καπνιστές να δεσμευτούν σε ένα πράγμα, ότι θα είναι κάθε εβδομάδα μαζί μας, ώστε να βάζουμε ένα εβδομαδιαίο στόχο, να τους προτείνουμε τον τρόπο που μπορούν να το πετύχουν και να εκτιμούμε κάθε εβδομάδα την πρόοδο. Ανάλογα προχωράμε σε δεύτερο στόχο την δεύτερη εβδομάδα, ώστε μέχρι το τέλος των συνεδριών να έχει επιτευχθεί ο στόχος διακοπής του καπνίσματος.
Αυτό που γίνεται στην αρχή είναι ότι δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στη σωματική εξάρτηση. Έτσι λοιπόν, ανάλογα με τον καπνιστή, του συστήνουμε και του συνταγογραφούμε μία από τις τρεις επιλογές που υπάρχουν για τη διακοπή του καπνίσματος, ώστε να μπορέσει να διακόψει χωρίς να βιώνει έντονα στερητικά συμπτώματα και παράλληλα τον βοηθάμε στο να αποσυνδέσει το κάπνισμα από όλα τα βιώματα που το έχει συνδέσει. Αυτό ονομάζεται ψυχολογική απεξάρτηση.
Από εκεί και πέρα, εξακολουθεί να υπάρχει παρακολούθηση αλλά πιο αραιή, δηλαδή ξαναεπικοινωνούμε στους τρεις μήνες που είναι και το ορόσημο διακοπής των βοηθημάτων υποκατάστασης της φαρμακευτικής αγωγής και τα ξαναλέμε σε ένα χρόνο που πια «βαφτίζουμε» τον καπνιστή σε πρώην καπνιστή. Φυσικά, έχουμε φροντίσει να δημιουργήσουμε μία σχέση εμπιστοσύνης και αμεσότητας, ώστε αν κάποιος παρά την προετοιμασία και τις συμβουλές δυσκολευτεί ή εκτραπεί, να επικοινωνήσει μαζί μας χωρίς δισταγμό, για να μη φτάσει να υποτροπιάσει και να ξαναρχίσει το κάπνισμα.
Ποιοι είναι οι επαγγελματίες υγείας που εργάζονται σε ένα ιατρείο διακοπής καπνίσματος;
Η κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα και σε εμάς είναι η εξής: τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος είναι ιατρεία κυρίως πνευμονολόγων, αυτό γίνεται γιατί αποτελεί μάθημα που διδάσκεται στην πνευμονολογία και είναι μέρος της ειδικότητας. Αυτό συμβαίνει γιατί οι ασθενείς είτε έχουν νοσήματα που προκαλούνται αποκλειστικά και μόνο από το κάπνισμα είτε επιδεινώνονται όταν κάποιος καπνίζει.
Έτσι, τα μεγάλα ιατρεία διακοπής καπνίσματος (που δυστυχώς δεν είναι πολλά) έχουν οπωσδήποτε ένα πνευμονολόγο, όπως το δικό μας στον Ευαγγελισμό. Έχουν και ψυχολόγο και υπάρχει συνεργασία και με διατροφολόγο για το κομμάτι της αποφυγής της λήψης βάρους μετά τη διακοπή του καπνίσματος που φαίνεται να απασχολεί πολύ τους καπνιστές και ειδικά τις καπνίστριες και αποτελεί βασικό αντι-κίνητρο διακοπής. Το δικό μας ιατρείο έχει και έρευνα πάνω σε αυτό με πολύ καλά αποτελέσματα. Χωρίς να πάρουμε κιλά και χωρίς εξαντλητικές δίαιτες, απλά με κάποια συμβουλευτική. Ο συνδυασμός αυτός οδηγεί σε πολύ καλά αποτελέσματα με 65% επιτυχία.
Το υπουργείο υγείας γιατί δεν υποστηρίζει τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος;
Δεν υποστηρίζονται καθόλου τα ιατρεία. Ενώ υπάρχει αποτελεσματική και φθηνή αγωγή που διαρκεί μόνο τρεις μήνες, όμως τα φάρμακα διακοπής του καπνίσματος δεν αποζημιώνονται, που είναι ένα πολύ σημαντικό πεδίο όπου θα μπορούσε να βοηθήσει η πολιτεία και γενικά δεν υπάρχει καμία υποστήριξη.
Επίσης, μετά τον κορονοϊό, ατόνησαν τα μέτρα που υπήρχαν. Τώρα πια είναι καιρός να επανέλθει η πολιτεία που το πιστεύει έτσι κι αλλιώς αυτό το μέτρο.
