Η Παγκόσμια Ημέρα Αλτσχάιμερ, που εορτάζεται κάθε χρόνο στις 21 Σεπτεμβρίου, αποτελεί μια παγκόσμια πρωτοβουλία για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τη νόσο Αλτσχάιμερ και άλλες μορφές άνοιας, καθώς και για την καταπολέμηση του στίγματος που τις συνοδεύει.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, περισσότεροι από 55 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ζουν με την ασθένεια αυτή. Μόνο στη χώρα μας, σύμφωνα µε πρόσφατα στατιστικά στοιχεία, 250.000 άτομα πάσχουν από άνοια και 350.000 άτομα από ήπια νοητική διαταραχή που είναι προστάδιο της άνοιας.
Τα δέκα πρώιμα σημάδια
Η σημασία της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης είναι κρίσιμη. Ακολουθούν 10 βασικά πρώιμα σημάδια, που σύμφωνα με την Ένωση για το Αλτσχάιμερ μπορεί να υποδηλώνουν την παρουσία της νόσου ή άλλων μορφών άνοιας.
1. Απώλεια μνήμης που διαταράσσει την καθημερινή ζωή. Ένα από τα πρώτα και πιο συχνά σημάδια του Αλτσχάιμερ είναι η απώλεια πρόσφατων πληροφοριών. Οι πάσχοντες μπορεί να ξεχνούν περιστασιακά ονόματα, σημαντικές ημερομηνίες, να κάνουν τις ίδιες ερωτήσεις επανειλημμένα ή να βασίζονται όλο και περισσότερο σε σημειώσεις και υπενθυμίσεις για απλά καθημερινά καθήκοντα.
2. Δυσκολία στον προγραμματισμό ή στην επίλυση προβλημάτων. Άτομα με Αλτσχάιμερ μπορεί να δυσκολεύονται να ακολουθήσουν ένα σχέδιο ή να εργαστούν με αριθμούς. Ένα παράδειγμα είναι η δυσκολία στο να ακολουθήσουν μια γνωστή συνταγή ή να διαχειριστούν τους λογαριασμούς του μήνα. Η συγκέντρωσή τους μπορεί να διαταράσσεται και να χρειάζονται περισσότερο χρόνο, για να ολοκληρώσουν καθημερινές εργασίες.
3. Δυσκολία στην ολοκλήρωση καθημερινών δραστηριοτήτων. Οι πάσχοντες από Αλτσχάιμερ μπορεί να βρίσκουν δύσκολη την εκτέλεση καθημερινών, οικείων δραστηριοτήτων. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη δυσκολία να φτάσουν σε γνωστούς προορισμούς, να οργανώσουν μια λίστα για τα ψώνια ή να θυμηθούν τον τρόπο λειτουργίας ορισμένων συσκευών.
4. Σύγχυση με τον χρόνο ή τον τόπο. Η προσωρινή απώλεια αίσθησης του χρόνου, των εποχών ή των ημερομηνιών είναι συχνή στους πάσχοντες από Αλτσχάιμερ.
5. Προβλήματα με την όραση και την εκτίμηση χώρου. Η νόσος μπορεί να επηρεάσει την όραση, οδηγώντας σε δυσκολίες ισορροπίας ή ανάγνωσης. Επίσης, μπορεί να δυσκολεύονται να εκτιμήσουν αποστάσεις ή να κρίνουν χρώματα και αντιθέσεις, κάτι που καθιστά επικίνδυνη την οδήγηση.
6. Προβλήματα με τις λέξεις στον προφορικό ή γραπτό λόγο. Οι πάσχοντες από Αλτσχάιμερ μπορεί να δυσκολεύονται να ακολουθήσουν ή να συμμετάσχουν σε μια συζήτηση. Συχνά σταματούν στη μέση μιας πρότασης χωρίς να ξέρουν πώς να συνεχίσουν ή επαναλαμβάνονται. Μπορεί επίσης περιστασιακά να μπερδεύουν λέξεις ή να δυσκολεύονται να βρουν τη σωστή λέξη.
7. Τοποθέτηση αντικειμένων σε ακατάλληλα σημεία. Οι πάσχοντες από Αλτσχάιμερ μπορεί να τοποθετούν αντικείμενα σε παράξενα μέρη, όπως το τηλέφωνο στο ψυγείο, και δεν μπορούν να θυμηθούν πού τα έβαλαν. Καθώς η ασθένεια προχωρά, μπορεί να κατηγορούν άλλους για την απώλεια.
8. Ελλιπής κρίση και λανθασμένες αποφάσεις. Οι πάσχοντες από Αλτσχάιμερ μπορεί να έχουν αδυναμία να κρίνουν σωστά σε καθημερινές καταστάσεις. Μπορεί να λαμβάνουν λανθασμένες οικονομικές αποφάσεις ή να παραμελούν την προσωπική υγιεινή.
9. Απομάκρυνση από εργασία ή κοινωνικές δραστηριότητες. Τα άτομα με Αλτσχάιμερ μπορεί να απομακρύνονται από κοινωνικές ή επαγγελματικές δραστηριότητες λόγω της δυσκολίας τους να παρακολουθήσουν μια συζήτηση ή να συμμετέχουν σε χόμπι που απολάμβαναν στο παρελθόν.
10. Αλλαγές στη διάθεση και στην προσωπικότητα. Η νόσος μπορεί να προκαλέσει σοβαρές αλλαγές στη διάθεση και την προσωπικότητα ενός ατόμου. Οι πάσχοντες μπορεί να γίνουν πιο καχύποπτοι, αγχώδεις ή καταθλιπτικοί, και μπορεί να αντιδρούν έντονα σε αλλαγές στο περιβάλλον τους ή όταν διαταράσσεται η καθημερινή ρουτίνα.
