Ο ιππόκαμπος είναι το πρώτο τμήμα του εγκεφάλου στο οποίο επιτίθεται η νόσος Αλτσχάιμερ, αλλά και το τμήμα που εμπλέκεται σε ένα συγκεκριμένο τύπο μνήμης και το οποίο ουσιαστικά αποτελεί ένα σύστημα πλοήγησης που βοηθάει στον προσανατολισμό των ανθρώπων στο χώρο. Γι αυτό, οι έρευνες για την πρώιμη διάγνωση και τη θεραπεία της νόσου Αλτχάιμερ στρέφονται στον μηχανισμό λειτουργίας των κυττάρων του ιπποκάμπου.

Τα παραπάνω επισημαίνει ο νομπελίστας καθηγητής του University College London, John O ‘Keefe, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ στο περιθώριο του Διεθνούς Συνεδρίου Νευροεπιστημών FENS-Featured Regional Meeting, που διεξάγεται στη Θεσσαλονίκη. Ο καθηγητής O ‘Keefe, βραβεύτηκε, από κοινού με το ζεύγος May Britt Moser -Edvard Moser,το 2014 με το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής – Φυσιολογίας «για την ανακάλυψη των κυττάρων που σχηματίζουν ένα σύστημα εντοπισμού θέσης στον εγκέφαλο».

«Εδώ και πολλά χρόνια τώρα ερευνούμε τη δραστηριότητα των κυττάρων σε ένα τμήμα του εγκεφάλου, στον ιππόκαμπο, που είναι γνωστό ότι εμπλέκεται σε συγκεκριμένο τύπο μνήμης στους ανθρώπους. Αυτός ο τύπος της μνήμης είναι η μνήμη γι’ αυτό που έκανε κάποιος χτες, για το πού το έκανε και το πότε το έκανε. Αυτή αποκαλείται επεισοδική μνήμη. Ξέραμε πριν πάρα πολλά χρόνια τι έκανε αυτό το σύστημα, δεν ξέραμε όμως πώς πραγματικά αποθήκευε τη μνήμη. Στη δικιά μας έρευνα βάλαμε πάρα πολύ λεπτά καλώδια δίπλα στα κύτταρα του ιππόκαμπου των αρουραίων ώστε να παρακολουθήσουμε τη δραστηριότητα των κυττάρων και να δούμε τι καταγράφουν, πότε δραστηριοποιούνται και τι είδους πληροφορίες αποθηκεύουν. Πριν πολλά χρόνια ανακαλύψαμε ότι εκείνο που ‘ενδιαφέρει’ πραγματικά τα κύτταρα είναι το πού ζει το ζώο, δεν τα απασχολεί το τι κάνει και γιατί το κάνει, αλλά ενδιαφέρονται μόνο για το μέρος του περιβάλλοντος στο οποίο βρίσκονται. Αυτό το σύστημα και στους αρουραίους και σε άλλα ζώα παρέχει έναν χάρτη ενός γνωστού περιβάλλοντος, είναι ένα είδος GPS. Ο τρόπος αποθήκευσης των πληροφοριών για το πού συμβαίνει κάτι, πού είναι εντοπισμένα τα πράγματα και τι βρίσκει κανείς, όταν πηγαίνει σε συγκεκριμένα μέρη, θα μπορούσε να είναι μια ισχυρή βάση για τη μνήμη. Συνεχίζουμε την έρευνα με ζώα για να καταλάβουμε πώς αυτά τα κύτταρα ενδιαφέρονται και αντιπροσωπεύουν συγκεκριμένες τοποθεσίες του περιβάλλοντος, αν υπάρχουν άλλα είδη κυττάρων που σχετίζονται με τον τόπο, διότι προκειμένου να έχουμε έναν χάρτη δεν χρειάζεται μόνο να ξέρουμε πού είναι κανείς, πρέπει να ξέρουμε πού είναι ο τόπος και πώς αυτός ο τόπος σχετίζεται με τους τόπους του περιβάλλοντος, σε ποια κατεύθυνση πρέπει να πάει κανείς. Επομένως πρέπει να ξέρουμε πολλά άλλα πράγματα, όπως το πόσο γρήγορα κινείται κανείς σε ένα περιβάλλον, αν πηγαίνει αργά ή γρήγορα», αναφέρει ο καθηγητής O΄ Keefe, εξηγώντας τη λειτουργία των κυττάρων που σχηματίζουν το σύστημα πλοήγησης του εγκεφάλου.

Παράλληλα επισημαίνει ότι το ίδιο σύστημα υπάρχει και στον ιππόκαμπο των ανθρώπων, όπου διαμορφώνεται ο χάρτης που αποτελεί τη βάση του γενικού συστήματος της μνήμης και ότι αυτό είναι το πρώτο τμήμα του εγκεφάλου στο οποίο επιτίθεται η νόσος Αλτσχάιμερ και γι αυτό οι άνθρωποι που πλήττονται από τη νόσο χάνονται.

«Ζητήσαμε από ανθρώπους να μάθουν για ένα σύνθετο περιβάλλον σε εικονική πραγματικότητα και μετά σκανάραμε τον εγκέφαλο με σύγχρονες απεικονιστικές τεχνικές και παρατηρήθηκε ότι ο ιππόκαμπος είναι από τα λίγα τμήματα του εγκεφάλου που δραστηριοποιείται περισσότερο, καθώς προσπαθούν τα βρουν το δρόμο τους. Το πιο σημαντικό για το μέλλον, που αποδεικνύει αυτό που ξέραμε από το 1970, είναι ότι αυτό είναι το πρώτο τμήμα του εγκεφάλου, στο οποίο επιτίθεται η νόσος Αλτσχάιμερ. Τώρα ξέρουμε τι είναι αυτό που κάνουν τα κύτταρα αυτού του τμήματος και πώς επηρεάζονται και χρησιμοποιούμε αυτή την πληροφορία για να μελετήσουμε τι πηγαίνει λάθος στα αρχικά τμήματα της νόσου Αλτσχάιμερ σε αυτό το τμήμα του εγκεφάλου και πώς διάφοροι τύποι τοξικών μορίων που ξέρουμε ότι εμπλέκονται με τη νόσο, όπως π.χ. τα αμυλοειδή, κινούνται έξω από αυτήν την περιοχή σε άλλη περιοχή του εγκεφάλου» αναφέρει ο κ. O’ Keefe, τονίζοντας πως ευελπιστεί ότι η έρευνα σε ζώα και ανθρώπους, σε συνδυασμό με ευαίσθητα τεστ και εξετάσεις, θα δείξει από το πρώιμο στάδιο ποιοι κινδυνεύουν να πάθουν Αλτσχάιμερ και να βρεθεί θεραπεία.