Πόσοι είναι οι καπνιστές στην Ελλάδα;
Πρόσφατα δημοσιεύθηκε από τον ΕΟΔΥ μια μελέτη που ανακοινώθηκε και στο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο: 38% οι καπνιστές, το 30% κλασικού τσιγάρου και το 8% ηλεκτρονικού ή θερμαινόμενου ή συνδυασμός.
Πολλοί καπνιστές χρησιμοποιούν θερμαινόμενο τσιγάρο ή ηλεκτρονικό με το σκεπτικό ότι είναι ένα βήμα πριν το διακόψουν εντελώς. Ισχύει αυτό;
Αν το χρησιμοποιούσαν όντως σαν ένα πρώτο στάδιο και έπειτα είχαν σκοπό να διακόψουν εντελώς, δεν θα είχαμε καμία αντίρρηση. Αυτό που γίνεται όμως συνήθως είναι ότι υποκαθιστούν και αντικαθιστούν το τσιγάρο με ηλεκτρονικό. Είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις που κάποιος κάπνισε το ηλεκτρονικό και μετά διέκοψε εντελώς.
Αυτό που γίνεται πολύ συχνά είναι ότι κάνουν και τα δύο. Σε χώρους που θεωρητικά απαγορεύεται το κλασικό τσιγάρο, αν και κανονικά απαγορεύονται όλα τα καπνικά, υπάρχει μια μεγαλύτερη ανεκτικότητα όσον αφορά τα ηλεκτρονικά και τα θερμαινόμενα, οπότε στους χώρους που μπορούν καπνίζουν το κανονικό και στους υπόλοιπους με ανοχή τα διάφορα καπνικά προϊόντα.
Ο ρόλος της οικογένειας και των φίλων, όταν κάποιος έχει έρθει στο ιατρείο διακοπής καπνίσματος κι έχετε ξεκινήσει μαζί, ποιος είναι;
Είναι πάρα πολύ σημαντικός. Εμείς γι’ αυτό προσπαθούμε και συστήνουμε μετά την πρώτη ενημερωτική συνεδρία, να φέρουν μαζί οι καπνιστές και κάποιον σημαντικό άνθρωπο γι’ αυτούς. Μπορεί να είναι ο σύντροφος, ο κολλητός, ο συνάδελφος στο ίδιο γραφείο.
Επειδή όμως είναι δύσκολο να ταυτιστούν οι φάσεις, οι επιθυμίες και οι ώρες των ανθρώπων, ζητάμε να ενημερώσουν το «ζευγάρι» και τους ανθρώπους γύρω τους για την προσπάθεια που κάνουν. Όταν το γνωρίζουν, να βοηθάνε, να μην καπνίζουν μπροστά του, να μην τον παρακινούν να καπνίσει και φαίνεται ότι στις περισσότερες περιπτώσεις όταν κάποιος δεν προσπαθεί να καπνίσει βλέποντας τον άνθρωπό του να καταφέρνει να το κόψει, σε δεύτερο χρόνο θα το κάνει και αυτός.
Τι συμβουλή θα δίνατε σε κάποιον που θέλει να κόψει το κάπνισμα αλλά δεν μπορεί;
Καταρχήν να έρθει να ενημερωθεί. Πολλοί καπνιστές δεν γνωρίζουν ότι μπορούν να το διακόψουν με σημαντική βοήθεια και ευκολία. Ο λόγος που δεν προσπαθούν είναι γιατί έχουν κάνει προσπάθεια μόνοι τους, έχουν βιώσει έντονα στερητικά και φοβούνται ότι δεν θα τα καταφέρουν.
Άρα αυτή η πρώτη συνεδρία, της ενημέρωσης, είναι το καλύτερο δώρο που μπορούν να κάνουν στον εαυτό τους.
Πού υπάρχουν ιατρεία διακοπής καπνίσματος σε όλη την Ελλάδα;
Υπάρχουν στα περισσότερα μεγάλα νοσοκομεία σε όλη την Ελλάδα. Εμείς σαν Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία έχουμε πιστοποιήσει τους γιατρούς που έχουν λάβει εκπαίδευση (γιατί κάποιος γιατρός που τελείωσε πριν 20 χρόνια δεν έχει λάβει εκπαίδευση ακόμα κι αν είναι πνευμονολόγος).
Στο site της ΕΠΕ υπάρχει η λίστα των ιατρείων που είναι πιστοποιημένα με τα τηλέφωνα και τον τρόπο που μπορεί να κλείσει κάποιος ραντεβού και μπορούν να αποταθούν εκεί οι καπνιστές που επιθυμούν να διακόψουν.