Οι παράγοντες κινδύνου άνοιας – Μπορούν όλοι να προληφθούν, μειώνοντας τον κίνδυνο κατά 45%
Η γνώση των προειδοποιητικών συμπτωμάτων μπορεί να βοηθήσει στην έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της νόσου. Το πιο ελπιδοφόρο είναι πως σύμφωνα με μια νέα παγκόσμια έκθεση, που δημοσιεύτηκε στο «The Lancet», η αντιμετώπιση 14 παραγόντων κινδύνου που σχετίζονται με την άνοια θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου κατά 45%.
Η άνοια, αν και εμφανίζει μείωση στα ποσοστά της σε χώρες υψηλού εισοδήματος, εξακολουθεί να αυξάνεται σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα, γεγονός που αποδίδεται στις μεγαλύτερες ανισότητες στη δημόσια υγεία.
Οι άνθρωποι σε αυτές τις περιοχές εκτίθενται περισσότερο σε παράγοντες κινδύνου, όπως η κακή υγειονομική περίθαλψη, οι χρόνιες παθήσεις και η χαμηλή πρόσβαση σε ιατρική υποστήριξη. Η έρευνα επισημαίνει ότι με τις κατάλληλες πολιτικές και παρεμβάσεις, θα μπορούσε να επιτευχθεί σημαντική μείωση στα ποσοστά άνοιας.
Οι 14 παράγοντες κινδύνου που επηρεάζουν την άνοια:
Σύμφωνα με το νέο ενημερωμένο πόρισμα της Επιτροπής του «The Lancet», έχουν εντοπιστεί 14 δυνητικά τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου για την άνοια. Αυτοί περιλαμβάνουν:
- απώλεια όρασης,
- υψηλή χοληστερόλη (LDL),
- απώλεια ακοής,
- υπέρταση,
- παχυσαρκία,
- διαβήτης,
- κατάθλιψη,
- τραυματισμοί εγκεφάλου,
- φυσική αδράνεια,
- κάπνισμα,
- υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ,
- κοινωνική απομόνωση,
- ατμοσφαιρική ρύπανση
Πρόληψη σε όλες τις φάσεις της ζωής
Η επισήμανση αυτών των παραγόντων παρέχει μια σαφή κατεύθυνση για δράσεις που πρέπει να αναληφθούν σε ατομικό, κοινοτικό και πολιτικό επίπεδο από την πρώιμη παιδική ηλικία έως την τρίτη ηλικία.
Όπως αναφέρουν οι ερευνητές στο «The Conversation», η πρόληψη της άνοιας μπορεί να ξεκινήσει από την πρώιμη ζωή και να συνεχιστεί καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Οι παρεμβάσεις διακρίνονται σε τρεις βασικές φάσεις:
- Πρώιμη ζωή: Η ενίσχυση της εκπαίδευσης έχει αναδειχθεί ως ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες για τη μείωση του κινδύνου άνοιας.
- Μεσήλικη ζωή: Σε αυτή τη φάση, οι παρεμβάσεις επικεντρώνονται στην αντιμετώπιση της απώλειας ακοής, της υψηλής χοληστερόλης, της υπέρτασης, του διαβήτη, της κατάθλιψης και της παχυσαρκίας, καθώς και στην αποφυγή τραυματισμών εγκεφάλου και του καπνίσματος.
- Τρίτη ηλικία: Στην προχωρημένη ηλικία, η μείωση της κοινωνικής απομόνωσης και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, καθώς και η αποφυγή της αδράνειας και η αντιμετώπιση της απώλειας όρασης μπορούν να καθυστερήσουν ή να αποτρέψουν την εμφάνιση άνοιας.
Προώθηση αναγκαίων πολιτικών
Η μελέτη επισημαίνει την ανάγκη για περισσότερη έρευνα, τόσο για την ταυτοποίηση νέων παραγόντων κινδύνου όσο και για τη δοκιμή παρεμβάσεων που μπορούν να εφαρμοστούν σε ευρύτερη κλίμακα.
Όπως τονίζουν οι επιστήμονες, οι κυβερνήσεις και οι οργανισμοί υγείας πρέπει να εστιάσουν στη δημιουργία πολιτικών που να υποστηρίζουν την πρόληψη και τη φροντίδα της άνοιας, ενθαρρύνοντας παράλληλα την ενσωμάτωση αποδεδειγμένων πρακτικών στα προγράμματα δημόσιας υγείας.
Εκτός από τις φαρμακευτικές θεραπείες, η επιστημονική μελέτη προτείνει και μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις, οι οποίες μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των ατόμων που ζουν με άνοια. Αυτές περιλαμβάνουν δραστηριότητες που προσαρμόζονται στα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες των ασθενών, και έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές στη μείωση των συμπτωμάτων της άνοιας.
Η δυνατότητα μείωσης της άνοιας κατά 45% είναι ένας σημαντικός στόχος και σύμφωνα με την επιστημονική έρευνα είναι εφικτός μέσα από την εφαρμογή στρατηγικών που επικεντρώνονται στην πρόληψη και την αντιμετώπιση των τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου.
Για αυτό απαιτείται η συνεργασία ανάμεσα σε πολιτικούς φορείς, κλινικούς ιατρούς και την κοινωνία στο σύνολό της. Η επένδυση στην έρευνα και στις πολιτικές πρόληψης είναι «κλειδί» για ένα πιο υγιές μέλλον για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
